به گزارش «شیعه نیوز»، بنگلادش کشوری در جنوب قاره آسیا و شرق هند و پایتخت آن داکاست. این کشور که پیش از این «پاکستان خاوری» نام داشت، در پی جنگ آزادی‌بخش بنگلادش در ۲۶ مارس ۱۹۷۱ با کمک هند از «پاکستان باختری» (پاکستان امروزی) جدا و کشوری مستقل شد.
۸۹٫۷ درصد از مردم بنگلادش مسلمان و اکثریت آن‌ها سنی‌مذهب و ۹٫۲ درصد پیرو آیین هندو هستند. از آنجا که اسلام از نظر تاریخی به وسیله صوفیان در بنگلادش گسترش یافت پیروان طریقت‌های صوفی همچون «دیوبندی» و «اهل حدیث» که از فرقه حنفی هستند، در این کشور حضور قابل توجهی دارند.
محرم در کشورهای مختلف جهان از جمله بنگلادش هر ساله با شور و حال خاصی برگزار می‌شود؛ اما امسال هم زمان شدن این مناسبت با روزهای شیوع کرونا سبب شده است که مریدان و دوستداران امام حسین( علیه السلام ) آیین‌های حسینی را متفاوت از سال‌های قبل برگزار کنند و رعایت تدابیر و پروتکل‌های بهداشتی در این مجالس شکل پررنگ به خود بگیرد، برخی نیز فضای مجازی را برای نکوداشت آیین‌های عاشورایی برگزیدهاند. در سال‌های گذشته شعائر محرم در این کشور جلگه‌ای آسیا حال و هوای خاصی داشته و سنت بنگلادشی‌ها در این زمینه جالب توجه بوده است. در این گزارش نگاهی به این سنت‌ها خواهیم داشت:
نامهایی برگرفته از حسین( علیه السلام )
از آغاز پیدایش اسلام در سرزمین بنگلادش تا به امروز، اسامی بسیاری از كودكان به نام مبارک حضرت امام حسین ( علیه السلام ) مزین می‌شود. پدران و مادران اسامی فرزندان خود را طوری تعیین كرده‌اند كه نام حسین در تركیب اسم‌ها وجود داشته باشد، مانند: علاء الدین حسین شاه، شهادت حسین، سجاد حسین، حسین علی، منیر حسین، انور حسین، ذاكر حسین، ارشاد حسین، مشرف حسین، ابوالحسین و فدا حسین.
همچنین نام بسیاری از كودكان به نام پسران حضرت امام حسین( علیه السلام ) مزین شده و از این قرار است: زین العابدین، علی اصغر، علی اكبر و غیره. سكینه، زینب و فاطمه نیز به مناسبت رخداد كربلا برای دختران انتخاب می‌شود. واقعه غم‌انگیز كربلا و روز عاشورا و نیز شهادت حضرت امام حسین( علیه السلام ) و اصحاب و یارانش در ذهن و اندیشه مردم مسلمان بنگلادش متجلی است و بخشی از باورهای مردمی و به معنایی فرهنگ دینی بنگلادش را تشكیل داده است. به وسیله همین عوامل است كه سیمای واقعی فرهنگ بنگلادش شناخته می‌شود.
بنا به گزارش رایزنی فرهنگی ایران در داکا، مسلمانان بنگلادش هر ساله مراسم عزاداری محرم را با شور و احساس غریبی برگزار می‌كنند. تعزیه در ماه‌های محرم، هر سال در همه روستاهای بنگال با شور و حرارت خاصی برگزار می‌شود.
به مناسبت محرم و عاشورا بسیاری از سازمان‌ها و انجمن‌های اجتماعی و فرهنگی، سمینارها، اجتماعات، سخنرانی‌های مذهبی، مجالس دعا و نیایش و مجالس درود فرستادن به پیامبر( صل الله علیه و آله و سلم ) تدارک دیده می‌شود. در مساجد، مزارها و خانقاه‌ها، جلسات و محافل ویژه برگزار می‌شود. روزنامه‌ها و مجلات، مقالات و اشعاری به مناسبت محرم و عاشورا منتشر می‌كنند. در برخی نقاط نمایشگاه‌هایی به مناسبت عاشورا و محرم برپا می‌شود. رادیو و تلویزیون برنامه‌های ویژه پخش می‌كنند. البته این برنامه‌ها بدون موسیقی پخش میشوند. در واقع مراسم عاشورا و محرم در فرهنگ این سرزمین مانند حسی انقلابی در جریان است.
محرم در ادبیات بنگالی
همچنین محرم از جایگاه ویژه‌ای در ادبیات بنگالی برخوردار است؛ به طوری كه در دهه‌های گذشته رمان حماسی «بیشاد شیندو» (دریای اندوه) نوشته میر مشرف حسین با استقبال گسترده‌ای رو به رو و این کتاب در سه جلد و در سال‌های ۱۸۸۵، ۱۸۸۷ و ۱۸۹۱ منتشر شده است.
مطالب مندرج در این كتاب بیش از آنکه مبتنی بر روایات مستند و موثق باشد ملهم از یک فضای عاطفی و احساسی است و به عقیده برخی تا حدودی غیر واقعی است و اهداف و انگیزه‌های نهضت امام حسین( علیه السلام ) را به بیراهه سوق می‌دهد. روح محرم به طور آشكار در نوشته‌ها و سروده‌های «نذرالاسلام»، شاعر ملی بنگلادش حضور دارد. اگرچه او شیعه نبود، اما در سروده‌های وی همواره احترام و علاقه خاصی به اهل بیت( علیه السلام ) احساس می‌شود. قاضی نذرالاسلام در اثر حماسی محرم خویش ایثار امام حسین( علیه السلام )، مظلومیت ایشان، ددمنشی دشمنان او و یزید را با تصویرسازی قوی ارائه داده است.
تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی
تعزیه خوانی تجلی دیگری از فرهنگ اسلامی در این کشور است. شبیه خوانی و یا به اصطلاح عامه تعزیه خوانی در بعضی از مناطق بنگلادش به ویژه «مانیک گنج» اجرا می‌شود. مراسم «مانیک گنج» در روز عاشورا بیش از صد سال قدمت داشته و متولی آن یکی از صوفیان بزرگ آن منطقه است که همه ساله در این روز تمام عزاداران را اطعام می‌کند. مردم از شهرهای مجاور در قالب هیئت و دسته خود را به حسینیه (امامباره) این شهر می‌رسانند و این مراسم از طلوع آفتاب تا هنگام غروب ادامه دارد. هر چند انحرافات متعددی كه ناشی از عدم اطلاع آنان نسبت به حقیقت واقعه عاشورا و اهداف و درس‌های قیام امام حسین( علیه السلام ) است در آن دیده می‌شود.
در تاریخ بنگلادش در پی تأثیرگذاری شیعیان و تحت تأثیر قرار گرفتن مردم بنگلادش مراسم مخصوص برگزاری روز عاشورا همچون راهپیمایی تعزیه و تأسیس امامباره (خانه امام) و حسینیه دالان پدیدار شد كه هنوز هم رواج دارد و تأثیرات مذهب تشیع را در بنگلادش نشان می‌دهد.
در سال ۱۶۰۹ میلادی شهر داكا تبدیل به مركز استان بنگال (حكومت مغول در شبه قاره هند) شد و به شهر « جهانگیر نگر» (شهر جهانگیر) شهرت یافت. جهانگیر نگر از بدو تأسیس تحت تأثیر عقاید تشیع قرار گرفت و با برگزاری مراسم عاشورا این تأثیر بیشتر نمایان شد. در شهر داكا قدیمی‌ترین امامباره بنام « حسینیه دالان» وجود دارد كه معماری آن متاثر از سنت فرهنگی بنگلادش است.
امامباره دیگری نیز به وسیله حاجی محمد محسن معروف به« قهرمان بذل و بخشش» در محلی به نام «مورالی» از توابع شهرستان جیسور (واقع در غرب بنگلادش) تأسیس شده بود که هنوز باقی مانده است. همچنین در منطقه خاركی در شهرستان جیسور، محلی وجود دارد که به «كربلا» معروف است.
عزاداری‌های محرم در بنگلادش، در چند دهه گذشته در شهر داکا با محوریت حسینیه دالان برگزار شده است اما به واسطه افزایش نسبی جمعیت پیروان اهل بیت( علیه السلام )، در حال حاضر علاوه بر داکا و حسینیه دالان، در قاضی پور، جیسور، بوگرا، میرپور، محمدپور، چیتاگنگ، پولتون، مغ بازار، شادخیرا و کولنا در ۱۰ شب مراسم محرم برگزار می‌شود و پیروان و دوستداران اهل بیت( علیه السلام ) عمدتاً اهل سنت در آن شرکت دارند. مراسم حسینیه دالان متأثر از فرهنگ هند و پاکستان و به زبان اردو برگزار می‌شود و در آن نمادگرایی و تأکید بر آیین‌های نمایشی وجه پررنگی دارد. در سایر مراکز، عمدتا مراسم به زبان بنگالی و گاه با حداقل امکانات و با خلوص نیت وصف ناشدنی اجرا می‌شود.
انتشار مقاله در مطبوعات
مطبوعات بنگلادش نیز هر سال مقالات و موضوعاتی را به محرم و قیام امام حسین( علیه السلام ) اختصاص می‌دهند. البته طیف متنوعی از نظریات در این خصوص مطرح و در برخی موارد موجب طرح مجادلات کلامی می‌شود. بررسی فلسفه قیام امام حسین( علیه السلام ) و نهضت عاشورا از منظر دینی، انسانی و حتی ملی درونمایه اصلی مقالات را تشکیل می‌دهد که نویسندگان براساس پایگاه فکری خود عمدتاً به تأیید این حرکت و دفاع از آن می‌پردازند. البته گاهی مطالبی نیز در جهت تخریب و زیر سؤال بردن مراسم و آیین عزاداری از سوی طرفداران جریان وهابیت منتشر می‌شود.
در مجموع هر ساله مراسم محرم در بنگلادش، با شکوه و عظمت خاصی برگزار می‌شود و نکته قابل تأمل در این مراسم حضور و مشارکت اکثریت اهل سنت در آن است و از این منظر باید توجه بیشتری به آن شود و با نگاهی دقیق‌تر مورد بررسی قرار گیرد که چگونه نام امام حسین( علیه السلام ) محور وحدت و انسجام مسلمانان در کشور بنگلادش شده است.