به گزارش «شیعه نیوز»، استراتژی داعش در دو سال گذشته در یمن تغییر کرده است و این گروه از یک جنبش جهادی فراملی صِرف به یک ماهیت مشابه دیگر گروه ها در میان صاحبان منطقه تبدیل شده است .ایالات متحده و متحدانش باید با احتیاط بیشتری در منطقه عمل کنند.
آنان باید ارزش های خود را حفظ کرده و از نزدیک، منطقه و شریکان یمنی خود را زیر نظر بگیرد .شرکائی که از وجود گروه هایی همچون داعش در منطقه نفع می برند. آنان همپای نمایندگان جنگ زده خود از داعش به عنوان توجیه توسعه طلبی های سیاسی خود استفاده میکنند تا بتوانند به تجاوز های خود ادامه داده و باعث مختل شدن صلح در منطقه شوند به صورتی که گویی که وظیفه آنها ایجاد و حفظ تنش میان ائتلاف عربی است .
به طور کلی سه قدرت اصلی در یمن وجود دارد :
یک ائتلاف عربی که در ریاض هستند و توسط سعودی ها حمایت میشوند.
حوثی ها(انصار الله) که در صنعا مستقرهستند.
مجلس انتقالی جنوب(جدایی خواهان ) که در قسمت جنوبی عدن هستند و تحت حمایت امارات متحده عربی هستند.
هر سه قدرت در زمانهای خاص با هم دشمن یا دوست میشوند و ارزش ها، عقاید و محرّک های خود را طی زمان تغییر میدهند.
شکست های داعش در یمن
داعش بخاطر وحشیگری بدون تبعیض و مداوم خود موفق نشد در یمن قدرت پیدا کند .ضعف در فعالیت رسانه ای و ارتباط ضعیف باقبایل،سرکردگان این گروه را در اواخر سال 2016 بشدت محدود کرده و تنها منطقه کوچکی در استان بیضا تحت تسلط داعش باقی ماند. هر گونه تلاش با هدف جذب نیرو وبرگرداندن شانس فعالیت این گروه نیز در اکتبر 2017 توسط حمله هوایی آمریکا به دو کمپ اصلی داعش کاملا ناکام ماند .
اندکی بعد هماهنگی هایی میان آمریکا و شش کشورحاشیه خلیج فارس جهت اعمال تحریم بر رهبران داعش و مصادره دارایی های آنها در اواخر 2017 انجام گرفت و باعث شد داعش در یمن بشدت تضعیف شود .
همزمان در ماه های اخیر شاهد عملیات های داعش در عدن بوده ایم این حملات تاکید بر یک هماهنگی دقیق بود زیرا یک محرک استراتژیک متفاوت از هسته ی اصلی گروه در بیضا را نمایان می کرد .
در حالی که مجلس ملی جنوب در حال گسترش سیطره خود در شهر بندری عدن در جنوب بودند آنها دستگاه امنیتی امارات متحده عربی را مورد حمله قرار دادند.داعش در این مدت عملیات های انتحاری زیادی در عدن انجام داد ولی این عملیات ها و هماهنگی های پیچیده نیازمند کمک عناصر جنوب بود به احتمال زیاد رییس جمهور قبلی یمن علی عبد الصالح بهترین آنها بود.
حلول داعش در یمن
از خاکستر کمپ های مخفی داعش در استان مرکزی بیضا یک گروه جدید با رهبری تازه در حال ظهور بود .
هر چند پرچم و هدف و نام این گروه تغیری نکرده بود اما در چند نکته نسبت به داعش در یمن متفاوت بودند .آنها با رقیبان محلیشان ارتباط برقرار کرده و سعی می کنند تا از لحاظ فرهنگی با آنها هماهنگ تر شوند.واضح ترین تفاوت این گروه هدف گزاری های آن بود.
در طول سال 2017 داعش بیشتر با نیروهای انصارالله در بیضا در گیر بود ولی در سال 2018 شروع به هدفگیری القاعده کرد.آنها القاعده را متهم به همکاری با ارتش یمن کرده بودند.
در مقابل القاعده نیز اقداماتی علیه داعش انجام داد که در نهایت منجر به یک جنگ تمام عیار دوساله از سال 2018تا 2020گردید.
در طول ماه های اخر سال 2018 ،69% حملات داعش به القاعده بود و تنها 31%حملات آنان به نیروهای انصارالله بوده و تقریبا هیچ حمله ای به ارتش یمن و نیروی های امنیتی جنوب نداشته اند.
در نیمه اول 2019 در اوج عملیات 86%حملات به القاعده بود و 18% به کمیته های مردمی و نیروهای انصارالله بوده است.
این اطلاعات از طریق اظهارات افرادی که از داعش جدا شده اند به دست آمده است.
سه توضیح احتمالی برای این تغییر دراماتیک وجود دارد و این احتمال وجود دارد که هر سه صحیح باشد :
احتمال اوّل این است که جنگ بین داعشی های یمنی و القاعده شاید تنها یک راه برای توسعه رقابت خونین میان این دو گروه باشد.
احتمال دوّم این است که شاید این درگیریها پاسخی حساب شده توسط دستگاه های امنیتی و برای ایجاد اغتشاش در میان نیروهای جهادی یمن باشد .
آخرین احتمال که از همه خطرناکتر است این است که داعش و القاعده توسط رقبای منطقه ای مهار شده باشند تا بازوی دیگر نبرد نیابتی در منطقه شوند .
این تصویر ایجاد شده با حملات آشکار داعش به نیروهای انصارالله کامل میشود. در نیمه اول 2020 ،94%حمله ها اینبار به کمیته های مردمی بوده و تنها 6% به القاعده حمله شده است.
این تغییر واضح کاملا متقاعد کننده است اما چندین هشدار جدی در این مورد وجود دارد :
اوّلاً حمله داعش به نیروهای انصارالله تنها در یک مقیاس کوچک انجام شده
ثانیا به طور خلاصه شواهد محدودی از جنگ داعش علیه انصارالله وجود دارد اما اعتراف خود داعش بر آغاز این جنگ به نفع هر دو طرف ماجرا است .
ثالثاً ادعای شروع جنگ توسط داعش باعث تقویت روحیه جنبش های جهادی دنیا برای به عهده گرفتن مسئولیت عملیات های تروریستی است .این موضوع یورش ارتش به بیضا را توجیه میکند .
با وجود اتهام زنی های مقامات الحوثی به داعش ،القاعده تا اواخر سال 2019 دست بالای جهاد را در دست داشت .القاعده اهداف و برنامه های مشترکی با قبایل محلی برقرار کرد تا بتواند انصارالله و داعش را وارد جنگ کرده ونیروهای داعش را از مخفیگاه های خود بیرون آورد.
رسانه های القاعده چهره داعش را احمقانه و خشن نشان دادند.تصاویری از کمپ های متروک و ممنوع الورود داعش نشان داده شد و در ویدئوهایی خجالت آور ناتوانی رهبر این گروه در بخاطر آوردن و حفظ کردن جملات ساده به تصویر کشیده شده بود.
انتشارعکسهای هولناکی از پرتاب یک جوان با چشم های بسته از روی یک صخره،کباب شدن پوست و گوشت اسرای داعش در قفسه های آهنی زیر افتاب سوزان صحرا ،از جمله افشاگریهای القاعده درباره داعش بوده است.
هر چند ممکن است موفقیت های داعش در سال 2020 گسترش یابد و تعدادشان سه برابر شود اما تنها راه قدرت گرفتن آنها در شکست ها و ضعف های اخیر القاعده منعکس شده است .
داعش در این دوران از فرار افراد القاعده و تغییر سرکرده القاعده وتغییرات چشم انداز عملیاتی القاعده نفع زیادی برده است .
در اواخر 2019 رگبار گلوله القاعده بشدت کاهش پیدا کرده و در فوریه 2020 کاملا خاموش گشته است .
عقب نشینی القاعده به احتمال زیاد به رهبری جدید و متزلزل که محبوبیتی نیز در میان پیروانش نداشت مربوط بود.خلیفه باطرفی کسی است که رهبری القاعده را در ماه فوریه بعد از مرگ قاسم الریمی بدست گرفته است .
همچنین داعش به دنبال سرمایه گزاری بر روی جنگ داخلی و مناقشات سیاسی رهبران می باشدکه البته تاکنون جواب هم داده و باعث فرار دست کم 18 نظامی شده است.
رسانه داعش (التقوا)دو مقاله با موضوع فرار های اخیر در 2020 منتشر کرد که بعد از مدتی توسط خود القاعده با جملاتی کاملا جدید و با گارد دفاعی تایید شد .بیانیه ای 18 صفحه ای که یکی از طولانی ترین مقاله های القاعده است پیرامون موضوعاتی چون فرار ،فریب، ارتداد منتشر شد.
در همین زمان که نیروهای القاعده در حال گریختن وفرار بودند دست کم دو گروه کوچک به داعش پیوستند.داعش اعلام کرده بود کسانی که در جبهه داعش بجنگند پاداش مالی و ترفیع درجه دریافت می کنند و اگر کسی در مقابل داعش قرار بگیرد با ضربات شلاق و اعدام و... کشته خواهد شد .
پس غیر ممکن است بتوانیم پیوستن این فراریان به داعش را بر اثر رضایت قلبی تصور کنیم .
داعش دلیل مشکلات و شکست های القاعده را نفوذ جاسوسانی می داند که به جای آن که این گروه مشغول جنگ با آمریکا و متحدانش شود القاعده را تشویق به جنگ با داعش می کنند.
داعش اعلام کرده هر کدام از رهبران القاعده ممکن است یکی از عوامل غرب و متحدانش باشد.
استراتژی داعش این است که بدگمانی ها را تقویت کند وشکاف داخل القاعده را تشدید نماید .این تحلیل دقیقا با اظهارات منتشر شده از نظامیان خشمگین القاعده در اعتراض به اعدام چند تن از افرادشان بخاطر اتهام به جاسوسی و تردید در روش های تحقیق و بررسی رهبرشان ،منطبق است .
در تولیدات ویدئویی اخیر داعش بیشتر سعی بر معرفی القاعده به عنوان یک گروه سیاسی شده است. در آخرین ویدئو داعش با عنوان *بخشیده شدن پیش از ملاقات خدا * ویدئوهایی از اعترافات نیروهای القاعده مبنی بر همکاری این گروه با ارتش یمن پخش شده است .نشانه هایی وجود دارد که نشان می دهد این ویدئو دستکاری خارجی شده زیرا این کلیپ به طرز غیرمعمولی طولانی بود و کاملا غیر رسمی در سایت قرار گرفته و منتشر شده است .
به نظر می رسد داعش دست بالا را در برابر القاعده دارد ، اما فعالیت کلی آن در سال 2020 به طرز چشمگیری کاهش یافته است. یکی از راه های ارزیابی فعالیت داعش ، بررسی تلفات آن است ، زیرا تعداد کشته ها به طور کلی با تعداد و دامنه عملیات ها برابر است ، البته بطور دقیق تلفات داعش به طرز چشمگیری کاهش یافته است ، از 49 نفر در سال 2018 به 23 نفر در سال 2019 و فقط 3نفر در شش ماه اول سال 2020. همچنین شایان ذکر است که 93٪ از این افراد در بیضا کشته شدند. " بیضا همچنان مرکز فعالیت رسمی داعش باقی مانده است.
در طول سال 2019 به طور متوسط 19 عملیات یا حمله در هر سه ماه انجام شده است. تقریباً همه (89٪) عملیات ها در بیضا رخ داده البته یک اتفاق باعث شد تا عملیات داعش از بیضا به عدن کشیده شود. آن اتفاق انفجار هولناک آگوست 2019 بود که در یک مراسم نظامی ده ها نفر از نیروهای هم پیمان امارات ، از جمله ژنرال ارشد ابو یمامه کشته شدند.
این حمله از آن جهت اهمیت دارد که باعث ایجاد اختلاف بین نیروهای ائتلاف و همپیمانان امارات درعدن شد. جدایی طلبان تحت حمایت امارات شبه نظامیان ائتلاف را متهم به همدستی در این حمله كردند. به نظر می رسد حملاتی که بعد از این اتفاق با نام داعش در عدن انجام شده برای ایجاد تنش ها طراحی شده است.
براساس ادعاهای روابط عمومی داعش ، تعداد و مقیاس عملیات ادعا شده توسط داعش در سال 2020 به شدت کاهش یافته است. تحلیلگران غالباً از عملکرد عملیاتی داعش چشم پوشی می کنند زیرا النبا بولتن هفتگی داعش معمولا عملیات در یمن را دو یا سه برابر واقعیت گزارش می کند. با این حال ، تعداد عملیات ادعا شده توسط داعش در سال جاری از 26 عدد در سه ماهه اول به 7 مورد رسیده است که در سه ماهه دوم ، اولین بار تک رقمی شده است.
فعالیت عملیاتی القاعده در سال 2020 نیز به طور غیرمعمول کم شده است ، به ترتیب تنها پنج و سه عملیات در هر سه ماه.
جنگ نیابتی جدید؟
ممکن است این کاهش ظاهری عملیات داعش و القاعده تا حدودی نتیجه عملیات ضد تروریسم ، لزوم پایبندی به انتشار دقیق اطلاعات ، خستگی در نبرد یا حتی شیوع کرونا باشد. آنچه به نظر احتمال قوی تری دارد این است که افراط گرایان یمن با بازیگران منطقه ای و یا شرکای داخلی آنها در برنامه های سیاسی همکاری میکنند.
خط کشی بین جناح های سیاسی و همپیمانان جهادی آنها دشوار است ، به این دلیل که همه بازیگران یمن از اختلاف داخلی رنج می برند. در داخل دولت هادی نیز اختلاف و رقابت وجود دارد ، همانطور که در داخل دولت انصارالله ، و همچنین در داخل و بین مناطق مختلف دولت پیشین یمن جنوبی نیز وجود داشته است.
در چنین اوضاعی، تقریباً غیرقابل تصور است که گروه های جهادی پراکنده یمن ، که در اثر حملات هواپیماهای بدون سرنشین و با وجود جاسوسان ضعیف شده اند ، بتوانند اقدامات انفرادی صورت دهند. به عبارت دیگر ، داعش و القاعده یا جناح های مختلف در درون آنها ، به احتمال زیاد توسط قدرت های منطقه ای مسلح می شوند تا به عنوان نیروی آن ها در میدان جنگ حاضر شوند.
منبع : ترجمه اختصاصی دبیرخانه کنگره