منظور از کلمه "حُجزَة" در روایت محمد بن حنفیه چیست؟

شیعه نیوز:
پرسش
محمد بن حنفیه در روایتی از امام علی ( علیه السلام ) نقل می کند که ایشان فرمودند: "إن رسول الله ( صلی الله علیه و آله وسلم ) یوم القیامة أخذ بحجزة الله و نحن آخذون بحجزة نبینا و شیعتنا آخذون بحجزتنا". معنای الحجزه چیست؟
پاسخ اجمالی

منظور از «حُجزَة» در روایات، یعنی تمسّک به اسبابی که در دنیا بین ما و خدا و پیامبر او و امامان ( علیه السلام ) قرار داده شده است. آن اسباب عبارت اند از: دین، اخلاق و اعمال نیکو. اگر انسان ها پیرو دین اسلام باشند و اخلاق نیکو و کارهای پسندیده انجام دهند، اعمالشان در آخرت به صورت انوار الاهی ظاهر شده و تمثّل پیدا می کند.
پاسخ تفصیلی

این حدیث در منابع مختلف شیعی به نقل از محمد بن حنفیه آمده است. محمد بن حنفیه می گوید امام علی ( علیه السلام ) فرموده اند: «رسول خدا ( صلی الله علیه و آله وسلم ) در روز قیامت، حُجزَة خدا را می گیرد، ما حجزه پیغمبر خود را و شیعیان ما حجزه ما را می گیرند. عرض کردم یا امیر المؤمنین حجزه چیست؟ فرمودند که خدا بزرگ تر از آن است که به حجزه و غیر آن وصف شود، اما رسول خدا ( صلی الله علیه و آله وسلم ) امر خدا را می گیرد و ما آل محمد امر پیامبر خود را و شیعیان ما امر ما را می گیرند».[1]

در برخی از روایات از حُجزَة تعبیر به «دین» نیز شده است.[2]

امام رضا ( علیه السلام ) معنای آن را چنین بیان می کند: «رسول خدا ( صلی الله علیه و آله وسلم ) در روز قیامت به حجزه خداوند چنگ مى‏زند، ما نیز به حجزه پیامبرمان و شیعیان ما نیز چنگ به حجزه ما مى ‏زنند، سپس فرمود: مراد از حجزه، نور است».[3]

حجزه در روایات، یعنی، تمسّک به اسبابی که در دنیا بین ما و خدا و پیامبر او و امامان ( علیه السلام ) قرار داده شده است. آن اسباب عبارت اند از: دین، اخلاق و اعمال نیکو. اگر انسان ها پیرو دین اسلام باشند و اخلاق نیکو و کارهای پسندیده انجام دهند، اعمالشان در آخرت به صورت انوار الاهی ظاهر شده و تمثّل پیدا می کند. بنابراین، در روایت اول، تمسّک به حُجزَة در روز قیامت، توسط پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله وسلم )، به معنای آن است که آن حضرت احتجاج می فرماید به این که دستورات الاهی عمل شده است؛ و مقصود از نور در روایت دوم، این است که دین، اعمال و اخلاق نیکو دارای انوار معنوی اند که در روز قیامت برای مردم ظاهر می شود.[4]

نتیجه این که به طور کلّی، مقصود از «حُجزَة» در روایات، دین و دستورات الاهی بوده که به پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله وسلم ) از راه وحی ابلاغ شده و ایشان به مردم رساندند؛ سپس از راه امامان معصوم ( علیه السلام ) به انسان های دیگر رسید که اگر کسی آنان را الگوی خود قرار داده، از آنان پیروی نمایند و در محدوده کتاب خدا و اهل بیت عصمت و طهارت حرکت نمایند، هم در دنیا و هم در آخرت خوشبخت و سعادت مند می شوند و این تمسّک، موجب منع از آتش جهنّم می شود.[5]

[1]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 4، ص 24، مؤسسة الوفاء، بیروت - لبنان، 1404 ق.

[2]. ر.ک: شیخ صدوق، التوحید، ص 166، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، 1398 ق.

[3]. بحار الانوار، ج 4، ص 25.

[4]. همان.

[5]. زیرا اصل کلمه «حُجزَة» از «حَجز» به معنای «منع» و «جدا کننده میان دو چیز» است و حجزة در لغت به معنای جای بند شلوار را گویند؛ (ر.ک: العین، ج 3، ص 71، واژه «الحُجزة»؛ لسان العرب، ج 5، ص 331، واژه «حجز» و ص 332، واژه «الحُجزة»؛ فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ص 320، واژه «الحُجزَة»). از این رو، در روایات تعبیر به «حجزة» شده است.

T