به گزارش «شیعه نیوز»، ششمین مقاله از سلسله مقالات آیت الله صافی گلپایگانی در ماه مبارک رمضان به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از وظایف و برنامههایی که روزهداران در ماه رمضان اجرا مینمایند، دعا و مناجات و طلب حوایج از خداوند قاضی‌الحاجات است.
دعا، نجات از ناامیدی
خواندن دعا و طلب خیرکردن از خداوند در هر زمان، مستحب و توان‌بخش روان و از اسباب نشاط دل، انبساط خاطر و تجدید قوای فکری و روحی است.
«دعا»، رافع غم و اندوه، غذای مقوّی روح، برطرف‌کننده ناراحتیها، سبب خوشبینی و امّید به آینده و نجات از کابوس ناامیدی است.
دعا، خواندن پروردگار و یاری‌خواستن و حاجت‌طلبیدن از اوست که انسان فطرتاً از این نعمت بزرگ و رحمت واسعه الهی، بهرهمند است.
بشر، پناهنده قدرت لایزال
بشر ـ هر چه هم قوی و نیرومند باشد ـ در شداید و سختیها به وجود خدا ـ که برتر از همه و بینیاز از همه و کارساز همه است ـ رو میآورد و به او پناهنده میشود و رفع سختیها و بلاهایی را که به آن گرفتار شده را از او میطلبد. فطرتش او را به سوی خدا رهبری مینماید و غیر از خدا کارسازی نمییابد: «قُلْ اَرَءَیْتَکُمْ اِنْ اَتاکُمْ عَذابُ اللهِ اَوْ اَتَتْکُمُ السّاعَةُ اَغَیْرَاللهِ تَدْعُونَ اِن کُنْتُمْ صادِقِینَ بَلْ اِیَّاهُ تَدْعُونَ»(۱)
اگر افتی به دام ابتلایی * به جز او از که میجویی رهایی(۲)
انسان در پستی و بلندیهای زندگی و حوادث روزگار و در برابر پیشامدهای سخت و ناگوار به مواردی میرسد که غیر از دعا هیچگونه تکیهگاهی برای خود نمییابد و فقط دعا میتواند ضعف و ناتوانی روحی او را جبران کند.
عقده‌گشایی، نیاز شدید بشر
یکی از چیزهایی که هر بیمار و گرفتار به آن شایق و مایل است «دعا» است. هر شخص بیمار و هر انسان مبتلا و ناراحت مایل است دوستی داشته باشد که دردهای خود را با او بگوید و او را از ناراحتیهای خود آگاه ساخته، گرفتاری‌های خود را برایش شرح دهد و آن چه را بر سرش آمده یکایک برای او بازگو کند و به اصطلاح، «عقده‌گشایی» نماید.
یکی از فواید دعا این است که مؤمن، با خدای مهربان و شنوا، رازها، غصّهها و رنجها و افسردگیهایش را در میان میگذارد و گرفتاری‌های خود را بیکتمان شرح میدهد؛ و از او چارهجویی میکند و میداند که خدا از هرکس به او نزدیکتر است؛ ناله و صدایش را میشنود و او را پاسخ میگوید.
بنده مؤمن، پس از دعا احساس میکند که آلام درونیاش تخفیف یافته و سنگینی بار اندوه و فشارهای روحیاش سبکتر شده است.
راستی اگر دعا نبود و اگر بندگان راه به دعا نمیبردند و ناچار بودند راز دل و غصّههای خود را بازگو نکنند، چقدر زندگی ناگوار و تلخ میشد و عقدههای روحی، آنان را آزار میداد.
لزوم شکر نعمت دعا
ما باید به خاطر وجود نعمت «دعا»، حمد خدا را به جای آوریم و این نعمت را عزیز و گرامی بداریم.
در دعای «ابی حمزه» است که: «اَلْحَمْدُ للهِ الَّذِی اَدعُوهُ فَیُجِیبُنِی وَاِن کُنتُ بَطِیئاً حِینَ یَدعُونِی؛ حمد برای آن خدایی است که او را میخوانم؛ پس مرا جواب میدهد، هر چند من در جواب او ـ وقتی مرا بخواند ـ کُند هستم.»
و در همان دعا میخوانیم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِی اَسْئَلُهُ فَیُعْطِیَنِی وَاِنْ کُنتُ بَخِیلا حِینُ یَسَتَقْرِضُنِی؛ حمد، مخصوص خدایی است که از او میخواهم، پس مرا عطا میکند؛ هر چند وقتی از من وام بخواهد بخل می‌ورزم.»(۳)
و در فرازهای دیگری از این دعای زیبا میخوانیم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِی اُنادِیهِ کُلَّما شِئتُ لِحاجَتِی وَاَخلُو بِه حَیثُ شِئتُ لِسِرِّی بِغَیرِ شَفِیع فَیَقضِی لِی حاجَتی؛ سپاس مر خدای را که هر زمان بخواهم برای نیازم او را ندا میکنم و برای راز گفتن با او خلوت مینمایم؛ بدون این که شفیعی داشته باشم، پس حاجتم را برمیآورد.»
آری! دعا، همّت را بلند، اراده و تصمیم را استوار، و انسان را در برابر حوادث بزرگ و مصایب جانکاه مجهّز و بیمه میسازد.
دعا، وسیله تهذیب باطن و نشان از شعور دعا کننده به فقر و نیازش به خدا و باعث رسوخ صفت تواضع و فروتنی و افتادگی و پرهیز از تکّبر و گردنکشی است.
راجع به دعا و آثار و برکات و شرایط و آداب آن در این مجال نمیتوان حقّ سخن را ادا کرد و علاوه بر آن از عهده ضعیفانی چون من نیز خارج است.
از جمله اخبار درباره «فضیلت دعا» این روایت است: «الدُّعاءُ مخُّ العِبادة؛ دعا مغز و حقیقت بندگی و پرستش است.»(۴)
و نیز در حدیث دیگر است: «اَلدُّعاءُ سلاحُ المُؤمِنِ وَعَمُودُ الدِّینِ وَنُورُ السَّماواتِ وَالاَرْضِ؛ دعا اسلحه مؤمن و ستون دین و نور آسمانها و زمین است.»(۵)
ماه رمضان، بهار دعا
پر واضح است که ماه رمضان، بهار دعا و موسم آن است. افراد ناامید، شکست خورده، گرفتار، بینشاط و ناراحت، کم صبر و بیشکیب در این ماه از برکت دعا و توجّه به رحمت واسعه الهی امیدوار، با نشاط، بردبار و شکیبا گردیده و از نو با روح شکستناپذیر، در میدان حیات و زندگی به فعّالیّت و کوشش مشغول میشوند.
ماه رمضان به انسان این نوید را میدهد که نباید در کشاکش دشواریها و سختیهای این جهان خود را ببازد و از دست و پنجه نرم کردن با حوادث عالم بیمناک گشته و مغلوب پیشامدها گردد.
خواندن دعای ابی حمزه، افتتاح و دعاهای دیگر، چنان شخص را گرم و پرشور و سرشار از نشاط و معنویّت میسازد که تمام مصائب دنیا را فراموش کرده و وجودش غرق خوشبینی و خوش گمانی به آینده میشود و همان طور که در حدیث است این گونه دعاها ـ که در ماه رمضان رسیده و نمونههای آن در ماهها و مواقع دیگر نیز زیاد است ـ سلاح و زره مؤمن است و وجود او را در برابر حوادث، بیمه قطعی کرده و روحش را غیرقابل نفوذ قرار میدهد.
سرتاسر دعای ابی حمزه، برنامه تسلیح اخلاق واقعی و درس رضا و تسلیم و قناعت و توکّل و حبّ به خدا و پیغمبر خدا و اولیای دین است. همان سلاح و زرهی که مجاهدان اسلام با آن به جهاد دشمنان خدا میرفتند و آنها را ـ که غرق سلاح و زره بودند ـ شکست میدادند و اسلام را بر کفر غالب میساختند.
خواننده عزیز و روزهدار ارجمند! از برنامههای دعایی این ماه استفاده کنید. وقت را غنیمت بشمارید. فرصت را از دست ندهید که: «الفرصة تمرّ مرّ السّحاب»(۶) با خدا سخن بگویید و سپاس و ستایش او را - که شایسته‌ی سپاس و ستایش است- به جای آورید. از دعا روی نگردانید و اظهار تکبّر ننمایید که خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «اِنَّ الَّذِینَ یَستَکبِرُونَ عَن عِبادَتِی سَیَدخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِین»(۷)
پی‌نوشت‌ها:
۱. سوره انعام، آیه ۴۰ و ۴۱؛ بگو: «به نظر شما، اگر عذاب خدا شما را در رسد یا رستاخیز شما را دریابد، اگر راست گویید، کسی غیر از خدا را میخوانید؟» [نه،] بلکه تنها او را میخوانید، و اگر او بخواهد رنج و بلا را از شما دور میگرداند، و آنچه را شریک [او] میگردانید فراموش میکنید.
۲. از مرحوم آیتالله والد قدّس سرّه نویسنده گنج دانش.
۳. اشاره به آیه کریمه: (مَن ذَاالَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرضاً حَسَناً).
۴. حدیث نبوی: بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۳۰۰.
۵. کافی، ج ۲، ص ۴۶۸.
۶. فرصت‌ها همچون ابر می‌گذرد.
۷. سوره غافر، آیه ۶۰؛ در حقیقت، کسانی که از پرستش من کبر می‌ورزند به زودی خوار در دوزخ در میآیند.
۳۱۳/۴۰