به گزارش «شیعه نیوز»، با مرور داستان ها و نقل های تاریخی به این نتیجه می رسیم که پهنه مینودری قزوین از دیرباز سرزمین تولد و پرورش علمای بزرگ اسلام بوده است و این مهم تا به جایی پیش رفته که همواره در کنار نام قزوین پیشوند عالم خیز بودن آن هم به کار رفته است.
با نگاهی به تاریخچه این شهر مذهبی و توجه به زندگینامه شخصیت های فقهی و اسلامی نظیر علامه سید ابوالحسن رفیعی، آیت الله سید ابوتراب ابوترابی، علامه سیدموسی زرآبادی، آیت الله سید ابراهیم موسوی، آیت الله سیدابوالحسن، آیت الله میرزا ابوالقاسم بن ملا محمد تقی(شهید ثالث) و سایر علما و شخصیت های مذهبی قزوین می توان بر عالم خیز بودن این شهر کهن تصدیق کرد.
دفتر نمایندگی خبرگزاری حوزه در استان قزوین در سلسله گزارش مبسوط هر هفته علمای این خطه از ایران اسلامی را معرفی و زندگینامه آنها را به صورت مختصر شرح می دهد تا مردم و به ویژه جوانان و نوجوانان با گذشتگان و عالمان خود بیش از پیش آشنا شوند.
در چهارمین قسمت از این گزارش ها، به معرفی آیت الله حاج ملا محمد تقی برغانی معروف به شهید ثالث پرداخته می شود که در دوران زندگی خود خدمات زیادی را در زمینه علمی و جهادی انجام داده است.
زندگینامه
حاج ملا محمد تقی برغانی که از علمای بزرگ عصر خود بود، سال ۱۱۷۲ هجری در روستای برغان به دنیا آمد، البته در سال تولد ایشان قول های مختلف و متعددی وجود دارد، ولی معروف ترین قول حاکی از آن است که او در سال ۱۱۷۲ به دنیا آمده است.
پدر او ملا محمد ملائکه و پدربزرگش ملا محمدتقی طالقانی در شمار عالمان دین بودند و او از همان سنین کودکی و به تشویق پدر خود به تحصیل علوم دینی پرداخت.
حاج ملا محمد تقی برغانی تحصیلات مقدماتی و مقداری از فقه و اصول را در نزد دانشمندان قزوین به پایان برد و پس از آن رهسپار قم شد و در آنجا در حوزه درسی علامه محقق میرزای قمی حضور یافت و سپس به اصفهان رفته و از بزرگان این شهر، حکمت و کلام را فرا گرفت.
این عالم بزرگ پس از چندی به کربلا رفت و چند سالی در درس صاحب ریاض شرکت کرد و بعد به ایران بازگشت.
اساتید
حاج ملا محمد تقی برغانی ملقب به شهید ثالث در محضر اساتیدی از جمله ملا محمد ملائکه، آقامحمد بیدآبادی، ملا علی نوری، محمدباقر وحید بهبهانی، سید علی طباطبایی معروف به صاحب ریاض، میرزای قمی، معروف به صاحب قوانین، جعفر کاشف‌الغطا و سید محمد مجاهد تلمذ کرده است.
شهید ثالث در متن اجازه‌نامه‌ای که به شاگردش «تنکابنی» داده، اسامی مشایخ اجازات خود را جعفر کاشف‌الغطا، سید علی طباطبایی و سید محمد مجاهد معرفی کرده‌است، البته برخی میرزای قمی را به مشایخ اجازه شهید ثالث افزوده‌اند.
برخی از آثار
شهید ثالث آشنا به فنون نگارش بود و آثار بسیار ارزشمندی خلق کرد و به یادگار گذاشت، آثاری که معروف ترین آنها عبارتند از؛
۱- عیون الاصول
۲- منهج الاجتهاد
۳- ملخّص العقائد
۴- مجالس المتقین
۵- القضاء عن الأموات
۶- رساله‌ای در نماز جمعه
۷- رساله‌ای در طهارت
۸- رساله‌ای در نماز و روزه
۹- رساله‌ای در قضاء نمازها
۱۰-عیون الاصول
۱۱-شرح الروضة به زبان عربی
۱۲- شرح بر معالم به زبان عربی
۱۳- ملخص العقاید
۱۴- رسالة فی صلاة الجمعة
۱۵- رسالة فی عدم وجوب هبة الولی مدة منقطعة المولی علیه
فعالیت‌های علمی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی
ایشان از علمای اصولی قرن ۱۳ بوده و در امر فقاهت زبانزد بود. عصر حیات ایشان شاهد قدرت یافتن دو تفکر افراط و تفریطی در دستیابی به معارف دینی بوده است. ملا محمد تقی همزمان با رد هر دو دسته و سعی در آگاهی بخشیدن به مردم با جلسات وعظ و خطابه و همچنین مبارزه سیاسی خود تمام تلاش خود را برای دفاع از حریم تشیع انجام داد.
شهید ثالث فعالیت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی متعددی هم انجام داده است که مهم ترین آنها شامل اجرای حدود شرعی و کمک به فقرا و درماندگان، شرکت در جبهه جنگ ایران و روس در هنگام تجاوز روس‌ها به ایران، برپایی نماز جمعه، احداث مسجد «جامع صغیر» که پس از شهادتش به مسجد «شهیدی» شهرت یافت، احداث مسجدی دیگری در قزوین، واقع در محله «دیمج»، تأسیس مدرسه علوم دینی در سه طبقه در شمال مسجد فوق و احداث مسجدی در کربلا واقع در محله «باب‌السلامة» می شود.
شهادت
ایشان سال ۱۲۶۳ قمری در محراب مسجدی به نام مسجد جامع صغیر که خود آن مرحوم در قزوین بنا کرده بود و از مساجد مُعظَم شهر قزوین بود، هنگام نماز صبح به تحریک فرقه ضاله بابیه به شهادت رسید.
علامه سید محسن امین در اعیان الشیعه درباره کیفیت به شهادت رسیدن ایشان می فرمایند: قتل او توسط بابیه در مسجدش انجام گرفت و در حالی که او در حال سجده بود، به او هشت ضربه وارد آوردند و ایشان پس از تحمل ضربات دانست شهید شدنش قطعی است، تمام تلاش خود را انجام داد تا با بیرون کشیدن جسم خونین خود مبادا حرمت مسجد را بشکند، پس از این حادثه دو روز باقی ماند و سپس به رحمت خدا رفت و قبر آن مرحوم در جنب امامزاده حسین (ع) قزوین می باشد.