شیعه نیوز:
پرسش
با توجه به این روایت: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ( علیه السلام ) مَا مِنْ رَجُلٍ تَکبَّرَ أَوْ تَجَبَّرَ إِلَّا لِذِلَّةٍ یجِدُهَا فِی نَفْسِهِ»، فرق تکبر با تجبر چیست؟
پاسخ اجمالی
«او تجبر» که در روایت آمده، ممکن است تردید از طرف راوی باشد. اما اگر این تردید از امام صادق( علیه السلام ) باشد دلالت می‌کند که فرقی بین این دو(تکبر با تجبر) از نظر معنا وجود دارد، چنان‌که قول خداوند به آن اشاره دارد: «هُوَ اللَّهُ الَّذی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ».[1] او خدایى است که معبودى جز او نیست؛ حاکم و مالک اصلى او است؛ از هر عیب منزّه است؛ به کسى ستم نمىکند؛ امنیّت بخش است؛ مراقب همه چیز است؛ قدرتمندى شکستناپذیر که با اراده نافذ خود هر امرى را اصلاح مىکند، و شایسته عظمت است. خداوند منزّه است از آنچه شریک براى او قرار مىدهند!
این روایت اشاره به این دارد که تکبر از تجبر بدتر است. البته ممکن است در فرق بین آنها گفته شود که تجبر دلالت بر جبر دیگری و قهر و غلبه بر هر چیزی که اراده کند دارد، بر خلاف تکبر؛ چرا که در تکبر انسان نفس خود را برتر از دیگری تصور می‌کند و خود را بزرگ‌تر از دیگران می‌بیند، اگرچه هر دوی اینها با هم ملازم‌اند.[2]
[1]. حشر، ۲۳.
[2]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولى محلاتى، هاشم، ج 10، ص 217، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1404 ق.« «أو تجبر» یمکن أن یکون التردید من الراوی و إن کان منه علیه السلام فیدل على فرق بینهما فی المعنى کما یومئ إلیه قوله تعالى: «الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ» و فی الخبر إیماء إلى أن التکبر أقوى من التجبر، و یمکن أن یقال فی الفرق بینهما أن التجبر یدل على جبر الغیر و قهره على ما أراد، بخلاف التکبر فإنه جعل نفسه أکبر و أعظم من غیره و إن کانا متلازمین غالبا».
T