به گزارش «شیعه نیوز»، رژیم های غذایی گیاهخواری و وگان روش هایی بسیار سالم برای غذا خوردن هستند. آنها با فواید سلامت مختلف و کاهش خطر اضافه وزن، بیماری قلبی، و حتی برخی انواع سرطان پیوند خورده اند.
اما برخی مواد مغذی وجود دارند که دریافت آنها به میزان کافی از منابع غذایی گیاهی دشوار یا غیر ممکن است. از این رو، آشنایی و دریافت آنها از منابع دیگر برای حفظ سلامت یا عملکرد بدنی اهمیت دارد.
در ادامه با هفت ماده مغذی که معمولا رژیم های غذایی گیاهخواری و وگان با کمبود آنها مواجه هستند بیشتر آشنا می شویم.
ویتامین B12
ویتامین B12 یک ماده مغذی ضروری است که تقریبا به طور انحصاری در مواد غذایی با منشا حیوانی، مانند ماهی، گوشت، محصولات لبنی، و تخم مرغ وجود دارد.
ویتامین B12 که به نام کوبالامین نیز شناخته می شود، یک ماده مغذی محلول در آب است که در تولید گلبول های قرمز خون و حفظ وضعیت مطلوب اعصاب و عملکرد عادی مغز نقش دارد.
مطالعات نشان داده اند که بدون مصرف مکمل ها یا غذاهای غنی شده، افراد گیاهخوار در معرض خطر زیاد کمبود ویتامین B12 قرار دارند.
گیاهخوارانی که شیر و تخم مرغ مصرف می کنند می توانند این ویتامین را به میزان کافی دریافت کنند اما افرادی که رژیم های غذایی وگان را دنبال می کنند با چالش جدی در این زمینه مواجه هستند.
وگان هایی که مکمل مصرف نمی کنند، نسبت به گیاهخواران در معرض خطر بیشتری برای کمبود ویتامین B12 قرار دارند.
از علائم و خطرات مرتبط با کمبود ویتامین B12 می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضعف، خستگی
- اختلال در عملکرد مغز
- اختلالات عصبی
- اختلالات روانی
- اختلالات عصبی در نوزادان و مادران شیرده
- کم خونی مگالوبلاستیک
- پیوندهای احتمالی با بیماری آلزایمر
- پیوندهای احتمالی با بیماری قلبی
برای دریافت ویتامین B12 به میزان کافی، افرادی که یک رژیم غذایی وگان را دنبال می کنند باید مکمل ها یا غذاهای غنی شده با این ماده مغذی را مصرف کنند.
افزون بر این، برخی مواد غذایی گیاهی به طور طبیعی دارای مقادیر اندک از ویتامین B12 بیواکتیو هستند که شامل موارد زیر می شوند:
- جلبک نوری
- تمپه، محصولی از سویای تخمیرشده
جلبک نوری یکی از مناسب‌ترین منابع ویتامین B12 برای وگان ها محسوب می شود، اگرچه به تنهایی نمی تواند مقادیر کافی از این ماده مغذی را تامین کند.
اسپیرولینا یکی دیگر از مواد غذایی گیاهی است که اغلب ادعا می شود حاوی ویتامین B12 است. با این وجود، این ماده تنها سودوویتامین B12 را ارائه می کند که از نظر بیولوژیکی در دسترس نیست. به همین دلیل، منبع مناسبی برای این ویتامین نیست.
کراتین
کراتین مولکولی است که در مواد غذایی با منشا حیوانی وجود دارد.
کراتین بیشتر در عضلات ذخیره شده است اما مقادیر قابل توجهی از آن در مغز نیز وجود دارد.
کراتین به عنوان یک ذخیره انرژی با دسترسی راحت برای سلول های عضلانی عمل می کند و به آنها قدرت و استقامت بیشتری می دهد.
از این رو، کراتین یکی از محبوب‌ترین مکمل های جهان برای عضله‌سازی است.
مطالعات نشان داده اند که مکمل های کراتین می توانند توده و قدرت عضلانی را افزایش دهند.
کراتین یک ماده ضروری در رژیم غذایی انسان نیست، زیرا کبد توانایی تولید آن را دارد. با این وجود، مطالعات نشان داده اند که گیاهخواران معمولا مقادیر کمتری از این ماده مغذی را در عضلات خود دارند.
از آنجایی که کراتین طبیعی تنها در بافت حیوانی وجود دارد، گیاهخواران و وگان ها می توانند این ماده مغذی را تنها با مصرف مکمل دریافت کنند.
مکمل های کراتین ممکن است فواید چشمگیری برای گیاهخواران داشته باشد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود در عملکرد بدنی
- بهبود در عملکرد مغزی، مانند حافظه
برخی از این آثار در افرادی که یک رژیم گیاهخواری را دنبال می کنند، نسبت به آنهایی که گوشت مصرف می کنند، قوی‌تر است. به عنوان مثال، گیاهخوارانی که مکمل های کراتین مصرف می کنند ممکن است بهبودهای قابل توجهی در عملکرد مغزی خود را تجربه کنند، در شرایطی که افراد گوشتخوار شاهد هیچ تغییری نباشند.
این می تواند به دلیل آن باشد که افراد گوشتخوار به واسطه رژیم غذایی خود دارای سطوح بالاتر کراتین در عضلات خود هستند.
کارنوزین
کارنوزین یک آنتی اکسیدان است که در عضلات و مغز انسان ها و حیوانات به میزان زیاد وجود دارد.
کارنوزین ماده ای مهم برای عملکرد عضلانی است و سطوح بالای آن در عضلات با کاهش خستگی عضلانی و بهبود عملکرد پیوند خورده است.
کارنوزین تنها در مواد غذایی با منشا حیوانی وجود دارد. با این وجود، یک ماده غیر ضروری در نظر گرفته می شود زیرا بدن می تواند آن را از اسیدهای آمینه هیستیدین و بتا آلانین تولید کند.
منابع غذایی بتا آلانین ممکن است در سطوح بالای کارنوزین در عضلات نقش داشته باشند اما منابع اصلی آن مانند گوشت قرمز، مرغ و ماهی، گزینه هایی غیر گیاهی هستند.
مطالعات نشان داده اند که گیاهخواران نسبت به گوشتخواران دارای سطوح کمتری از کارنوزین در عضلات خود هستند.
مصرف مکمل بتا آلانین روش خوبی برای افزایش سطوح کارنوزین در عضلات، تقویت استقامت و افزایش توده عضلانی است.
ویتامین D3 (کولکالسیفرول)
ویتامین D یک ماده مغذی ضروری با بسیاری عملکردهای مهم است. این ماده به نام ویتامین آفتاب نیز شناخته می شود و نیازی نیست تا از رژیم غذایی دریافت شود.
زمانی که پوست در معرض نور خورشید قرار می گیرد، بدن توانایی تولید ویتامین D را دارد. اما هر چه از خط استوا دور شویم میزان نور خورشید نیز کاهش می یابد، از این رو، میزان کافی از ویتامین D باید از رژیم غذایی یا مصرف مکمل ها تامین شود.
دو نوع ویتامین D غذایی شامل ارگوکالسیفرول (D2)، موجود در گیاهان و کولکالسیفرول (D3)، موجود در مواد غذایی با منشا حیوانی، می شوند.
ویتامین D3 در مقایسه با ویتامین D2 به صورت کارآمدتری در خون جذب می شود.
از بهترین منابع غذایی برای ویتامین D3 می توان به ماهی های چرب و زرده تخم مرغ اشاره کرد. از منابع دیگر، از جمله مکمل ها، می توان به روغن جگر ماهی، یا غذاهای غنی شده، مانند شیر یا غلات صبحانه، اشاره کرد.
از آنجایی که منابع غذایی اصلی ویتامین D3 مبتنی بر گیاهان نیستند، گیاهخواران و وگان ها ممکن است در معرض خطر بیشتری برای کمبود آن، به ویژه طی زمستان در کشورهای شمال و جنوب خط استوا، قرار داشته باشند.
کمبود ویتامین D با افزایش خطر برخی شرایط ناخوشایند از جمله موارد زیر پیوند خورده است:
- پوکی استخوان، با افزایش خطر شکستگی استخوان در افراد مسن
- سرطان
- بیماری قلبی
- مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام‌اس
- افسردگی
- اختلال در عملکرد مغز
- از دست دادن عضله و کاهش قدرت، به ویژه در افراد مسن
اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA)
اسید دوکوزاهگزانوئیک (Docosahexaenoic Acid) یک اسید چرب امگا-3 ضروری است که برای رشد و عملکرد عادی مغز اهمیت دارد.
کمبود اسید دوکوزاهگزانوئیک می تواند آثار نامطلوبی بر سلامت روانی و عملکرد مغز، به ویژه در کودکان داشته باشد.
افزون بر این، مصرف ناکافی اسید دوکوزاهگزانوئیک در زنان باردار ممکن است اثر منفی بر رشد مغز جنین داشته باشد.
این ماده مغذی بیشتر در ماهی های چرب، روغن ماهی، و برخی انواع میکروجلبک ها وجود دارد.
در بدن انسان، اسید دوکوزاهگزانوئیک از یک اسید چرب امگا-3 به نام اسید آلفا لینولنیک تولید می شود که از منابع غذایی خوب برای آن می توان به بذر کتان، دانه های چیا، و گردو اشاره کرد.
با این وجود، تبدیل اسید آلفا لینولنیک به اسید دوکوزاهگزانوئیک چندان کارآمد نیست و ممکن است سطوح اسید دوکوزاهگزانوئیک در خون را به میزان کافی افزایش ندهد.
به همین دلیل، گیاهخواران و وگان ها نسبت به افراد گوشتخوار اغلب با سطوح پایین‌تر اسید دوکوزاهگزانوئیک در بدن خود مواجه هستند.
وگان ها می توانند این اسید چرب مهم را با مصرف مکمل ها دریافت کنند.
آهن هِم
آهن هِم (Heme Iron) نوعی آهن موجود در گوشت، به ویژه گوشت قرمز است. این نوع آهن بسیار بهتر از آهن غیر هِم که بیشتر در مواد غذایی گیاهی وجود دارد، جذب بدن می شود.
همچنین، آهن هِم جذب آهن غیر هِم از مواد غذایی گیاهی را نیز بهبود می بخشد.
آهن غیر هِم به خوبی در بدن جذب نمی شود و میزان جذب می تواند به واسطه ضد مواد مغذی هایی مانند اسید فیتیک که در مواد غذایی گیاهی وجود دارند، هرچه بیشتر محدود شود.
برخلاف آهن غیر هِم، جذب آهن هِم تحت تاثیر ضد مواد مغذی ها قرار نمی گیرد.
از این رو، گیاهخواران و وگان ها، به ویژه زنان و افرادی که رژیم های غذایی خامخواری را دنبال می کنند، نسبت به افرادی که گوشت مصرف می کنند، مستعد ابتلا به کم خونی یا آنمی هستند.
با این وجود، پرهیز از کمبود آهن با مصرف یک رژیم وگان به خوبی برنامه ریزی شده حاوی مقادیر بسیار زیاد آهن غیر هِم امکان‌پذیر است.
تائورین
تائورین یک ترکیب گوگردی است که در بافت های مختلف بدن، از جمله مغز، قلب و کلیه ها وجود دارد.
در شرایطی که عملکرد بدنی آن به طور کامل مشخص نیست، به نظر می رسد تائورین در عملکرد عضلانی، تشکیل نمک صفرا، و دفاع آنتی اکسیدانی نقش دارد.
تائورین تنها در مواد غذایی با منشا حیوانی، مانند ماهی، غذای دریایی، گوشت، مرغ، و لبنیات وجود دارد.
مطالعات نشان داده اند که وگان ها نسبت به افراد گوشتخوار دارای سطوح به مراتب کمتری از تائورین در بدن خود هستند.
تائورین یک ماده مغذی ضروری در نظر گرفته نمی شود زیرا بدن می تواند مقادیر کم از آن را تولید کند. با این وجود، تائورین غذایی ممکن است در حفظ سطوح این ماده مغذی در بدن نقش داشته باشد.
مکمل های تائورین در انواع مختلف در دسترس هستند و گزینه ای خوب برای گیاهخواران و وگان ها محسوب می شوند.