اطلاعات پزشكي / حجامت يعني چه ؟

*  حجامت يعني چه ؟
حجامت اصطلاحاً به روشي از خونگيري اطلاق مي‌شود كه جهت درمان بعضي از بيماري‌ها به كار مي‌رود و داراي سابقه تاريخي هفت هزار ساله مي‌باشد و به عنوان يك سنّت الهي در روايات و سيره پيامبران و ائمه‌اطهارعليهم السلام  مطرح گرديده و جزء احكام امضايي اسلام است و در طبّ سنّتي نيز به عنوان ركن درمان به حساب مي‌آيد. در زبان علمي‌از حجامت با عنوان زير ياد مي‌شود:
(Scarification, Wetcupping, Bloodletting, Drycupping)
البته با توجه به مفاهيمي‌كه‌از ديدگاه‌اسلام به دست مي‌آيد واژه‌هاي نامبرده كامل نيستند.

*  روش انجام حجامت چگونه‌است ؟

پس از معاينه و اخذ شرح حال از بيمار،  موضعي كه براي حجامت تعيين شده‌است ضد عفوني گشته، سپس با ليوان حجامت كه به صورت يكبار مصرف ساخته شده  به مدت چند دقيقه بادكش مي‌شود. بعد از ايجاد انبساط توسط تيغ يكبار مصرف و استريل جراحي،  چند خراش سطحي ايجاد مي‌گردد،  آنگاه به تناسب وضعيت جسمي،  باليني و عروقي بيمار در سه‌الي پنج مرحله‌از وي خون گرفته مي‌شود . اين عمليات مجموعاً در مدتی حدود 20 دقيقه ‌انجام مي‌شود كه خون گرفته‌شده حداكثر به 50 تا 70 سي سي بالغ مي‌گردد. در حجامت خشك مرحله خون‌گيري انجام نمي‌شود.


*  حجامت تا چه حد جنبه علمي‌دارد ؟
تلاش علمي‌براي توجيه حجامت در جهان شروع شده‌است و تاليفاتي نيز در اين زمينه منتشر گرديده‌است. كتاب «حجامت يك روش درماني آزموده شده‌» حاصل پژوهشي است كه‌اقاي دكتر «يوهان آبله » در كشور آلمان انجام داده‌است. كتاب (CuppingTherapy)حاصل مطالعات آقاي دكتر Ilkay Chirali  است كه در كشور آمريكا انجام شده‌است. مركز تحقيقات طب در ايالت نيويورك نيز مشغول فعاليت پيرامون حجامت است .
در كشور چين پيرامون مكانيسم اثر و كاربرد حجامت گرم و خشك مطالعاتي صورت گرفته‌است. در كشور مصر پزشكان متخصص تحقيقاتي را پيرامون اثر حجامت بر بيماري‌هاي گوناگون منتشر ساخته‌اند . جمعي از پزشكان سوريه تحقيقاتي را پيرامون حجامت شروع كرده و گزارش اول آنان در كتاب «دواء العجيب» منتشر گرديده‌است.
در دانشگاه شهيد بهشتي ايران هم در سالهاي 71 و 72 چند طرح پژوهشي پيرامون حجامت اجرا گرديده‌است ؛ از جمله «مقايسه خون وريد و خون حجامت از نظر فاكتورهاي بيوشيميايي»،  «مقايسه مواضع حجامت با مسير مريديان‌هاي طبّ سوزني‌»،  «بررسي تاثير حجامت بر بيماري‌هاي عصبي و سردرد هاي ميگرني». «بررسي اثر حجامت بر سروتونين خون» نيز پژوهش ديگري است كه در دانشگاه تهران در شرف انجام است و گزارش اولية آن در پنجمين كنفرانس بين المللي طّب اسلامي‌در هندوستان در سال 1999  ارائه  گرديده‌است. «بررسي نقش حجامت بر سيستم ايمني» مطالعه‌اي است كه در موسسه تحقيقات حجامت ايران صورت گرفته‌است و همچنين «مطالعه نقش حجامت بر تنظيم كلسترول خون» تحقيق ديگري است كه در سال 1381 در موسسه‌انجام گرفته‌است.
در دانشگاه‌هاي كشور موضوعات متعددي به صورت پايان نامه دكترا تدوين شده‌است. پزشكان و محققان عضو موسسه تحقيقات حجامت ايران نيز در تيم‌هاي گوناگون پژوهشي سازماندهي شده و درمان بيماري‌هاي مختلف را با روش حجامت مورد تحقيق قرار داده‌اند و در اين زمينه‌اطلاعات ارزشمندي را به دست آورده‌اند،  گزارش اوليه ‌اين تحقيقات در بيش از 40 مقاله تدوين و در موسسه قابل ارائه مي‌باشد .


*  آيا همه پزشكان، حجامت را به بيماران توصيه مي‌كنند؟
خير. اطلاعات پيرامون حجامت در جامعه پزشكي محدود است. به طور كلي در دانشكده‌هاي پزشكي ايران اين موضوع تدريس نمي‌شود،  فقط در برخي از دانشگاه‌هاي آمريكا،  انگليس،  آلمان و چين اين موضوع به شكل كلاسيك تدريس مي‌شود.
طبيعي است كه وقتي پزشكان ما از ويژگيهاي درماني حجامت بي‌اطلاع هستند،   همه‌اقدام به‌اين عمل نمي‌كنند. از سوي ديگر ايده‌هايي
 كه مطرح گرديده‌است بسيار جديد است و بيش از پانزده سال از عمر آن نمي‌گذرد.
 
 
*  حجامت در درمان چه بيماري‌هايي به كار مي‌رود ؟
در منابع طب اسلامي‌و طبّ سنتي،  حجامت به عنوان يكي از اركان مهم درمان ذكر گرديده‌است و بيماري‌هاي گوناگون را درمان مي‌كند و به صورت اختصاصي در منابع طبّ اسلامي‌به شكل پيشگيرانه درمان همه بيماري‌ها شمرده شده‌است. موسسه تحقيقات حجامت ايران و شعب مختلف آن طي پژوهش‌هاي مستمر بر روي بيش از پانصد هزار بيمار،  تعداد 70 نوع بيماري را درمان نموده‌اند كه تعدادي از آنها به قرار زير مي‌باشد:
افزايش كلسترول و تري گليسيريد،  ديابت غير وابسته به‌انسولين،  اوره بالا،  فشار خون بالا و فشار خون پايين،  غلظت خون بالا،  سرما‌خوردگي مكرّر،  آنمي‌(كم خوني)،  سرخجه،  آبله مرغان،  سرخك،  زونا،   ايكتر فيزيولوژيك  نوزادان،  پروستاتيت،   ديسمنوره،  اليگومنوره،  آمنوره،   هيپومنوره،  هيرسوتيسم ( پُرمويي)، برخي از انواع ناباروري زنان،  كيست تخمدان،  فيبروم رحمي،  ويار حاملگي،  مسموميت غذايي و دارويي،  سردرد ميگرني،  تصلب شرايين،  اعتياد به مواد مخدر،  هيپرتيروئيدي،  هيپوتيروئيدي،  هموروئيد،  افسردگي،  سنگيني سر،  اسپاسم عضلاني،  كاهش رشد و كوتاهي قد،  لاغري،  واريس،  كمر درد، آرتروزها، آكنه و بثورات پوستي، كهير، آفت دهان، ريزش مو،  گُرگرفتن بدن،  اپيستاكسي مكرّر.



*  آيا استفاده ‌از فوايد حجامت تنها براي درمان بيماري‌هاست ؟
بيشترين كاربرد انواع حجامت در بُعد پيشگيري از بيماري‌هاست و با مكانيسم‌هاي مختلفي از جمله تنظيم سيستم ايمني، تنظيم تركيبات بيوشيمي‌و هورموني خون و تنظيم سيستم اعصاب خودكار بدن (سمپاتيك و پاراسمپاتيك) موجب پيشگيري از بيماري‌ها مي‌گردد و بدين ترتيب كاربرد حجامت بيشتر در بُعد پيشگيري است و جزو بهداشت پيشگيري طبّ اسلامي‌محسوب مي‌شود.


*  آيا حجامت براي اطفال و نوجوانان نيز قابل توصيه‌است‌؟
بلي. آثار و نتايج و فوايد حجامت در نوزادان و اطفال و نوجوانان فراوان است كه به برخي از آنان اشاره مي‌شود.
1 ـ افزايش قد و وزن و جهش رشد اطفال 2 ـ افزايش اشتها 3 ـ افزايش مقاومت اطفال نسبت به بيماري‌ها و كاهش سرماخودگي‌ها و بيماري‌هاي عفوني پس از حجامت 4 ـ اختلالات رفتاري و ناهنجاري‌هاي عصبي كودكان.
بيش از 43 نوع بيماري اختصاصي در اطفال با حجامت قابل درمان است و نيز حجامت تاثير ويژه‌اي در شادابي پوست و مو و افزايش هوش و حافظه‌اطفال و نوجوانان دارد.


*  حجامت نسبت به ساير روشهاي درماني متداول چه مزيت‌هايي دارد؟ 
به‌طور كلي حجامت يك روش درماني بدون عوارض جانبي است و اگر به صورت تخصصي از آن استفاده شود برتري‌هاي فراواني نسبت به روش‌هاي درماني جاري مانند مصرف داروهاي شيميايي و جراحي دارد. مزيت‌هاي درمان با حجامت را مي‌توان به‌طور خلاصه بدين شرح بيان‌كرد:
1 ـ حجامت يك روش درماني بدون عوارض جانبي است.
2 ـ حجامت براي كليه سنين كاربرد دارد.
3ـ حجامت با حداقل توان فني و تجهيزات اجرايي مي‌تواند بيماري‌هاي سخت و مزمن را درمان كند.
4 ـ حجامت هيچ‌گونه وابستگي فني، علمي‌و ابزاري به خارج از كشور ندارد.
5 ـ در حجامت فاكتورهاي مداخله‌گر وجود ندارد و يك رفتار كامل موجب درمان مي‌شود.
6 ـ حجامت چون يك دستور ديني است، توان جلب تاثيرات رواني (سايكوتيك) در آن بالاست و از اين طريق علاوه بر افزايش سطح درمان‌پذيري، موجب تقويت فرهنگ و اعتقادات مذهبي و ارتباط انسان به خداوند تبارك و تعالي مي‌شود.


*   بيماران جهت انجام حجامت بايد به چه‌اشخاص يا مراكزي مراجعه كنند؟
حجامت يك روش درمان پيچيده و داراي ظرافت‌هاي گوناگون مي‌باشد كه تجويز و اجراي آن بايد زير نظر پزشكان آموزش ديده عضو موسسه تحقيقات حجامت ايران و آشنا به مباني طبّ سنتي و طبّ اسلامي‌باشد. اين پزشكان همچنين بايد پروانه حجامت مورد تاييد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي را دارا باشند و در دوره‌هاي باز‌آموزي موسسه نيز به صورت دائم شركت نمايند تا از يافته‌هاي علمي‌جديد حجامت بهره‌مند گردند‌.


*   جايگاه حجامت در طبّ سنتي كجاست؟
تمامي‌بزرگان طبّ سنتي ايران از حجامت به عنوان يكي از اركان مهم درماني ذكر كرده‌اند. محمد زكرياي رازي در كتاب «الحاوي»، شيخ الرئيس ابوعلي سينا در كتاب «قانون در طب»، سيد اسماعيل جرجاني در كتاب «ذخيره خوارزمشاهي» و عقيلي خراساني در كتاب «خلاصه‌الحكمه في مجمع الجوامع» به شيوه گسترده‌اي پيرامون حجامت و كاربرد آن در درمان صحبت كرده‌اند و از حجامت براي درمان بيماري‌هاي فراگير و مهمي‌مانند سكته قلبي، ماليخوليا، سردرد هاي ميگرني و بخشي از بيماري‌هاي پوستي بهره مي‌گرفته‌اند. در طبّ اسلامي‌و منابع مذهبي نيز توصيه‌هاي فراواني به‌ انجام حجامت شده‌است.
رسول اكرم(صلي االله عليه و آله و سلم) و ائمه‌اطهارعليهم السلام خود حجامت مي‌كرده‌اند و روش انجام آن را بيان فرموده‌اند و ويژگي‌‌هاي درماني آن را برشمرده‌اند. در اين زمينه بيش از پانصد روايت مطرح است كه در كتاب «حجامت از ديدگاه‌اسلام» جمع آوري شده‌است.
يكي از مهمترين رواياتي كه در زمينه حجامت در منابع معتبر روايي ذكر شده و در ذيل آيه يك سوره‌ مباركه اسري در تفسير الميزان و برخي از تفاسير ديگر آمده‌است، حديث زير مي‌باشد:
حضرت رسول اكرم(صلي االله عليه و آله و سلم) مي‌فرمايند:
« در شب معراج وقتي كه به آسمان هفتم صعود كردم بر هيچ ملكي از ملائك گذر نكردم مگر اينكه گفتند يا محمد حجامت كن و امتت را به حجامت كردن امر بفرما.»

همچنين در مورد ويژگي درمان حجامت حضرت رسول اكرم(ص) مي‌فرمايند:
«حجامت درمان همه بيماري‌هاست. »

hejamat.ir