به گزارش «شیعه نیوز»،با توجه به شیوع کرونا در سراسر جهان و پیامدهای فزاینده این بیماری و تحولات بنیادین پیش رو، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیروت برنامه‌ها و فعالیت‌های خود را متناسب با شرایط و محدودیت‌های اجتماعی جدید، تنظیم کرده است که برگزاری سلسله نشست‌ها و میزگردهای فرهنگی، ادبی و هنری مجازی و نشست آنلاین "کرونا؛ چالش عقل و ایمان" از جمله این برنامه‌ها به شمار می‌رود.
حجت‌الاسلام «احمد مبلغی»، استاد حوزه علمیه قم، درباره موضوع این نشست گفت: در عنوان اين نشست از واژه عقل یاد شده است، بنابراین روی تبيين مفهوم اين واژه متمركز شده و این پرسش را مطرح می‌کنم كه آيا می‌توانیم عقلی را كه وضعيت اجتماعی دين را می‌سنجد به انواع مختلف تقسيم كنيم؟ در پاسخ به این سؤال جوابم مثبت است. چنين عقلی را می‌توان به چهار نوع تقسيم کرد.
وی افزود: عقلی كه در مسائل اجتماعی و در زمينه فعاليت‌های اجتماعی دين می‌انديشد، مانند انديشيدن در سياق اجتماعی قدرت يا ضعف دين، يا در اولويت‌هایی كه جامعه آنها را با تكيه بر دين يا بخش مشخصی از دين ايجاد می‌كند، يا در شرايطی كه آينده دين در جامعه را مورد بحث قرار می‌دهد يا افكار فلسفی و عرفانی پيرامون دين توليد می‌كند، چنين عقلی را می‌توان به چهار نوع تقسيم کرد که عقل عبودی یکی از آنها بوده و آن عقلی است كه بر تنظيم، تصحيح و بهبود رابطه با خالق متمركز شده است. قسم دیگر عقل كلامی است که به دنبال تحليل و تفسير شرارت‌ها در جهان، عدالت الهی و موارد اين چنينی است كه از قضيه‌های كلامی بوده و در شرايط بلا و وبا در جامعه مطرح می‌شود.
تلاش عقل برای اثبات ضرورت تحول در جامعه گرفتار بلا
مبلغی ادامه داد: گونه دیگر عقل شعائری است كه روی مراسم دينی، جايگاه، نوع و قالب اين مراسم در چارچوب بحران‌ها و پيامدهای آن می‌انديشد. و قسم آخر، عقلی است كه در انواع گونه‌ها و رويكردهای اخلاقی، اجتماعی و سياسی موجود در جامعه می‌انديشد و گاهی نيز در اين رويكردها بازنگری كرده و تلاش می‌كند تا ضرورت تحول اخلاقی و اجتماعی در جامعه گرفتار بلا و مصيبت را اثبات كند.
وی در این باره که كدام يک از اين عقل‌ها در شرايط بلا بيشتر فعال است، گفت: هر يک از اين عقول نقش، آثار و بازتاب‌هايی بر فرد و جامعه دارند و پرسش دقيق اين است كه اگر بحران و مصيبت بر جامعه سايه بيندازد، عقلی كه در چنين شرايطی فعال می‌شود كدام یک از اين عقول چهارگانه خواهد بود؟ و اگر قرار بر اين باشد كه هر چهار عقل فعال شوند، پرسش اين است كه كدام یک در جامعه حضور خواهد يافت و نقش مناسبی در سطح اجتماعی ايفا خواهد كرد؟
مبلغی افزود: همان گونه كه گفته شد اين پرسش مهم است، اهميت آن را به بيانی ديگر بازگو می‌كنم و آن اينكه هر یک از اين عقول، نقش و وظيفه مشخصی در قبال وضعيت اجتماعی دين برعهده دارند و فعاليت آنها ممكن است پيامدها و تبعاتی را متوجه دين كند. معقول و مهم آن است كه بپرسيم و بگویيم هنگامی كه از سختی‌ها و بحران‌ها سخن می‌گویيم كه نوعی نگرانی در جامعه ايجاد می‌كند، كدام یک از اين عقول فعال می‌شود؟
به گفته وی، در حقيقت با اين روش می‌خواهيم کشف کنیم، روندی را كه جامعه از نظر ارتباط با دين طی می‌كند، كدام است؛ آن هم زمانی كه سخن از شرايط سخت اجتماعی به ميان می‌آيد. فايده پاسخ به اين پرسش، اهميت شناخت دقيق سرنوشت آينده‌ای است كه به حركت اجتماعی عمومی در قبال دين منجر می‌شود و زيرساخت‌های موضع اجتماعی در قبال دين مشخص خواهد شد؛ در چنين شرايطی كدام عمليات عقلی دينی فعال می‌شود؟
* عقل به پناه‌بردن به خدا رهنمون می‌کند
این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه عقل عبودی در شرايط وبا و بلا بيشتر فعال است، افزود: به نظر من در شرايط كرونا، مسيرهايی درباره دين از طريق فعال‌سازی عقل عبودی ايجاد می‌شوند که بايد روی آن تكيه كرد. اما اینکه عقل عبودی چیست، باید گفت همان عقلی است كه درون انسان را فعال کرده و وی را به نماز خواندن، خشوع و تواضع در برابر خداوند سبحان وا می‌دارد. این عقل، همان عقلی است كه قرآن كريم از آن در «لَعَلَّهُم يَتَضَرَّعوُن؛ شايد تضرع كنند» سخن گفته است. همچنين همان عقلی است كه باعث می‌شود فرد به هنگام خطر با اخلاص به خداوند پناه آورد، به ويژه اگر خطری بزرگ باشد.
مبلغی ادامه داد: همانند مضمون آیه «وَإِذَا غَشِيَهُمْ مَوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ» که وقتی گرفتاری‌ها از هر سو به انسان روی آورد، آنان خدا را با اخلاص می‌خوانند؛ چنین عبودیت، پناه آوردن به خدا و دعا به درگاه الهی از محاسبات عقل در هنگام وقوع مسائل است که در روح و قلب انسان منعکس می‌شود و انسان به تضرع روی می‌آورد. انسان در هنگام تنگنا به این وهله می‌رسد که به درگاه خداوند دعا کند و از او برای رفع مشکلاتش کمک بخواهد.
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره دو بخش عقل عبودی یاد و اظهار کرد: بخشی از این عقل ادراکی است که در قلب انسان ایجاد می‌شود، مانند درک عظمت خدا و بخش دیگر، انعکاس این امر در قالب وضعیتی مانند تواضع و خشوع است که بر انسان غلبه می‌کند. به همين دليل در نهج‌البلاغه آمده است، آن كسی كه عظمت خدا را مى‌شناسد سزاوار نيست خود را بزرگ جلوه دهد، پس بلندى ارزش كسانى كه بزرگى پروردگار را مى‌دانند در اين است كه برابر وی فروتنى كنند و آنان كه مى‌دانند قدرت خدا چه اندازه است باید در برابر فرمانش تسليم باشند.
* پیشنهاد روز جهانی دعا
مبلغی همچنین به نشانه‌های عقل عبودی اشاره و بیان کرد: هنگامی كه بحران اجتماعی بزرگی در جامعه رخ می‌دهد، ممكن است برخی يا تمام نشانه‌ها در جامعه رخ دهد و گاهی این علائم آنچنان برجسته است كه به يک پديده اجتماعی تبدیل خواهد شد. تسليم شدن در برابر خداوند، احساس گناه يا اشتباه و غرور در برابر حق تعالی، تضرع به سوی حضرت باری تعالی، پناه آوردن به حضرت حق با خلوص نيت، تكيه بر قدرت لايزال الهی و تواضع در برابر ايشان از این نشانه‌هاست.
وی ادامه داد: با تكيه بر عقل عبودی پيشنهاد معرفی روز جهانی دعا را از سوی تمام اديان مختلف ارائه می‌كنم. در اين بحران بیماری كه تمام جهان از آن رنج می‌برد، بارها ديده شده كه پيروان برخی اديان در مجموعه‌ها و گروه‌ها در برابر پروردگارشان تضرع كردند. بايد اين پديده را بسيار مهم بدانيم؛ علمای اديان مختلف بايد به صورت مثبت و فعال با اين پديده برخورد كنند، حتی اگر شده است علمای اديان مختلف روی یک روز مشخص به عنوان روز جهانی دعا به توافق برسند که در آن روز نماز در برابر پروردگار اين جهان و خدای اديان اقامه شود تا اين بلای جهانی و عمومی را برطرف كند و به صورت عمومی به همه مردم دنيا اعلام شود كه در چنين روزی همگی به دعا در بارگاه خداوند بايستند.
* ضرورت همنوایی ادیان در دعا
این کارشناس مذهبی با بیان اینکه در منطق دين، چنين دعایی بسيار ارزشمند است، اظهار کرد: اين فعال‌سازی عقل عبودی بسيار ارزشمند است، به ويژه اگر به صورت مشترک ميان همه اديان اتفاق بيفتد. باید افراد ديندار را در تمام جهان و به ويژه علمای دينی و پيروان اديان را تشويق کرد تا چنين دعایی را به صورت جهانی و همصدا با يكديگر به منظور رفع بلا بخوانند. قطعاً اگر همه مردم دنیا به صورت دسته‌جمعی و عمومی از همه ادیان و گرایش‌های مذهبی با هم در دعا کردن همنوا شوند، تأثیر شگرف و معنوی بر جهان خواهند گذاشت و رحمت الهی سرازیر خواهد شد و این بحران رفع می‌شود.
مبلغی افزود: از سوی دیگر انجام این اقدام باعث نزدیکتر شدن ادیان مختلف به یکدیگر در سطح جهان و به دنبال آن، پیروان آنها خواهد شد. این موضوع احساس قدرت را در میان مردم به عنوان بندگان خدا افزایش می‌دهد. اين همان منطق اديان مختلف و نيز اسلام است كه ما را دعوت می‌كند تا در برابر عبادت خداوند اتفاق نظر داشته باشيم.
شيخ زهير جعيد، نائب رئيس شورای اداری تجمع علمای مسلمين لبنان نیز در این نشست گفت: در حال حاضر كرونا همه افراد را در سراسر جهان با هر تفكر و مذهبی كه دارند هدف قرار داده و به صورت گسترده منتشر شده است. اين اپيدمی كه جهان را فرا گرفته هزينه بسياری را در برداشته و اشكالاتی را كه براساس آن فرهنگ و انديشه‌های خود و متأسفانه مكاتب دينی و سياسی را ساخته‌ايم نمايان کرد و بدون تبعيض توانست معايب و اشكالاتی را كه فرهنگ‌هايمان بر پايه آنها استوار شده است، نشان دهد.
* کرونا، افشاگر ضعف مکاتب دینی
وی افزود: متأسفانه مكاتب دينی و سياسی كه براساس اين فرهنگ‌ها پايه‌ريزی شده‌اند ضعف و اشكالات خود را در اين اپيدمی همگانی و جهانی نشان دادند. اين اپيدمی معايب كشورها و بسياری از ملت‌ها، اديان و مذاهب را نشان داد؛ به طور مثال شاهد بوديم كه در آغاز انتشار بیماری در چين، اين كشور و جامعه آن از سوی محور شرارت‌ها، آمريكا مورد هدف قرار گرفت و تلاش کرد تا به چين طعنه بزند و پس از آن نسبت به جمهوری اسلامی ايران شاهد بودیم که چگونه ديگران، چه از نظر دينی و چه از نظر سياسی در شبكه‌های اجتماعی شروع به تمسخر و طعنه زدن کردند. یک گروه، گروه ديگر را مورد هدف قرار می‌داد و كشوری، كشور ديگر را و به جای آن كه به کمک کشور درگیر کرونا بشتابند و در كنارشان قرار گيرند، از اين بيماری نهايت سوء استفاده را بر ضد جمهوری اسلامی ايران و ديگر كشورها كرده و تسویه حساب‌های سياسی را از طريق اين بيماری آغاز كردند؛ چرا كه اين اپيدمی در حال فراگير شدن بود و امروز پس از تمام اين اتفاقات می‌بينيم كه اين بيماری تمام دنيا و هر گوشه از اين جهان را فرا گرفته است.
جعید در ادامه سخنانش اظهار کرد: متأسفانه برخی از اين وبای فراگير برای واردكردن ضربه به جناح‌های سياسی مختلف سوء استفاده كردند. حتی وزيران و سياستمدارانی كه به اين بيماری مبتلا شدند، با هموطنان خود از سر تكبر سخن گفتند؛ در حالی كه اين اپيدمی همه را فرا گرفت.
وی گفت: خداوند در هر زمان پس از كفر مردم و دوری از خداوند و انسانيت، پيامبران را برای هدایت بشر فرستاد تا به آنها بندگی، نماز و تعبّد را بياموزند. محور عبادت در دنيا همان انسان است و خداوند به ما آموخت كه چگونه بندگی كنيم. اصل در اين پرستش همان انسان است و بنا به فرموده پيامبر اكرم (ص)، همه خلق خانواده خداوند هستند و محبوبترين مردم نزد خداوند سودمندترين آنها برای خلق هستند. با توجه به اين سخن بايد دید چه کسانی در اين شرايط اپيدمی برای بندگان خداوند سودمندتر و چه كسانی به دنبال يافتن داروی اين بيماری و ايجاد راه‌حل برای بيماران هستند؟
* مبارزه با کرونا نیازمند همبستگی است
جعید ادامه داد: بايد ارتباطمان را با خداوند بيشتر كنيم. دعا روح عبادت است و خداوند به پیامبرش فرموده که «بگو كار كنيد، پس خداوند، پيامبرش و مؤمنان كار شما را خواهند ديد.» ما ياد گرفته‌ايم كه اسلام دينِ ايمان همراه با عمل است. در حال حاضر نيازمند همبستگی بيشتر و كنار گذاشتن اختلافات و مشكلاتی كه از آنها رنج می‌بريم هستيم، نه فقط مشكل احزاب و نه فقط مشكل جماعت‌ها و گروه‌ها. بزرگترین مشکل مشترک در شرایط کنونی لبنان، جهان عرب، خاورمیانه و قاره آسیا و بلکه در همه جهان، بیماری کروناست که همکاری همه افراد را برای برطرف کردن این مشکل می‌طلبد.
نائب رئيس شورای اداری تجمع علمای مسلمين لبنان از سیدحسن نصرالله یاد و عنوان کرد: هنگامی که تصویر وی در تلویزیون نمایان می‌شود و درباره اپیدمی بیماری کرونا سخن می‌گوید که همه جهان را در بر گرفته است، ما اهمیت و ارزش کار مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی را در جنگ تمام‌عیار تمام نشده بیشتر درک می‌کنیم. همین مقاومت لبنان در حال حاضر با همه امکانات در راستای مقابله با ویروس کرونا وارد عمل شده است و نه فقط در ضاحیه و جنوب لبنان، بلکه دست یاری به هر سو دراز کرده است تا کمک‌رسانی کند.
وی ادامه داد: امروز به ويژه در زمانی كه مشكلاتی در جهان عرب به وجود می‌آيد، مشخصاً بر سياست‌های شرارت‌بار آمريكا در ايجاد فتنه‌های مذهبی ميان شيعه و سنی در عراق، لبنان، سوريه، يمن و منطقه تأكيد می‌كنم، انتشار اين ويروس فرصتی را به ما می‌دهد تا بار ديگر روی به سوی خدا آوريم و بدانيم كه خداوند از ما می‌خواهد تا با يكديگر برادر باشيم و برای خدمت به يكديگر تلاش كنيم، همان‌گونه كه در آيه ۱۵۵ سوره بقره می‌فرمايد «وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ» با این مضمون که البته شما را به پاره‌ای از سختی‌ها چون ترس، گرسنگی، نقصان اموال، نفوس و آفات زراعت بیازماییم و صابران را بشارت و مژده بده.
همه به خدا بازمی‌گردیم
جعید در ادامه توضیح داد: با بشارت خداوند، ما بر بلا صبر می‌کنیم. در بین ما کسانی نیز هستند که گرفتار این مصیبت نشده‌اند و البته آسیاب به نوبت است. بیش از دو میلیون نفر بنا به گزارش‌های منتشر شده در جهان به این ویروس مبتلا شده‌اند و البته آمار منتشر نشده بیشتر از این میزان است. در آیه ۱۵۶ سوره بقره آمده است که «الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ؛ همان کسانی که چون بلا و آسیبی به آنان رسد گویند: ما برای خدا هستیم و یقیناً به سوی او باز می‌گردیم» ما نیز باید در این شرایط به سوی خدا بازگردیم.
وی با بیان اینکه محبت از آن خداوند است و او، این موهبت را در دل‌های ما قرار می‌دهد، یادآور شد: خدا از ما می‌خواهد با یکدیگر با محبت و انسانیت رفتار کنیم و خودخواه نباشیم. انسان خودخواه نمی‌تواند رضایت الهی را به سوی خود جلب کند. مادی‌گرایی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا فرو ریخته است. دنیای مادی که غرب منادی آن است دیگر جذابیت خود را ندارد. غرب متوحش چهره واقعی خود را نشان داد که چگونه در این بلا و مصیبت به جان یکدیگر افتاده‌اند. این ویروس، سربازی کوچک از سربازان خداست تا اندیشه‌های مادی را فرو ریزد و انسان‌ها را به ضعف خود واقف و نیازشان به خدا را گوشزد کند.
جعید تصریح کرد: از خدا سلامتی و عافیت برای همه انسان‌ها طلب می‌کنم. باید از این ویروس درس بگیریم که نه فقط در بحران‌ها به یاد خدا باشیم، بلکه همیشه او را در نظر داشته باشیم و به جای کشتن دیگر انسان‌ها به آنها خدمت کنیم که خدا نیز به ما توفیق دهد.
در ادامه این نشست، برخی از کارشناسان و صاحبنظران نیز نظرات خود را درباره موضوع جلسه بیان کردند.
* پایه‌گذاری دهکده جهانی جدید
مصطفی اللداوی، کارشناس مسائل سیاسی و اجتماعی از فسطين در این نشست گفت: برگزاری این میزگرد نشان می‌دهد که می‌توانیم مشکلات و سختی‌ها را پشت سر بگذاریم و از طریق مجازی دور یکدیگر جمع شویم. نخستین بار نیست که این مصائب و بحران‌ها جهان بشریت را فرا گرفته است، بلکه بارها در تاریخ نظایر آن را شاهد بوده‌ایم مانند بیماری ویروسی «ابولا»، آنفلوآنزای جنون گاوی، آنفلوآنزای خوکی. کرونای جدید بحرانی است که تمام جهان را به یکباره فرا گرفته و در حال پایه‌گذاری دهکده جهانی جدید، با فرهنگی نوین است.
وی افزود: جهانی‌سازی از طریق بیماری، بسیاری از انسان‌ها را به کام مرگ فرو برده و همه سرزمین‌ها را تحت نفوذ خود قرار داده است. این ویروس قشر مرفه و ثروتمند را بیشتر مورد تهاجم قرار داده است. اروپا، آمریکا، رهبران و سیاستمداران جهان نیز درگیر این ویروس هستند. البته امیدوارم این بلا هیچ امتی را بر امت دیگر ترجیح ندهد و آن که می‌گوید خدا این بلا را فرستاده است تا امت خاصی را گرفتار کند، در اشتباه است.
اللداوی در ادامه سخنانش اظهار کرد: من باور دارم که دوران فرستادن بلاهایی مانند تندباد بر امت‌های ستمگر و فاسد از سوی خدا به پایان رسیده است. ما در دورانی به سر می‌بریم که خدا بلاها را تا روز قیامت به تعویق انداخته است، بنابراین اینکه برخی می‌گویند این بلا را خدا فرستاد تا امت خاصی را گرفتار کند صحیح نیست. این بلا همه بشریت را بدون استثنا شامل شده و وارد سرزمین‌های عربی و اسلامی نیز شده است. آمار نشان می‌دهد که مردم اروپا و آمریکا بیش از دیگران به این بلا گرفتار شده‌اند. البته ما به بلایی بدتر از کرونا در جهان اسلام مبتلا هستیم و آن، رژیم صهیونیستی است که فساد را در میان جهان عرب گسترش می‌دهد.
این کارشناس فلسطینی در بخش دیگری از سخنانش گفت: اگر بلا را نتیجه خشم الهی بدانیم، باید این سؤال را مطرح کنیم که آیا خدا بر ما خشمگین است؟ بله البته خشمگین است، ولی این بلا فراگیر بوده و امتی نسبت به امت ديگر استثنا نشده، بلكه جهان را فرا گرفته است. اين بلا با زلزله، آتشفشان و طوفان‌هايی كه یک امت را به طور كامل فرا می‌گيرد، تفاوتی ندارد.
* روی آوردن یهودیان به خدا
اللداوی اظهار کرد: سخن ما در اين نشست درباره عقل و ايمان است كه با فطرت انسان همخوانی دارد و بدون ترديد همگی در اين بحران با معنويت و ايمان به خداوند متعال و خالق هستی پناه آورده‌اند تا از اين بحران نجات يابند، زيرا بلا وجود آنها را فرا گرفته است. اين پناه آوردن ممكن است مختلف باشد. ما از دين سخن می‌گویيم، ولی كدام دين؟ البته من نه به دينی دعوت می‌كنم و نه از دينی باز می‌دارم؛ ولی درباره دين بايد بگويم به دينی باور داشته باشيم كه عقل را، مخاطب خود قرار داده و با آن هماهنگ است و از انسان و زندگی او محافظت می‌كند. بی‌ترديد اين همان دينی است كه بايد از آن پيروی كرد، باید از دينی كه از انسان و زندگی او محافظت می‌كند پيروی كرد. به طور مثال بايد بگويم كه در فلسطين اشغالی و آمريكا شاهد هستيم كه يهوديان به سوی خدا روی آورده‌اند.
ادريس هانی از مراكش نیز بیان کرد: پيشنهاد حجت‌الاسلام احمد مبلغی برای تعيين روزی به عنوان روز جهانی دعا، پيشنهاد بسيار جالب و خوبی است. موضوع اين نشست زيرشاخه‌های بسيار زيادی دارد و ما در شرايطی هستيم كه كرونا در حال ايجاد جهانی جديد است. امروز ما درباره عقل سخن می‌گویيم. در دوران پيش از كرونا، طبقه‌بندی و دسته‌بندی بسياری در موضوع عقل وجود داشت، ولی اختلافاتی در مكاتب كلامی در موضوع عقل وجود دارد و اينكه عقل در صدور حكم مستقل است يا خير؟
هانی افزود: درباره موضوع عقل بايد بگويم كه عقل مورد اشكال نيست و حتی در منازعات بين متكلمان و مكاتب مختلف آنها، عقل محل نزاع نبوده، بلكه به دلايل سياسی و يا برخی گرفتاری‌ها چنين اختلافاتی ميان آنها ايجاد شده، ولی مسئله اين است كه از زمان آغاز تجدد، نوعی فشار و دروغ درباره عقل مطرح شده است و از همان زمان افراد در برابر عقل تسليم شده‌اند. در مكاتب انتقادی، عقل همزمان مقيد و تعبدی است؛ عقلی كه دكارت از آن سخن گفته همان فطرت سليم بوده، نه مفهومی كه در تمدن‌ها و در هر دوره از زمان مورد نظر است.
وی ادامه داد: عقلی كه از آن سخن می‌گویيم، همان عقلی است كه با آن حكم صادر می‌كنيم و گاهی آن را ضمن اصول شريعت قرار می‌دهيم؛ اين عقل با وجدان، فطرت سليم و پاک سخن می‌گويد. چنين عقلی مشروط بوده است. عقل با اراده كار می‌كند. عقلی كه امروز از آن سخن می‌گويم، عقل ابزاری است؛ همان عقلی كه درون آزمايشگاه‌هاست. همان عقل ابن‌سينا، و ما در تمدن اسلامی از اين عقل بهره زيادی برده‌ايم. ما از ابوريحان بيرونی و ابن نفيس سخن می‌گویيم.
هانی اظهار کرد: سخن سراسقف آنتوان ضو، دبیرکل انجمن گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت درباره لاهوت لحظه یا يا لاهوت جزئيات، بسيار مورد توجه من قرار گرفت؛ در حقيقت اين لاهوت نزد ما فرعی بر لاهوت آزادی، تأسيس و اصل در بعثت انبيا و پيامبران بوده است. موضوعی بسيار طولانی كه وقتش اکنون نيست. يعنی غل و زنجيرهايی كه بر گردن انسان‌ها بوده را بردارد و آزادی عقل از تمام الگوهايی كه بر آن تحميل می‌شود و او را از ديدن فضاهای ممكن در امتداد عقل قابل دسترس انسان باز می‌دارد. انبيا و پيامبران برای رسيدن به نور، صلح و عدالت و اين گونه مسائل مبعوث شده‌اند. بنابراین کرونا باعث شده است که درباره لاهوت لحظه با حساسیت بیشتری سخن بگویيم. در حقيقت ما در فضای مشروط، مقيّد، كثرت و نيز جهان حقيقت وارد شده‌ايم، ولی از دنيای كثرت نيز بايد به دنيای وحدت وارد شويم و از موجود متكاثر و متنوع بايد به وجود ملحق شويم.
* زایش الگویی جدید در جهان
وی افزود: مشكلی كه پيش از كرونا و به دليل سركشی، استكبار و انحصار قرار دادن معرفت به وجود آمد، باعث شد تا ما كثرت و وحدت را به عنوان حقيقت قرار دهيم و موجود را كنار بگذاريم و در فضای وجود مفقود شويم. در نهايت در وضعيتی معلق به سر می‌برديم؛ اينجاست كه مكر و حيله طبيعت كار خود را انجام می‌دهد تا تمام اشكال ديگر مكر و حيله را مبهوت كند. نظام سرمايه‌داری كه اين دوران را در خود محاصره كرده بود به در بسته برخورد كرده و در حال لجبازی است. اين نظام در شرايط ناكارآمدی درونی قرار دارد و فرض بر اين بود كه پيش از اين زمان سرنگون شود، ولی به دليل لجبازی سرنگون نشد و در حال حاضر نوعی از روش تاريخی را تشكيل می‌دهد كه وظيفه‌اش به پايان رسيده است.
هانی در ادامه گفت: جهان هم اكنون در حال طی كردن دوران زايش الگويی جديد است؛ تركيب آن مهم نيست، مهم اين است كه دوران استكبار و ظلم پايان يافته است. الگويی ديگر در راه است، شايد چندان نمونه نباشد، ولی دوره‌ای ديگر از زندگی خواهد بود و مسئله‌ای كه درباره آن سخن می‌گویيم مبنی بر اينكه نظام سرمايه‌داری از الگو بودن خارج شده، درست مانند آن است كه درباره ايجاد حوادثی در تاريخ سخن بگویيم؛ چنین رویکردی ديگر الگو نيست، ولی سعی می‌كند كه خود را از طريق قدرت و روش‌های سياسی، نظامی‌گری و خودخواهی سر پا نگاه دارد؛ به اين معنا ديگر الگو نبوده و ملت‌ها به اندازه كافی با تجربه شده‌اند تا بتوانند الگوی جديدی را مطالبه كنند. بايد بگويم كه مشكل ما اين است كه بايد به وحدت عقل، وظايف و تجليات آن بنگريم. عقل را خداوند برای خدمت به انسان مسخر كرده است و آن هم بايد متصل به فرد باشد و نه جدای از آن.
* عبادت یعنی تعقل
سيدعلی سيدقاسم، هماهنگ‌کننده گفت‌وگوی ادیان در لبنان نیز اظهار کرد: سخنان من درباره اين آيه شريفه است که «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ؛ جن و انس را نيافريدم مگر آن كه عبادت كنند». امام صادق (ع) مفهوم اين آيه را تفسير می‌كند و می‌فرمايد؛ مقصود از عبادت يعنی اينكه تعقل كنند. به اين معنا كه عقل و عبادت هر دو از نظر ماهيت، نتايج و اهداف با يكديگر شريک هستند و بر همين اساس است كه در حديث قدسی از جانب خداوند متعال آمده است كه «هنگامی كه خداوند متعال عقل را آفريد، او را به زبان آورد و به او گفت كه بيا و آمد و سپس فرمود برو و رفت، سپس فرمود به عزت و جلالم قسم كه مخلوقی عزيزتر از تو نيافريدم، و تو را تنها در كسانی كه دوست دارم به صورت كامل قرار دادم، بنابراین من تو را امر و نهی می‌كنم و براساس تو مجازات می‌كنم و پاداش می‌دهم.»
سیدقاسم افزود: وقتی نگاهی گذرا به اين بلا و اپيدمی منتشر شده در جهان بيندازيم، به ياد فرمايش امير مؤمنان (ع) می‌افتيم كه فرمود: ابتلا برای مؤمن امتحان و برای كافر يا ستمگر تنبيه و برای انبيا رتبه به شمار می‌رود. وقتی به فلسفه اين بلای فراگير و جهانی نظر می‌اندازيم خواهيم ديد كه فلسفه‌اش ساخته دست همان انسان است. خداوند می‌فرمايد: ما به آنها ستم نكرده‌ايم، بلكه خود آنان به خودشان ستم كرده‌اند. بنابراين بشريت بايد با اين ويروس كنار بيايد تا بتواند مراتب تعالی را به سمت خداوند متعال طی كند.
وی در راستای پيشنهاد سراسقف آنتوان ضو مبنی بر تکیه بر نگاه اسلام و مسیحیت درباره مقابله فرهنگی با کرونا اظهار کرد: پیشنهاد مهمی را در اين نشست ارائه می‌كنم و از همه افراد می‌خواهم كه به سخنان مقام معظم رهبری که در شرايط اين اپيدمی بیان فرمودند و سخنان پاپ که در روز عید پاک ایراد شد، توجه کنیم و از اين سخنرانی درس‌ها و عبرت‌هايی را برای مقابله با اين اپيدمی بگيريم، از جمله مطالبی كه پاپ در اين شرايط پيشنهاد داد، بخشيدن تمام بدهی‌ها از ملت‌های مستمند و ضعيف و كاهش تحريم‌ها بود، از جمله تحريم‌هايی كه علیه جمهوری اسلامی ايران است.