تدبیر جالب میرزای شیرازی

به گزارش «شيعه نيوز»، بسیاری از مسائل و مشکلات فضای سیاسی کشور  ریشه در  بی توجهی یا کم توجهی به آموزه های اخلاق اسلامی و در نظرنگرفتن تاثیر پذیری ناخودآگاه انسان از حب و بغض های غیر ایدوئولوژیک دارد.همانطور که برای یک فرد غیر مسئول «نفس» و «هوای نفس» بزرگترین دشمن محسوب میشود برای یک سیاستمدار مسلمان به طور اولی خطر «نفس» بالاترین خطر است.  به دلیل جایگاه و نقش مدیران و مسئولان در جامعه، برای آنها مقوله های اخلاقی ضرورت و اهمیت بالاتری دارد در مطلب زیر به برخی زمینه های این مبحث بسیار مهم و مبتلابه همیشه تاریخ اشاره میشود:

  میرزای بزرگ و تدبیر اخلاقی او
با توجه به سرکش و طغیان گر بودن نفس اماره – که حتی انبیای الهی هم از خطر آن به خدا پناه می بردند – همه انسانها در معرض خطر تسلط نفس اماره می باشند، اما این خطر برای مسئولان و مدیران که از امکانات مادی و قدرت ظاهری بیشتری برخوردارند، بیشتر و خطرناک تر می باشد، از این رو به اخلاق اسلامی، که سپری در مقابل نفس اماره است – نیاز بیشتری دارند و یکی از راههای ایستادگی در برابر نفس اماره، با تذکرات اخلاقی عمومی حاصل می گردد و تنها دانستن کافی نیست و در این امر موضوع جایگاه اجتماعی و حتی علمی هم شرط نیست، بلکه باید تذکرات اخلاقی به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود و پذیرفتن این تذکرات نیز به صاحب منصبان گران نباشد لذا قرآن می فرماید:«وذکر فان الذکری تنفع المومنین»مومنان را به خوبی ها یادآور شو که این یادآوری به نفع مومنان می باشد.(الذاریات  آیه 55)

نقل کرده اند زمانی که مرحوم میرزای شیرازی – صاحب حکم معروف تحریم تنباکو – به مقام مرجعیت رسید، از یکی از علمای وقت به نام، مولی فتحعلی سلطان آبادی خواست: هر بار که مردم به دیدار او می آیند پس از رفتن آنها، به میرزای شیرازی نیم ساعت درس اخلاق بگوید که مبادا اظهار ارادت مردم باعث شود روح عجب در وی قدرت پیدا کند.

 شعاع تاثیر مدیر بالا است پس حساسیت اخلاقی بالاتر است

اهمیت اخلاق مدیران از بعد دیگر این است که: هر کس به اندازه قدرت و نفوذ در جامعه نقش ایفا می کند؛ اگر اهل نیکی باشد به مقدار شعاع قدرت و نفوذ خود نیکی و خیر را در جامعه گسترش می دهد و اگر دارای اوصاف منفی باشد زشتی ها را گسترش خواهد داد؛ مثلاً یک وزیر به اندازه مجموعه وزارتخانه و نقش آن وزارتخانه در جامعه، تاثیرگذار است که اگر انسانی مثبت باشد، به همان اندازه خیر و یکی را در جامعه گسترش می دهد و اگر فردی نالایق و پست باشد تاثیر او برعکس خواهد بود.در روایات هم، نقش دو گروه را در جوامع بشری، حیاتی و سرنوشت ساز ذکر کرده اند: یکی عالمان دین و دیگری حاکمان و مدیران آن جامعه.

پیامبر اسلام(صلي الله عليه و آله و سلم) می فرماید:

«صنفان من امتی، اذا صلحا صلحت امتی و اذا فسدا فسدت امتی، و هما: الفقهاء و الامراء»
دو گروه از امت من هستند که اگر صالح و نیکوکار باشند امت من نیز صالح می باشد و اگر فاسد باشند امت من نیز فاسد خواهد شد: یکی عالمان دین و دیگری حاکمان و مسئولان جامعه است. (بحارالانوار، ج75، ص336)

بنابراین، خوبی یک مدیر و مسئول چندبرابر افراد معمولی ارزش و اهمیت دارد، و بدی او نیز چندبرابر مردم عادی قباحت و شرارت دارد، در نتیجه مدیران، مسئولیت سنگین تری بر دوش دارند.

رسول گرامی اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) می فرماید:
«عدل ساعة خیر من عبادة سبعین سنة قیام لیلها و صیام نهارها، و جور ساعة فی حکم اشد و اعظم عندالله من معاصی ستین سنة»
یک ساعت عدالت بهتر از افتاد سال عبادت است که شب ها را به نماز و روزها را به روزه گذرانده باشد، و ظلم یک ساعت در محضر خداوند بدتر و سخت تر از گناه هفتاد سال می باشد. (بحارالانوار، ج75، ص341)

همچنین می فرماید:
«لا یومر رجل علی عشرة فما فوقهم، الا جیء به یوم القیامة مغلولة یده علی عنقه فان کان محسنا فک عنه، و آن کان مسیئاً زید غلاً الی غله؛ »
هیچ کسی بر ده نفر یا بیشتر مدیریت و ریاست نمی کند، مگر آن که روز قیامت، او را حاضر می کنند، در حالی که دستانش به گردنش بسته است اگر مدیر نیکوکاری باشد دستهایش را باز می کنند و اگر بدکردار باشد غل و زنجیرش بیشتر خواهد شد. (بحارالانوار، ص359)

در روایتی دیگر از پیامبر اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) نقل شده روز قیامت نزدیک ترین مردم به خداوند، حاکمان عادل بوده و دورترین مردم به خدا، حاکمان ستمگر می باشند (جامع السعادات)

 انگیزه کسب اخلاق برای یک مدیر

(این مطلب از حیث عنوان علامه طباطبایی اقتباس شده است مثالها و جملات از آن بزرگوار نیست)

علامه طباطبایی در انگیزه کسب اخلاق می فرماید: برای کسب و رعایت موازین اخلاقی، سه عامل می تواند نقش داشته باشد: عامل دنیوی، اخروی و رفع فساد؛ بدین معنا که آدمی یا برای رسیدن به منافع دنیوی، ناچار به رعایت موازین اخلاقی است که در این صورت اعتماد مردم را به سوی خود جلب نموده و از آن طریق به مقام و منصب، شهرت و ... می رسد؛ مثلاً کارخانه ای که در کمیت و کیفیت تولیدات خود اخلاق اسلامی را رعایت می کند و نظر مشتریان را جلب می نماید بازار را به دست گرفته و رقیبان را پشت سر می گذارد این همان انگیزه دنیوی رعایت موازین اخلاقی است.

بحث درباره انگیزه اخروی و رفع فساد مفصل است که در این جا از آن چشم پوشی می کنیم.

حال اگر مدیری به قصد دوام منصب و مقامش هم که باشد باز هم بهترین راه، رعایت موازین اخلاقی است.

 اگر باطن را اصلاح کنی ظاهر را خدا اصلاح میکند
اگر آدمی بخواهد باقصدی پاک و اراده ای نیکو، بین خود و خدای خود، کار و تلاش کند نه تنها دنیای او تباه نمی شود، بلکه هم دین و هم دنیای او آباد می گردد، زیرا دنیا هم دست خداست و هر چه آدمی متوجه خدا باشد خدا هم خیر و صلاح او را به سوی او متوجه می کند.

خداوند متعال می فرماید:
«قل اللهم مالک الملک توتی الملک من تشاء و تنزع الملک ممن تشاء و تعز من تشاء و تذل من تشاء.»

بگو پروردگار من مالک و صاحب اختیار همه چیز است به هر کس بخواهد ملک می دهد و از هر کس بخواهد ملک و حکومت را پس می گیرد، هر کس را بخواهد عزیز و گرامی می نماید و هر کس را بخواهد ذلیل و بی ارزش قرار می دهد. (آل عمران ، آیه 26)

علی (عليه السلام) می فرماید:
«من اصلح سریرته اصلح الله علانیته و من عمل لدینه کفاه الله امر دنیاه و من احسن فیما بینه و بین الله احسن الله فیما بینه و بین الناس» (نهج البلاغه، حکمت 415)

هر کس درون خود را درست کند خداوند ظاهر او را به مردم، زیبا جلوه می دهد و هر کس برای دینش عمل کند خداوند دنیای او را کفایت می کند و هر کس رابطه خود را با خداوند، زیبا و نیکو قرار دهد خداوند میان او و مردم رابطه نیکو قرار می دهد.

آنگاه که مدیرو مسئولی به این نوع تعالیم الهی باور کند هم نعمت های دنیا را به دست آورده و هم معنویات اخروی را کسب کرده است و چنین مدیرانی برای بندگان خدا مایه خیر و برکت می باشند و در واقع سیاست اسلامی و فرهنگی قرآنی را در جامعه برپا می نمایند.

 

منبع : شبستان، مدیران و اخلاق اسلامی،محمد علی حسین زاده،1386 ،انتشارات بوستان کتاب