«حدید چینی» چیست و آیا بر اساس روایتی از امام زمان( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )؛ به دست کردن انگشتر آهنی در نماز مکروه است؟

شیعه نیوز:
پرسش
در جایى خواندم که امام زمان فرموده‌اند: «به دست کردن انگشتر حدید در هنگام نماز مکروه است»؛ آیا این روایت صحیح است؟
پاسخ اجمالی
«حدید چینی» نوعی سنگ آهن است که در صنعت جواهرسازی کاربرد داشته و امروزه به نام «هماتیت» شناخته می‌شود که در مورد استفاده از آن روایات مختلفی وجود دارد از جمله آن‌که در توقیعی از امام زمان( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، حضرتشان استفاده از نگینی به نام «خماهن» را مکروه دانسته‌اند که برخی آن‌را بر همان حدید چینی منطبق کرده‌اند. در مورد دیگر روایات مرتبط، پاسخ تفصیلی را ملاحظه فرمایید.
پاسخ تفصیلی
یکی از آداب اسلامی؛ استفاده از انگشترهایی با نگین‌های متفاوت است. برای استفاده از این نگین‌ها اثرات معنوی ذکر شده است.
در روایتی آمده است؛ «امام علی( علیه السلام ) از چهار نگین استفاده می‌کردند: انگشتری با نگین یاقوت، انگشتری با نگین فیروزه، انگشتری از جنس حدید صینی و انگشتری با نگین عقیق».[1]
جز درباره «حدید» و یا همان «آهن» و یکی از انواع آن به نام «حدید چینی» و یا همان سنگ آهن«هماتیت» که در صنعت جواهرسازی کاربرد دارد، درباره دیگر انگشترها؛ اختلافی وجود ندارد، اما در مورد این نوع از جواهرآلات، روایات گوناگون و گاه مختلفی وجود دارد که ما آنها را در چند گروه بررسی می‌کنیم:
1. روایاتی که استفاده از انگشتر آهنی را منع کرده‌اند که خود به دو دسته تقسیم می‌شوند که برخی آنها این کراهت را به صورت مطلق اعلام کرده و برخی نیز آن‌را منحصر به هنگام نماز می‌دانند.
2. روایاتی که مطلق استفاده از هر چیز آهنی – چه انگشتر و چه غیر انگشتر - را در حال نماز منع کرده است.
3. روایاتی که در آن استفاده از انگشتر حدید صینی مطلقاً و یا در موارد خاصی؛ مانند رفع دشمن و برآورده شدن حاجات جایز دانسته شده است.
گروه اول
کراهت در حال نماز: امام صادق( علیه السلام ) از پیامبر اسلام نقل کرده است: «مرد؛ در حالی که انگشتر آهن در دست دارد، نماز نخواند».[2] در روایتی دیگر نیز امام صادق( علیه السلام ) نماز با انگشتر آهن را مجاز ندانسته‌اند.[3]
کراهت مطلق: امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «به غیر از نقره، انگشتری به دست نکنید؛ زیرا رسول خدا فرمود: دستی که در آن انگشتر آهن باشد پاک نگردد!».[4]
گروه دوم
امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «آهن، لباس اهل آتش است و خداوند آن‌را در دنیا، زینت جنّ و شیطان قرار داده است. پس بر مسلمان حرام شمرده شده است که در نماز بپوشد. البته وسائلی مثل کلید و شمشیر و دیگر وسائل آهنی که انسان گاهی ضرورت دارد همراه خودش داشته باشد اشکالی ندارد. در غیر این وسائل نباید با وسیله آهنی دیگری نماز خواند».[5]
گروه سوم
روایات این گروه تنها درباره حدید صینی(سنگ هماتیت) است نه هر آهنی. روایتی که در ابتدای پاسخ ذکر شد گویای این مطلب است که امام علی( علیه السلام ) از چنین انگشتری استفاده می‌کردند. روایتی هم از امام صادق( علیه السلام ) وارد شده که ایشان استفاده از این انگشتر را جهت دفع خطر دشمن و اشرار توصیه کرده‌اند، البته فرموده‌اند: «من در غیر از این موارد دوست ندارم از این انگشتر استفاده کنم».[6] این روایت با روایتی که می‌گوید: «امام علی( علیه السلام ) از انگشتر حدید صینی استفاده می‌کردند»، تعارضی ندارد؛ زیرا در روایت مذکور نیز آمده است که امام علی( علیه السلام ) انگشتر حدید صینی را برای قوّت و نیروی آن استفاده می‌کرد.
جمع‌بندی
بر اساس روایات یاد شده، اصل استفاده از انگشتر «حدید چینی» مجاز است، اما استفاده از انگشتر آهن(نه حدید صینی یا سنگ هماتیت) در نماز مکروه شمرده شده است.[7] در مکاتبه‌ای که حمیری از امام زمان( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) روایت کرده،[8] نماز با انگشتری از «خماهن» مکروه اعلام شده است: «...عَنِ الْفَصِّ الْخُمَاهَنِ هَلْ تَجُوزُ فِیهِ الصَّلَاةُ إِذَا کَانَ فِی إِصْبَعِهِ الْجَوَابُ: فِیهِ کَرَاهَةٌ أَنْ یُصَلِّیَ فِیه‏».[9]
افرادی «خُماهن» را همان حدید چینی می‌دانند که در نگاه این افراد، استفاده از حدید چینی هم مانند دیگر آهن آلات در نماز مکروه خواهد بود.[10]
از طرفی، داشتن دیگر وسائل آهنی اگر در مواقع ضرورت مانند جنگ و... باشد برای نمازگزار اشکالی ندارد. [11]

[1]. شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 1، ص 157، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش.
[2]. شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 4، ص 417، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1409ق.
[3]. همان، ص 418.
[4]. همان.
[5]. همان، ص 419.
[6]. همان، ج 14، ص 403.
[7]. خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج 1، ص 283، قم، اسماعیلیان، 1405ق.
[8]. وسائل الشیعه، ج 4، ص 420.
[9]. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص 379، قم، دار المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1411ق.
[10]. حر عاملی،‌محمد بن حسن، هدایه الأمه، ج2، ص 87، مجمع البحوث الاسلامیه،‌مشهد، 1412 ق.
[11]. مرحوم صاحب وسائل عنوان باب را این‌گونه انتخاب کرده است: «باب کراهت نماز در آهن مکشوف و آشکارا در غیر ضرورت و در...»؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 417.

T