به گزارش «شیعه نیوز»، ویروسی منحوس چند ماهی است روابط میان آدمیان را مختل کرده است. قابلیت های این ویروس جدید، چنان است که ترسی عالم گیر از ارتباط میان افراد را ایجاد کرده است. کووید۱۹ با توانایی زنده ماندن برای مدتی بسیار طولانی تر از انواع دیگر ویروس ها و سرعت انتشار باورنکردنی، این روزها برای زندگی بشر دردسرساز شده است. کووید۱۹ از بالاترین سطوح رابطه اجتماعی تا نازلترین آنها را تحت الشعاع قرار داده و آینده ای نامعلوم از روابط انسانی را رقم زده است.
طرح "فاصله گذاری اجتماعی" و بعد از آن "فاصله گذاری هوشمند اجتماعی" از جمله طرح های مطرح شده در کشور ما برای مهار گسترش شیوع این بیماری است. اما این طرح چیست و به چه مواردی اشاره و تکیه دارد؟
* فاصله‌گذاری اجتماعی چیست؟
در روزهایی که شیوع ویروس کرونا در جهان شدت گرفته است، کارشناسان بیش از پیش نسبت به رعایت فاصله اجتماعی هشدار می‌دهند. اما این حفظ فاصله اجتماعی به چه معناست و چه مقدار باید باشد؟ فاصله‌گذاری اجتماعی (Social distancing) یعنی چه؟ پایگاه اطلاعات رسانی یورونیوز در این مورد می نویسد: خیلی ساده یعنی از تماس نزدیک با دیگران خودداری کنید. به مکان‌های تجمع افراد نروید، هیچ ملاقاتی را انجام ندهید. اگر واقعا ناچار هستید که بیرون بروید، فاصله دو متری خودتان را با افراد دیگر حفظ کنید.
* چرا باید فاصله را رعایت کنیم؟
جواب این است که متاسفانه برای اینکه بتوانیم جلوی شیوع ویروس را بگیریم دیر شده است. اما با این عمل می‌توانیم روند شیوع بیماری را کند کنیم. در واقع حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی باعث می‌شود موقعیت‌های کمتری پدید بیاید که ویروس فرصت داشته باشد از فردی به فرد دیگر سرایت کند.
کریستال واتسون، پژوهشگر در دانشگاه جان هاپکینز در این مورد می‌گوید که با این روش می‌توان از افراد ضعیف جامعه محافظت کرد. در واقع بدین گونه، سرایت این ویروس به آدم‌های بیشتر را می‌توان به تاخیر انداخت تا هم نظام درمانی کشورها زیر فشار حجم بیماران از هم نپاشد و هم بتوان زمان خرید تا موسسات تحقیقاتی در دنیا درمان یا حتی واکسنی برای آن بیابند.
دانشمندان می‌گویند هر فرد مبتلا به ویروس کرونا به طور متوسط ۳.۳ نفر دیگر را آلوده می‌کند. هرچه این عدد بالاتر رود، شیوع ویروس سرعت می‌گیرد.
در واقع چندین فاکتور وجود دارد که بالا رفتن تعداد مبتلایان را تعیین می‌کنند: اینکه ویروس چقدر مسری است، چه میزان از مردم در معرض هستند، افراد چه تعداد با هم ارتباط دارند و ارتباطشان چقدر طول می‌کشد. هدف از حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی، کاهش دو مورد آخر است.
* فاصله‌گذاری اجتماعی چه فرقی با قرنطینه داوطلبانه دارد؟
در واقع قرنطینه داوطلبانه یا ایزوله فردی انواعی خاص از حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی هستند.
قرنطینه داوطلبانه وقتی است که شما احساس می‌کنید سالم هستید ولی برای اینکه در معرض بیماری قرار نگیرید خودتان را قرنطینه می‌کنید. ایزوله‌سازی فردی وقتی است که ممکن است علائم را داشته باشید ولی نخواهید دیگران را مریض کنید. درمورد ویروس کرونا، هر دو مورد دو هفته باید طول بکشد تا در صورت وجود بیماری علائم ظاهر شوند.
دکتر واتسون می‌گوید: حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی در واقع مشابه همین دو مورد است به استثنای اینکه محدوده زمانی برای آن وجود دارد.
* برای حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی چه کار کنیم؟
اگر امکان دورکاری دارید، تردید نکنید. اما اگر نمی‌توانید سعی کنید فاصله با همکاران‌تان را زیاد کنید. ارتباطات اجتماعی در محل کار را کم کنید، ملاقات‌های غیرضروری را لغو کنید، به غذاخوری محل کار نروید و قید شب‌نشینی بعد از پایان ساعات کاری با همکاران را بزنید.
در مکان‌های تجمع مثل رستوران‌ها ، سالن‌های ورزش، کنسرت‌ها یا فستیوال‌ها حاضر نشوید. از مسافرت خودداری کنید. اگر مجبور هستید غذای آماده مصرف کنید در محل آن را نخورید. سفارش دهید و در درب منزل تحویل بگیرید. از فردی که غذا را آورده بخواهید همان پشت در غذا را بگذارد و برود تا خطر ابتلا برای هردوی شما کاهش یابد.
وقتی ناچار هستید به فروشگاه بروید این کار را در غیر از ساعات شلوغی انجام دهید. فاصله دو متری را با دیگران حفظ کنید چرا که یک عطسه یا سرفه کافی است بیماری را بگیرید.
اگر مدرسه فرزندانتان تعطیل شده است آنها را به پارک یا مکان‌های تجمع نبرید. نگذارید احساس اینکه «من که سالم هستم» شما را فریب دهد.
حتی اگر احساس می‌کنید که خوب هستید، باز هم ممکن است آلوده شده باشید و ویروس را در دوره نهان خود به دیگران منتقل کنید. دیگرانی که ممکن است از قشر آسیب‌پذیر جامعه باشند و توان تحمل بیماری جدی را نداشته باشند.
* فاصله‌گذاری اجتماعی یا فیزیکی، یا معادلی دیگر؟
شرایط قرنطینه کرونایی و ضرورت در خانه ماندن در بسیاری از کشورهای جهان به خودی خود برای مردم این کشورها زمینه را برای بروز ناراحتی‌های روحی و احساس تنهایی و افسردگی فراهم کرده است.
در کشورهایی که مقررات سختگیرانه قرنطینه برقرار است افراد حتی در موارد استثنایی نیز که اجازه دارند از خانه بیرون بروند حتی الامکان از نزدیک شدن به افراد دیگر خودداری می‌کنند. این موضوع به ویژه برای افراد سالمند که بیشتر در معرض خطر ابتلا به کرونا هستند و مجبورند این فاصله‌گذاری‌ها را بیشتر رعایت کنند، حس منزوی و طرد شدن از جامعه حتی از نزدیکان و خانواده را ایجاد می‌کند.
* قطع ارتباط اجتماعی
مسئولان بهداشت عمومی می‌گویند که برای مقابله با بیماری همه گیر کووید ۱۹ باید تماس جسمی با دیگران را به حداقل رساند و مردم نیز کمابیش این نکته را رعایت می‌کنند. اما در واقع خطر پنهانی دیگری در این شرایط وجود دارد. همان طور که ما درون خانه‌های خود قرنطینه می‌شویم، ارتباطات اساسی خود را با یکدیگر از دست می‌دهیم و مشکلات آسیب‌پذیرترین افراد را فراموش کنیم.
شیوع ویروس سبب قطع ارتباط اجتماعی و فردگرایی گسترده شده و عبارت «فاصله‌گذاری اجتماعی» به سرعت به قاموس زبان‌های مختلف راه یافته است. در این میان افراد آسیب‌پذیر در برابر ویروس کرونا به ویژه افراد مسن با توصیه‌های ما به دوری هر چه بیشتر و تماس هر چه کمتر، روز به روز بیشتر احساس انزوا می‌کنند و این خطر بزرگی برای سلامت روانی آنهاست.
با تمام این مشکلات، نکته مثبت در قرنطینه آن است که اعضای خانواده و افرادی که معمولا زیر یک سقف زندگی می‌کنند، وقت بیشتری برای با هم بودن و صحبت کردن دارند. خانواده‌ها اکنون در مورد چیزهایی صحبت می‌کنند که تا پیش از این برای گفتگو درباره آنها وقت نداشتند.
* چگونه در دوران شیوع کرونا به سالمندان کمک کنیم؟
مردم حتی برای گفتگو با افراد دیگر نیز وقت بیشتری دارند. آنها گرچه در تماس نزدیک نیستند اما برای صحبت کردن به صورت مجازی هم که شده وقت بیشتری از قبل می‌گذارند. کارشناسان با تأکید بر این وجه مثبت قرنطینه توصیه می‌کنند که به رغم مقررات دور کننده و فاصله‌گذاری‌های اجتماعی، با افراد مسن نیز نظیر چنین مکالماتی ولو به صورت مجازی برقرار شود تا آنها احساس انزوا نکنند.
* فاصله‌گذاری اجتماعی یا فیزیکی؟
پس از مطرح شدن عنوان «فاصله گذاری اجتماعی» بسیاری از کارشناسان و بزرگان علوم اجتماعی نسبت به این نامگذاری معترض شدند. ایراد آنها به مفهوم فاصله اجتماعی بود. عنوان فاصله گذاری اجتماعی، بیشتر از اینکه به بیماری و بهداشت اشاره داشته باشد، تداعی کننده انزوا و گوشه گیری است و طبیعتا این مد نظر علمای رشته اپیدمیولوژی نیست.
مسئولان کشورهای مختلف جهان به توصیه سازمان جهانی بهداشت از مردم خود می‌خواهند تا در صورت حضور استثنایی در فضاهای عمومی، «فاصله‌گذاری اجتماعی» را رعایت کنند. در کشورهای مختلف اروپا که شرایط قرنطینه برقرار است، مردم برای خرید از سوپرمارکت یا داروخانه با فاصله حدود دو متر از یکدیگر صف می‌بندند.
اما برخی از توصیه ناخرسندند و می‌گویند مردم باید فاصله‌گذاری فیزیکی یا جسمی را رعایت کنند، نه اجتماعی؛ زیرا قرار نیست مردم اجتماع‌گریز شوند.
جان آئلیو، استاد روانشناسی دانشگاه روتگرز آمریکا و کارشناس روابط فیزیکی انسانی که خود از نخستین پیشنهاد دهندگان این عبارت به سازمان جهانی بهداشت بوده، اکنون تغییر نظر داده و می‌گوید: «اصطلاح “فاصله‌گذاری اجتماعی” ساخته شده، اما ما از این به بعد باید شروع به استفاده از اصطلاح “فاصله‌گذاری فیزیکی” کنیم.
او می‌افزاید: “فاصله‌گذاری اجتماعی” این ذهنیت را به وجود می‌آورد که افراد نمی‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند اما ما باید همچنان با رعایت فاصله فیزیکی، به طور واقعی با یکدیگر در ارتباط باشیم. پیامدهای احساس انزوا و تنهایی غالبا بسیار مضر است. پیامدهای احساس انزوا و تنهایی غالبا بسیار مضر است.
بر اساس دانش زبانشناسی، واژه‌ها و ترکیب‌های واژگانی «حوزه دلالت معنایی» دارند. در واقع چیزی که به عنوان «فاصله‌گذاری اجتماعی» خوانده می‌شود ناظر بر حفظ فاصله فیزیکی حداقلی افراد در فضای عمومی برای پرهیز از سرایت ویروس کروناست. یعنی حوزه دلالت معنایی این عبارت، به طور معمول شامل یک توصیه ایمنی بهداشتی است.
اما دکتر جان آئلیو می‌گوید این حوزه دلالت معنایی در ذهن برخی افراد به گونه دیگری نقش شده و آنها چنین برداشت می‌کنند که میان آنها و اجتماع «فاصله» افتاده است.
از سوی دیگر دکتر جنیفر ایرشایر، استاد پیری‌شناسی در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی می‌گوید:مردم می‌توانند در عین حال که فاصله فیزیکی در اجتماع را رعایت می‌کنند، با افراد مسن نیز در ارتباط باشند و از آنها خبر بگیرند، ولو از راه دور. به گفته این استاد دانشگاه، این گونه رفتارها از نظر روانشناسی، بار منفی تنهایی و حس انزوا و جدا افتادگی از اجتماع را تا حدودی برطرف می‌سازد.
* تفاوت فاصله‌گذاری هوشمند با فاصله‌گذاری اجتماعی در مهار کرونا چیست؟
طرح فاصله‌گذاری هوشمند اخیرا به جای فاصله‌گذاری اجتماعی (یا فیزیکی) توسط مسئولان بهداشتی کشور برای مهار اپیدمی کرونا مطرح و در ستاد ملی مقابله با کرونا برای اجرا تصویب شد.
پس از اجرای طرح فاصله گذاری اجتماعی به عنوان یک راهبرد جدید برای مدیریت و کنترل مناسب ویروس کرونا، ستاد ملی مقابله با کرونا طرح فاصله گذاری هوشمند را جایگزین طرح قبلی کرد؛ طرحی که بنا دارد شرایط تدریجی بازگشت جامعه به شرایط عادی را فراهم کند. منظور از این مفهوم جدید آن است که به‌جای آنکه همه مردم فاصله گذاری فیزیکی با بقیه را رعایت کنند، افراد، مشاغل و گروه های جمعیتی کم خطر از نظر ابتلا (یا در صورت ابتلا از نظر بروز عوارض جدی و مرگ) شناسایی شوند و فعالیت این گروه ها به تدریج از سرگرفته شود و سایر افراد و گروه‌ها کماکان فاصله گذاری فیزیکی را رعایت کنند.
سئوالاتی در خصوص تاثیر این استراتژی در سیر و روند اپیدمی کرونا در کشور هم برای صاحب نظران و هم مردم به وجود آمده است.
مسعود یونسیان، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این خصوص به خبرنگار ایرنا می گوید: کارشناسان داخلی و بین المللی صاحب تجربه و دانش فنی معتقدند که نمی توان همه کارها و فعالیت ها را تعطیل کرد و پس از مدتی همه آنها را به یک باره بازگشایی کرد. بازگشایی باید به شکل تدریجی انجام شود و کارها و مشاغل پرخطر را دیرتر و مشاغل کم خطر را زودتر به فعالیت اجتماعی برگرداند.
وی می افزاید: هرچند نفس اجرای فاصله گذاری هوشمند، معقول و ضروری است، اما زمان اجرای این طرح بسیار مهم است. نباید این طرح را با عجله و شتاب شروع کرد و باید اطمینان یافت که ویروس کرونا تحت کنترل قرار گرفت، به این معنی که انتشار بیماری به شکل پایدار کاهش یافته باشد.
وی ادامه می دهد: این کنترل پایدار را با چند روز نمی توان به طور دقیق تشخیص داد و کاهش ابتلا و مرگ و میر جدید ناشی از بیماری باید چشمگیر و مستمر باشد تا مجددا این بیماری شعله ور نشود.
استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سئوال که آیا اجرای این طرح می تواند زمینه مهار بیماری را فراهم کند؟ توضیح می دهد: مهار بیماری با فاصله گذاری فیزیکی بهتر دست یافتنی است؛ به این معنی که تمام مردم فاصله خود را رعایت کرده و در مجامع عمومی حاضر نشده و با کسی تماس ندارند.
یونسیان می افزاید: در نتیجه، هوشمند کردن فاصله اجتماعی منجر به سهولت در مهار بیماری به لحاظ فنی نخواهد شد، اما نمی توان مملکت را فلج کرد و به مدت طولانی کل کشور را تعطیل نگه داشت و زمانی باید فعالیت ها و کسب و کارها و به تبع آن، تماس ها از سرگیری شود. وی ادامه می دهد: همچنین برخی کشور ها همین استراتژی را با اسامی یا شیوه اجرای متفاوت در دست بررسی دارند ولی آنچه مهم است، تبعات از سرگیری زودهنگام فاصله گذاری فیزیکی و تبدیل آن به الگوی جدید است. این استاد دانشگاه یادآور می شود: براساس
توصیه های سازمان جهانی بهداشت، ما هنوز اقدامات ضروری برای کنترل اپیدمی را به درستی و به طور کامل انجام نداده و ملزومات آن را فراهم نکرده‌ایم.
یونسیان، این ملزومات و اقدامات را شامل بیماریابی فعال و گسترده، توسعه ظرفیت آزمایش کرونا، جداسازی و درمان همه موارد بیمار، پیدا کردن و قرنطینه موارد تماس یافته با بیماران اعلام کرد و گفت: برای این اقدامات و ملزومات باید زیرساخت هایی فراهم شود.
زیرساخت‌های کنترل کامل کرونا برای کنترل بیماری جدید، لازم است اقداماتی را انجام داد تا بعد از آن مطابق با برنامه فاصله گذاری اجتماعی هوشمند پیش رفت.
مسعود یونسیان با اشاره به این موضوع می افزاید: برای شناسایی تمام بیماران، صرف نظر از شدت بیماری (افراد مبتلا به فرم خفیف بیماری می توانند دیگران را به فرم شدید یا حتی کشنده بیماری مبتلا کنند)، لازم است ظرفیت تست های ما به شدت افزایش یابد. برآورد سازمان جهانی بهداشت انجام ۱۰ تست به ازای هر مورد کشف شده می باشد که درحال حاضر در کشور این نسبت در بهترین حالت حدود ۳ است.
استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می دهد: برای پیگیری تمام تماس های افراد بیمار و قرنطینه کردن آنها به مدت حداقل ۲ هفته، علاوه بر تست های فراوان، شرایط مناسب برای قرنطینه لازم است. یونسیان توضیح می دهد: این شرایط شامل مکان مناسب، تعداد کافی پرسنل برای سرکشی روزانه به افراد قرنطینه شده و پیگیری آنها است. در ضمن، مکان های تعبیه شده برای قرنطینه در کشور مورد استقبال افراد تماس یافته قرار نگرفته و استراتژی موفقی در خصوص قرنطینه نداشته ایم. ظرفیت خالی هتل ها (در صورتی که توسط دولت حمایت مالی شوند) می تواند به عنوان یک گزینه برای این منظور در نظر گرفته شود.
وی یادآور می شود: جداسازی بیماران در منزل نیز استراتژی مناسبی نیست و می تواند خطر انتقال بیماری به اعضای خانواده و سپس به سایر افراد را به همراه داشته باشد. بیشتر اعضای جامعه به امکانات کافی شامل تعداد اتاق کافی و سرویس بهداشتی جداگانه در منزل خود دسترسی ندارند تا بتوانند جداسازی را انجام دهند.
وی ادامه می دهد: اطلاعات موجود حاکی از آن است که هنوز حتی شاهد افزایش تعداد موارد در برخی استان های کشور هستیم و در این شرایط هر گونه تخفیف شرایط فاصله گذاری می تواند منجر به شعله ور شدن شدید بیماری در استان هایی که در آن ها به کنترل نسبی رسیده بودیم و نیز افزایش شیب انتقال بیماری در سایر استان ها شود.
استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران می افزاید: کنترل عملی افتراق گروه های پرخطر و کم خطر با دشواری هایی همراه خواهد بود و در عمل سست کردن سخت گیری ها برای گروه های خاص، ناخود آگاه با سست شدن این اقدامات برای سایر گروه ها همراه خواهد بود. یونسیان به توصیه اکید مسوولین سازمان جهانی بهداشت (که نه تنها خود را مسئول سلامت مردم که مسوول تامین معیشت مردم نیز می داند) اشاره می کند و می گوید: اگر می خواهیم عوارض بهداشتی و اقتصادی بیماری را در جامعه کاهش دهیم باید از شدت حمله و سختگیری های خود نکاهیم. در حال حاضر که ما هنوز به وضعیت با ثباتی در خصوص اپیدمی در کشور نرسیده‌ایم، تخفیف اقدامات شامل فاصله گذاری فیزیکی همگانی می تواند بسیار خطرناک بوده و عوارض بهداشتی و اقتصادی خیلی بیشتری به جامعه تحمیل کند.