سنت واسطه گری در امر ازدواج فرصت یا تهدید؟

به گزارش «شيعه نيوز» به نقل از شبستان ،  بحث ازدواج و انتخاب درست همسر در اداره مطرح شد و در این میان یکی از همکاران که سبقه بلندی در امر خیر و وساطت میان دختران و پسران داشت با لبخندی ملیح گفت طبق معمول دنبال فرد مناسبی برای ازدواج می‌گردم و فرد دیگری از همکاران با شنیدن شرایط،دختری را برای ازدواج معرفی کرد. داشتم با خودم فکر می‌کردم که چرا این موضوع در حال حاضر این‌قدر کمرنگ شده و گاهی اوقات حتی شنیدن فعالیت یک فرد خیر در پیوند میان دختران و پسران دور از ذهن به نظر می رسد، از این رو عزم خود را جزم کردم تا پیرامون دلایل اصلی کمرنگ شدن امر واسطه‌گری در امر ازدواج گزارشی ارائه دهم. متن پیش رو گزارشی از بررسی های انجام شده در این موضوع است.

حجت‌الاسلام اسلام درخشان‌پور،‌ مشاور خانواده در حوزه علمیه پیرامون دلایل کمرنگ شدن واسطه‌گری در امر ازدواج و تفاوت‌های ازدواج مدرن و سنتی گفت: در ازدواج‌های سنتی حیا بیشتر است و ارتباط دختر و پسر کمتر، اما با افزایش ارتباطات تلفنی دختر و پسر خودشان امر انتخاب را بر عهده گرفتند و دیگر امر دق الباب برای امر خواستگاری کمرنگ‌تر شد.

وی با بیان اینکه واسطه شدن بزرگ‌ترها در امر ازدواج موفقیت آن را بالاتر می‌برد، افزود: یکی از مزایای واسطه‌گری در امر ازدواج این است، این افراد در انتخاب افراد تأثیرگذارند و به آنها در انتخاب درست و مطلوب کمک می‌کنند و تأثیر چشم‌گیری در روند شکل‌گیری ازدواج ایفا می‌کنند.

این مشاور خانواده در حوزه علمیه با اشاره به نقش تعلیم در امر ازدواج و آموزش امر واسطه‌گری در این امر اظهار کرد: جوانان با آموزش پیرامون ازدواج عاقلانه موفقیت بیشتری را در امر ازدواج کسب می‌‌کنند به شرطی که از سوی دیگر، دولت‌مردان نیز در این عرصه گام بگذارند.

واسطه گری در امر ازدواج  پیوند را آسان می کند

وی گفت: آموزش و تبلیغ دو امر مهم در ازدواج است که متأسفانه ما در این زمینه تبلیغی نداریم و صدا و سیما می‌تواند با ارائه برنامه‌ها و فیلم‌های مختلف نسبت به احیای امر واسطه‌گری در ازدواج و ازدواج آسان جوانان تأثیر مطلوب را در جامعه بر جای بگذارد.

حجت‌الاسلام درخشان‌پور تصریح کرد: کودکان و نوجوانان ما 12 سال در اختیار آموزش و پرورش هستند ما می‌توانیم در طی این دوران با ارائه آموز‌ش‌های صحیح پیرامون این امر و ازدواج صحیح و عاقلانه از ابتدا برای آنها برنامه‌ریزی کنیم. این برنامه‌ریزی سن ازدواج را کاهش می‌دهد و والدین را نسبت به ابعاد مختلف امر ازدواج آگاه می‌کند.

جای خالی وزیر ازدواج در میان وزیران

وی با بیان اینکه اگر وزیر ورزش در سلامت جامعه تأثیرگذار است پس چرا وزیری در امر ازدواج نداریم، خاطرنشان کرد: خانواده یکی از پایه‌های مهم سلامت جامعه است، یکی از پیروزی‌های موفقیت‌آمیز ما در جامعه می‌تواند مسئله آموزش باشد که این موضوع در جامعه ما ناقص است، آموزش و برنامه‌ریزی می‌تواند نگرش‌های جامعه را تغییر دهد همان‌گونه که وزیر ورزش در امر بهداشت و سلامت جامعه مؤثر است وزیر ازدواج نیز می‌تواند در ارایه راهکار الگو و برنامه‌ریزی‌های مدرن در این امر  در سلامت جامعه موثر باشد.

 تغییر نگرش با آموزش و برنامه ریزی

وی اظهار کرد: آموزش و برنامه‌ریزی می‌تواند نگرش‌ها را در این امر تغییر دهد. متأسفانه ما در مورد راهکارهای ازدواج صحیح عمل نکردیم و به همین جهت سنت‌ها از بین رفته‌اند.

مشاور خانواده در حوزه علمیه خاطرنشان کرد: جوانان را می‌توانیم با ارائه راهکارهای درست در امر ازدواج آسان و مطلوب هدایت کنیم، به همین جهت تقویت آموزش و مشاوره ضروری است و از سوی دیگر با پیروی از شیوه و روش اهل بیت (عليهم السلام) می‌توانیم بسیاری از مشکلات را حل کنیم. جا دارد از خود بپرسیم واقعا چقدر از سنت اهل بیت (عليهم السلام) در امر ازدواج پیروی کردیم؟

در ادامه این گزارش، حجت‌الاسلام صابر اکبری جدی، عضو کمیسیون مشورتی شورای عالی انقلاب فرهنگی پیرامون ازدواج مدرن و سنتی گفت: شاخص اصلی در ازدواج سنتی وصلت دو خانواده است، اما در ازدواج مدرن ازدواج دو نفر محور و اساس قرار می‌گیرد، ازدواج سنتی در قالب خانواده تعریف می‌شود، اما در ازدواج مدرن این‌گونه نیست.

حذف نقش خانوادها در ازدواج مدرن

وی با بیان اینکه در ازدواج سنتی  دختر و پسر یکدیگر را در کنار خانواده می‌بینند، اظهار کرد: نوع نگاه در ازدواج سنتی و مدرن متفاوت است، یکی از ویژگی‌های مهم ازدواج به سبک سنتی این است که خانواده نقش مهمی در آن ایفا می‌کند و نگاه فردی در آن غالب نیست، اما در سبک مدرن کاری به دو خانواده نداریم و فقط با توافق دختر و پسر ازدواج شکل می‌گیرد.

حجت‌الاسلام اکبری جدی ادامه داد: در یک ازدواج مدرن خانواده و تفکرات آنان مطرح نیست و خود دختر و پسر به طور مستقیم وارد بحث می‌شوند و حتی در مواردی نیز تمام قرارهای نهایی را می‌گذارند و بعد خانواده‌ها در جریان قرار می‌گیرند و حتی در برخی موارد حتی بعد از مراسم ازدواج در یک مهمانی والدین با فرد جدید خانواده آشنا می شوند.

ازدواج سنتی رو به فراموشی

وی با بیان اینکه در ازدواج سنتی مرسوم نیست که دختر و پسر مستقیما وارد بحث ازدواج شوند، تصریح کرد: در این شیوه پسر مواردی را که در نظر دارد و یا مواردی را که خانواده برای پسر در نظر گرفته است با یکدیگر مطرح می‌کنند و در مورد ازدواج تصمیم می‌گیرند و خانواده‌ها با یکدیگر مراوده می‌کنند و در مورد مسایل و رسم و رسوم‌های خاص به توافق می‌رسند.

این عضو کمیسیون مشورتی شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: در ازدواج مدرن نقش خانواده حذف می‌شود و خانواده ها کمتر اثرگذار هستند. در زمان گذشته انتخاب دختر و پسر بیشتر در جشن‌های عزا و عروسی انجام می شد و جوانان در معرض دید یکدیگر بودند، این مراسم یکی از راه‌های ازدواج سنتی محسوب می‌شد؛ اما در عصر حاضر حضور جوانان و نوجوانان بنا به تشخیص خودشان یا خانواده کمرنگ شده و فکر می‌کنند جای آنها در این مراسم نیست.

وی گفت: در این مراسم‌ها ارتباطات بهتر شکل می‌گرفت و انتخاب‌ها آسان تر بود. از سوی دیگر برخی از ارتباطات محلی نیز وجود داشت که افراد در این ارتباطات یکدیگر را می‌شناختند و هر محله‌ای دارای یک هویت بود. به طور مثال 50 خانواده نسبت به یکدیگر و آداب و رسوم شان آگاه بودند و خانواده ها رفت و آمد داشتند، اما در حال حاضر هویت محله از بین رفته است و این ارتباطات وجود ندارد.

واسطه گری در امر ازدواج یکی از راه های شکل گیری ازدواج سنتی

حجت‌الاسلام اکبری جدی با بیان اینکه واسطه‌گری در امر خیر یکی از راه‌های مهم در شکل‌گیری ازدواج سنتی است، یادآور شد: در شیوه سنتی افراد بر اساس احساس شرعی و وظیفه دینی ازدواج جوانان را جزء وظایف و تعهدات خود تعریف می‌کردند، افراد ریش‌سفید و یا به عبارت دیگر گیس‌سفید در امر واسطه‌گری ازدواج مورد احترام محله بودند.

وی اظهار کرد: افراد مسن در محلات با در نظر گرفتن خانواده‌ها و دختران و پسران و بررسی شرایط آنها نسبت به معرفی آنها به یکدیگر اقدام می‌کردند.

وی با بیان اینکه واسطه‌گری در امر ازدواج یکی از حسنات در دین اسلام است، افزود: این شیوه در دین اسلام بسیار مورد احترام است اما افرادی نیز هستند که دخالتی در امر ازدواج دیگران نمی‌کنند و این موضوع را مربوط به خود نمی‌دانند و رغبتی نسبت به این موضوع نشان نمی دهند.

پا در میانی از جمله وظایف واسطه گران در امر ازدواج

حجت‌الاسلام اکبری جدی یادآور شد: واسطه‌گران در امر ازدواج به عنوان اخلاق، این موضوع و تبعات آن را می‌پذیرند و در صورت بروز مشکل هم پای آن می‌ایستند و باز با پادرمیانی طرفین را صلح می‌دهند و مشکل را حل می‌کنند.

وی با بیان اینکه واسطه‌گری در امر ازدواج ممدوح و مورد پسند و ستایش است، یادآور شد: در حال حاضر این شیوه به شدت کمرنگ شده و مردم ابا دارند که این کار را انجام دهند، بخشی از این امر مربوط به نوع نگاه به ازدواج است که از وصلت دو خانواده به سمت وصلت دو فرد سوق پیدا کرده است.

وی گفت: در گذشته حتی دورترین فرد فامیل نسبت به ازدواج یکی از اقوام خود احساس تکلیف می‌کرد و مورد مناسب را معرفی می‌کرد، الان این‌گونه نیست و افراد خود تصمیم می‌گیرند و اشخاص احساس علقه و رغبتی نسبت به یکدیگر ندارند.

این مشاور خانواده ادامه داد: از سوی دیگر فردگرایی اجازه نمی‌دهد تا شخصی این کار خیر را انجام دهد و فرد با نوع تفکری که در خود ایجاد کرده خود را مستقل می‌بیند و همین موضوع برای واسطه گری در ازدواج دافعه ایجاد می‌کند و اجازه نمی‌دهد در حوزه فردی وارد شود.

عافیت‌طلبی از دلایل کمرنگ شدن سنت واسطه‌گری در امر ازدواج

وی عافیت‌طلبی را یکی از دلایل کمرنگ شدن سنت واسطه‌گری در امر ازدواج دانست و افزود: کمرنگ شدن باورهای دینی یکی دیگر از دلایل این امر است و موجب کمرنگ شدن آن و فراموشی امر واسطه‌گری در امر ازدواج می شود.

وقتی واسطه گری در ازدواج تعریف جدید پیدا می کند

عضو کمیسیون مشورتی شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه واسطه‌گری در امر ازدواج در حال حاضر به معنای سنتی وجود ندارد، افزود: چون خود افراد در بطن ارتباطات کاری و دانشگاهی هستند نوع این واسطه‌گری متفاوت شده است، به همین جهت باید این عمل حسنه را دوباره تعریف کرد و ظرفیت‌های جدیدی در واسطه‌گری ازدواج ایجاد کرد.

فرهنگ سازی و خلاء برنامه های صدا سیما

وی ادامه داد: باید از ظرفیت‌های سنت واسطه‌گری استفاده و در همین زمینه فرهنگ‌سازی کنیم و این موضوع و ابعاد آن را در قالب برنامه‌ها و فیلم و سریال‌های مختلف در جامعه بیان کنیم و چالش‌های از بین رفتن آن را نیز در جامعه مدنظر قرار دهیم.

این مشاور خانواده اظهار کرد: رسانه ملی و مجلس نیز باید به امر واسطه‌گری به عنوان یک بحث مهم در تشکیل خانواده بپردازند و تجربه‌های موفق آن را بیان کنند و نسبت به نهادینه کردن آن در دل و اذهان مردم اقدام کنند.

وی با بیان اینکه واسطه‌گری در امر ازدواج با فضولی و تحمیل عقیده متفاوت است، تصریح کرد: از سوی دیگر باید آسیب‌های این موضوع را شناخت و اصل حرمت و احترام این جریان را نگه داشت و شیوه‌های جدید کمک‌کننده را به آن اضافه کرد.

استفاده از فضای مجازی با حفظ سنتها در واسطه گری امر ازدواج

وی گفت: حتی می‌توانیم از فضای مجازی در واسطه‌گری امر ازدواج استفاده کنیم، اما باید سنت‌ها را در این امر حفظ کنیم تا ازدواج به امری آسان تبدیل شود، سختی ازدواج به ضرر همه است و هیچ منفعتی ندارد و باید نسبت به تسهیل آن با ابزارهای مختلف اقدام کنیم.

حجت‌الاسلام اکبری جدی اظهار کرد: واسطه‌گری در امر ازدواج می‌تواند فرصت‌های بهتر و بیشتری را برای انتخاب برای جوانان فراهم کند و انتخاب‌های دقیق و مطلوب‌تری را پیش روی جوانان قرار دهد.

واسطه گری در امر ازدواج تکلیف شرعی نیست، ارزش اخلاقی است

در ادامه این بحث به ارائه بخشی از سخنرانی آیت الله سید احمد خاتمی، پیرامون اهمیت این موضوع جلب می کنیم. وی در بخشی از سخنرانی خود پیرامون واسطه گری در امر ازدواج گفت: این وظیفه جامعه اسلامی است که زمینه ازدواج جوانان را فراهم کند این یک تکلیف شرعی نیست ولی یک ارزش اخلاقی است. در روایتی از وجود مقدس پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) رسیده که کسانی که در این امر خیر تلاش می کنند، اجری که خداوند به او می دهد اجر بسیار زیادی است به ازای هر گامی که در این عرصه بر می دارد می فرماید که پاداش یک سالی را به او می دهند که شب ها شب زنده دار باشد و روز هایش را روزه بدارد، اجر کسی است که در این عرصه تلاش می کند، قدم بر می دارد و صحبت می کند. در روایتی از امیر المومنین علی علیه السلام هست که فرمودند: «بهترین واسطه گری آن است که میان دو نفر در امر ازدواج میانجی گری کنی تا این امر ازدواج به سامان برسد بهترین واسطه گری های محبوب خداوند است .»
 
تلاش برای ترویج ازدواج آسان، وظیفه جامعه اسلامی

وی افزود: تدبیر کنند تلاش کنند بزرگ ترهای جامعه که این بنای رفیع الهی که بنیان ازدواج در جامعه شکل بگیرد. نکته سومی که پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) برای بستر سازی امر ازدواج در جامعه داشتند آن است که وظیفه نظام اسلامی هست که در این رابطه تلاش داشته باشند تا ازدواج ها آسان بشود و بنای رفیع خانواده به آسانی شکل بگیرد .
 در آیه 32 سوره نور می خوانیم : "وَأَنکِحُوا الْأَیَامَی مِنکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِن یَکُونُوا فُقَرَاء یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ"
"مردان و زنان بی‏همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را; اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‏نیاز می‏سازد; خداوند گشایش‏دهنده و آگاه است"

ثواب یک سال عبادت به ازای هر گام در واسطه گری امر ازدواج

اهمیت ازدواج در اسلام آن گونه است که از پدر و مادر و خویشاوندان دختر یا پسر می خواهد، در امر ازدواج آنان میانجی گری کنند و راه را برای آغاز زندگی مشترک دو زوج جوان بگشایند. در این زمینه به احادیثی از ائمه معصومین (عليه السلام) می پردازیم :

رسول اکرم ( صلي الله عليه و آْله) می فرمایند:

«هرکس در تزویج زن و مرد مومنی بکوشد تا خدا آنها را با یکدیگر جمع کند، به هر گامی که بردارد یا کلمه ای که در این راه بگوید، ثواب یکسال عبادت دارد.»، همچنین در روایت دیگر از ایشان نقل شده است که «هرکه برادر مومن خود را زن دهد تا آن زن همدم و مایه ی پشت گرمی و آسایش او باشد ، خداوند او را از حورالعین بهشت زن دهد و با هر یک از صدیقان خانواده و برادران (دینی) اش که دوست داشته باشد همدمش کند و آنان را با وی انس و الفت دهد.»

امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:

«هر کس، مجردی را زن دهد، خداوند در قیامت به او نظر (رحمت) می افکند.»

امام علی(علیه السلام) فرموده است:

«بهترین میانجیگری و شفاعت آن است که بین دو نفر برای ازدواج شفیع شود تا خداوند بین آن دو را با هم جمع کند.»

امام کاظم(علیه السلام) می فرمایند:

«در روزی که هیچ سایه ای جز سایه عرش خداوندی نیست، سه کس در پرتو آن قرار می گیرند: نخست، مردی که برادر مسلمانش را زن دهد.»

سخن آخر:
واسطه گری امر ازدواج یکی از پسندیده ترین رفتارهای مورد تأکید ائمه معصومین (عليه السلام) در جامعه اسلامی است که در حال حاضر با توجه به گسترش جوامع و عدم ترویج سنت های دینی در این امر تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده است. همچنین در این میان نبود فرهنگ سازی و برنامه های مطلوب در صدا و سیما نیز به این مهم دامن زده و تا حدود زیادی آن را از ذهن افراد جامعه پاک کرده است. این در حالی است که  دائما شعار ازدواج آسان و رفع موانع آن به گوش می رسد، اما دریغ از برداشتن کوچکترین گام برای تحقق آن! در این میان ضروری است صدا و سیما در رأس پرمخاطب ترین رسانه و مسئولان فرهنگی کشور به عنوان برنامه ریزان  موثر در آینده کشور نسبت به یادآوری و بازآموزی این رفتار حسنه فرهنگ سازی کنند.