به گزارش «شیعه نیوز»، اظهارات اخیر فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی، در مورد مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا و اینکه این کشور باید در هر توافق احتمالی بین واشنگتن و تهران مشارکت کند، نشانگر یک چیز است؛ روابط ریاض و واشنگتن وارد دوره جدیدی شده که ممکن است در آن از گرمی بی‌سابقه روابط دو کشور در چهار سال اخیر خبری نباشد.
وزیر خارجه عربستان در گفت‌وگو با شبکه آمریکایی سی‌ان‌بی‌سی(CNBC) اظهار کرد: عربستان سعودی به دنبال مشارکت با ایالات متحده در مورد توافق احتمالی جدیدی با ایران است؛ توافقی که نه تنها فعالیت‌های هسته‌ای ایران را محدود کند، بلکه به دنبال تأکید بر فعالیت بدخیم منطقه‌ای آن است. چنین توافقی می‌تواند برجام پلاس(JCPOA+) باشد که پیرو توافق سال ۲۰۱۵، پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد(چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده به علاوه آلمان) در ازای لغو تحریم‌ها در پی محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران هستند.
با تغییر احتمالی سیاست‌های دولت آمریکا در غرب آسیا، به نظر می‌رسد که حاکمان عربستان سعودی هم باید تغییراتی در سیاست‌های خود در این منطقه و رابطه با آمریکا انجام دهند؛ تغییراتی که لزوماً به معنای کاهش روابط نیست، بلکه تغییر جهت روابط است.
نیاز دوجانبه واشنگتن و ریاض
در چهار سال گذشته روابط عربستان و آمریکا که در دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما رو به سردی رفته بود، به سطح غیرقابل باوری افزایش یافت، به خصوص در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی. قراردادهای بزرگ فروش تسلیحات نظامی به عربستان، که در اولین سفر خارجی ترامپ صورت گرفت، یکی از نشانه‌های رشد روابط واشنگتن و ریاض بود.
نیویورک تایمز در مطلبی به قلم بن هوبارد(Ben Hubbard) با اشاره به عدم واکنش واشنگتن و دولت دونالد ترامپ در مورد رفتارهای ریاض در خاورمیانه به خصوص در مورد مسائل حقوق بشری نوشت: در چهار سال گذشته، روابط نزدیک ترامپ با عربستان سعودی به این معنی بود که ظاهراً ولیعهد بن سلمان هر کاری بخواهد می‌تواند انجام دهد و سرزنشی هم از کاخ سفید نصیب او نخواهد شد. بمب‌های سعودی باعث کشته شدن غیرنظامیان در یمن شد، فعالان سعودی به زندان رفتند و مأموران سعودی جمال خاشقچی، نویسنده مخالف سعودی، را در استانبول تکه‌تکه کردند. هیچ یک از آنها تعهد ترامپ به حکومت عربستان را به عنوان شریکی قابل اعتماد در برابر ایران و یک خریدار مهم سلاح‌های آمریکایی متزلزل نکرد.
بایدن و چالش تعدیل روابط گرم آمریکا با عربستان
هوبارد افزود: اکنون عربستان سعودی در حال جلب نظر یک رهبر جدید آمریکایی (جو بایدن) است که قول داده به حمایت از جنگ یمن پایان دهد و نقض حقوق بشر را مجازات کند. جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب، سال گذشته در پاسخ به سؤالی در مورد عربستان سعودی به شورای روابط خارجی گفته بود: «زمان آن رسیده احساس تعادل، چشم‌انداز و وفاداری به ارزش‌های خود را در روابط با خاورمیانه حاکم كنیم؛ روشن خواهیم كرد که آمریکا هرگز اصول خود را منوط به خرید سلاح یا نفت نمی‌کند».
نویسنده نیویورک تایمز به اختلاف سیاست‌های بایدن و ترامپ اشاره و تصریح کرد: اختلاف در لحن کاملاً مشهود است و ولیعهد سعودی ممکن است مجبور باشد بپذیرد که تا زمانی که روش خود را تغییر ندهد، بعید است که در کاخ سفید به اندازه ترامپ با استقبال روبه‌رو شود. کارشناسان می‌گویند که آنها انتظار قطع رابطه با پادشاهی عربستان را ندارند اما فشار از سوی دولت بایدن می‌تواند ریاض را وادار کند تا رفتارهای بی‌پرواتر خود را تعدیل کند.
در این یادداشت به نقل از تامارا كافمن ویتس(Tamara Cofman Wittes)، یكی از اعضای ارشد مركز سیاست خاورمیانه در مؤسسه بروكینگ، آمده است: دلایل زیادی برای ادامه این رابطه ـ که برای هر دو طرف ارزش زیادی دارد ـ وجود دارد اما نمی‌تواند به همان روشی که در چهار سال گذشته ادامه داشت، دنبال شود. یک سری موارد نقض قوانین بین دولت‌های دوست (آمریکا و عربستان) و نقض هنجارها وجود داشته است. مقامات سعودی روابط استثنایی ترامپ و پادشاهی عربستان را کمرنگ می‌بینند و در عوض بر همکاری نزدیک به هشت دهه بین دو کشور تأکید دارند.
در بخش دیگری از این یادداشت نوشته شده است: بایدن فهمیده که برای کمک به ایجاد حمایت منطقه‌ای از استراتژی جدید با ایران، ایجاد ثبات در بازارهای نفت یا کمک به آغاز مذاکرات صلح بین اسرائیل و فلسطینی‌ها به عربستان سعودی نیاز دارد. پیشنهاد عربستان برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل می‌تواند اهرمی برای گرفتن امتیاز برای فلسطینیان و ارتقای جایگاه حکومت عربستان در واشنگتن باشد، اگرچه مقامات سعودی و اسرائیلی گفته‌اند که چنین اقدامی قریب‌الوقوع نیست.
سه موضوع مهم در روابط واشنگتن و ریاض
مسائل خاورمیانه و نگاه دولت جو بایدن موضوعی است که بیشتر کارشناسان عقیده دارند که بسیاری از سیاست‌های ترامپ در این زمینه، در دولت جو بایدن مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت.
آر.دیوید هاردن(R. David Harden) نویسنده وب سایت هیل در یادداشت خود به سه موضوعی اشاره کرده که ممکن است در روابط عربستان سعودی و آمریکا مورد تجدید نظر قرار گیرد.
در این یادداشت هاردن با اشاره به نقش چین و روسیه در روابط خارجی عربستان نوشته است: انتظار می‌رود که دولت بایدن در روابط بین ایالات متحده و عربستان از دریچه حقوق بشر، حکمرانی، بازارهای آزاد و نگرانی مشترک در مورد ثبات خاورمیانه تجدید نظر کند و در همین حال ریاض باید منافع خود را با روسیه و چین متعادل کند.
نویسنده وب‌سایت هیل در ادامه به سه موضوعی اشاره کرده که می‌تواند در روابط آمریکا و عربستان تأثیرگذار باشد: عربستان سعودی باید با پیروی از امارات متحده عربی، بحرین و سودان روابط خود را با اسرائیل عادی کند. به ویژه جامعه تجاری سعودی مشتاق برقراری روابط تجاری در بخش‌های کشاورزی، بهداشت، آب و فناوری است. دوم، دولت جدید بایدن به عربستان سعودی فرصتی می‌دهد تا از جنگ یمن که بدون نتیجه، گران و پایان‌ناپذیر برای حکومت سعودی است، خارج شود. هنوز پس از سال‌ها جنگ، ریاض به اهداف استراتژیک خود نرسیده است. در عوض، شبه نظامیان حوثی ۸۰ درصد مردم ـ از جمله پایتخت صنعا ـ را کنترل و توانایی نظامی برای حمله را در اعماق خاک عربستان حفظ می‌کنند.
مورد سوم از نظر نویسنده هیل، این است که موضوع حقوق بشر در روابط دولت بایدن و حاکمان عربستان تأثیرگذار است. در حالی که دولت ترامپ سوابق عربستان سعودی در زمینه حقوق بشر را نادیده گرفت، رئیس‌جمهور منتخب بایدن خواستار استاندارد بالاتر(در زمینه مسائل حقوق بشری) است. واضح است که عربستان سعودی در انجام اصلاحات داخلی تسریع می‌دهد. زندگی در ریاض و جده ـ از رستوران‌ها، سینما‌ها و مغازه‌ها ـ فقط در طی چند سال تغییر شکل یافته است. تغییرات شگفت‌آور است و با وجود این، کارهای بیشتری برای انجام وجود دارد.
هاردن در پایان مطلب خود اینگونه نتیجه‌گیری کرده است: دولت بایدن احتمالاً بیشتر سیاست خارجی را مبتنی بر ارزش‌ها اتخاذ می‌کند. عربستان سعودی یک متحد مهم (البته برای نسل‌ها بوده) است اما روابط دیپلماتیک (واشنگتن و ریاض) با ریاست ترامپ و به طور پیش‌فرض کوشنر ـ محمد بن سلمان و واتس‌آپ(اشاره به ارتباطات جرد کوشنر با ولیعهد عربستان از طریق واتس‌آپ) باید تغییر کند. دولت بایدن باید پادشاهی را تشویق به معامله با اسرائیل کند، به درگیری در جنگ یمن پایان دهد و اصلاحات داخلی (عربستان) را به سود سعودی‌ها، آمریکایی‌ها و جهان تسریع دهد.
قراردادهای تسلیحاتی ادامه خواهند داشت
با توجه به این دیدگاه‌ها، به نظر می‌رسد که جو بایدن روابط استراتژیک آمریکا را با عربستان سعودی ادامه خواهد داد. تجربه معاونت اوباما و سردی بی‌سابقه روابط دو کشور در دوره ۸ ساله ریاست‌جمهوری آمریکا باعث شده که بایدن با احتیاط بیشتری در مورد عربستان رفتار کند.
از این رو پیش‌بینی می‌شود که روابط آمریکا و عربستان در دوره بایدن در سطحی متعادل‌تر ادامه پیدا کند و مسائل حقوق بشری و فشارهای آمریکا در این مورد بر سران سعودی باعث شود که این کشور تا حدی رویکرد خود را نسبت این مسائل تغییر دهد. با این همه بعید به نظر می‌رسد که آمریکا از قراردادهای سنگین تجاری و تسلیحاتی خود با عربستان به راحتی چشم‌پوشی کند و این روند که در دوره ترامپ باعث بستن قراردادهای بی‌سابقه تجاری بین دو کشور شده بود، همچنان ادامه پیدا کند.
در این میان انتشار اخباری مبنی بر سفر چندساعته نتانیاهو به عربستان و دیدار وی با محمد بن سلمان را می‌توان چراغ سبز ریاض به واشنگتن مبنی بر حمایت از روند عادی‌سازی روابط با اسرائیل دانست که علی‌رغم انتقادات گسترده از سوی کشورهای اسلامی ادامه دارد. در واقع این اخبار و انتشار آنها نوعی پیام از سوی حکومت عربستان به آمریکا است «حامی ما باشید تا حامی متحدان شما در منطقه باشیم».