بر اساس سخن امام علی( علیه السلام ) چه اندازه از کارآیی عقل برای نجات انسان کافی است؟

شیعه نیوز:
پرسش
مقصود از این حدیث چیست: «کَفاکَ مِنْ عَقْلِکَ ما اوْضَحَ لَکَ سُبُلَ غَیِّکَ مِنْ رُشْدِکَ»؟
پاسخ اجمالی
امام علی( علیه السلام ) درباره کاربرد عقل می‌فرماید: «‏از عقلت آن اندازه تو را بس که راه‌هاى ‏گمراهیت را از رستگاریت برای تو روشن کند».[1]
درباره معنا و توضیح این حدیث به چند نکته اشاره می‌شود:
1. نیاز انسان به عقل، این است که بتواند با آن، حق و باطل را از هم تشخیص دهد. و در کسب فضایل و معنویت از آن بهره ببرد،[2] چنان‌که آن‌حضرت در جاى دیگر می‌فرماید: «اى بندگان خدا! تقواى الهى پیشه کنید، تقواى خردمندى که اندیشه و تفکر دلش را مشغول کرده است».[3]
2. در مورد عقل مراحل بالاترى نیز وجود دارد که انسان به ‏وسیله آن دقایق معانى و مسائل عمیق علمى را درک می‌کند و می‌تواند نوآوری‌ها و ابتکارات فراوانى در علوم مختلف از خود به یادگار بگذارد. این مرحله از عقل، بسیار خوب است و مهم و تاثیرگذار ولى براى نجات انسان کافى نیست‏. امام( علیه السلام ) در این گفتار حکیمانه‌اش انگشت روى آن شاخه از عقل گذاشته که مایه نجات انسان در دنیا و آخرت است و هدف اصلى از آفرینش عقل همان می‌باشد.[4]
[1]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، حکمت 421، ص 550، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[2]. ر.ک: خوئی، ابراهیم بن حسن، الدره النجفیه، ص 389، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا؛ آقا جمال خوانساری، محمد، شرح بر غرر الحکم و درر الکلم، ج 4، ص 586، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، 1366ش.
[3]. نهج البلاغه، خطبه 83، ص 111.
[4]. مکارم شیرازى، ناصر، پیام امام امیر المؤمنین( علیه السلام )، ج ‏15، ص 398، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، 1386ش.

آیات مرتبط

سوره البقرة (44) : أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ ۚ أَفَلَا تَعْقِلُونَ
سوره البقرة (73) : فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا ۚ كَذَٰلِكَ يُحْيِي اللَّهُ الْمَوْتَىٰ وَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
سوره البقرة (75) : أَفَتَطْمَعُونَ أَنْ يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَقَدْ كَانَ فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
سوره البقرة (76) : وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ قَالُوا أَتُحَدِّثُونَهُمْ بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُمْ بِهِ عِنْدَ رَبِّكُمْ ۚ أَفَلَا تَعْقِلُونَ
سوره البقرة (164) : إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ

T