در احادیث؛ جهل و نادانی با چه نگاهی مورد سرزنش قرار گرفته است؟

شیعه نیوز:
پرسش
در احادیث؛ جهل و نادانی چگونه سرزنش شده است؟
پاسخ اجمالی

ملاحظه آنچه اسلام در ابواب مختلف معرفت‌شناختى آورده، نشان می‌دهد که این آیین الهى، براى ساختن جامعه ارزشىِ مورد نظر خود، پیش و بیش از هر چیز دیگر، به اندیشه و شناخت و آگاهى، اهمّیت داده و انسان‌ها را از خطر «جهل» و به کار نینداختن اندیشه، بر حذر داشته است؛ لذا جهل و نادانی، در آیات و روایات از نگاه‌های مختلف مورد سرزنش قرار گرفته است که در این‌جا به مواردی اشاره می‌شود:‏
1. بزرگ‌ترین مصیبت‏
امام على( علیه السلام ): «بزرگ‌ترین مصیبت، نادانى است».[1] زیرا سبب انواع مصائب دنیوى و اخروى می‌گردد.[2]
امام صادق( علیه السلام ): «هیچ مصیبت و بدبختی‏ای، بزرگ‌تر از نادانى نیست‏».[3]
2. ناگوارترین و بدترین بیمارى‏
امام على( علیه السلام ): «ناگوارترین بیمارى، نادانى است».[4] «نادانى، بدترین بیمارى است».[5]
3. بدترین تنگدستى‏
پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ): «اى على! هیچ تنگدستی‌ای، بدتر از نادانى نیست».[6]
امام على( علیه السلام ): «هیچ سرمایه‌اى به‌سان خردمندى و هیچ تنگدستی‌ای، مانند نادانى نیست».[7]
4. زیانبارترین دشمنان‏
امام على( علیه السلام ): «هیچ دشمنى، زیانبارتر از نادانى نیست».[8]
امام رضا( صلی الله علیه و آله و سلم ): «دوست هر انسانى خِرَد او است و دشمن او نادانی‌اش».[9]
5. رسواترین کار زشت‏
امام على( علیه السلام ):
«هیچ کار زشتى، رسوایی‌اش بیش از نادانى نیست».[10]
«چقدر زشت است براى انسانِ خوش چهره که نادان باشد مانند خانه زیبایى که ساکنانش پلید باشند و یا باغى که جغد، آن‌را آباد کند. یا گله شترانى که گرگى از آن پاسدارى کند».[11]
[1]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 185، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
[2]. آقا جمال خوانساری، محمد، شرح بر غرر الحکم و درر الکلم، ج ‏2، ص 371، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، 1366ش.
[3]. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص 246، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، 1413ق.
[4]. غرر الحکم و درر الکلم، ص 187.
[5]. لیثی واسطی، علی، عیون الحکم و المواعظ، ص 42، قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1376ش.‏
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ‏1، ص 58، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ‏1429ق.
[7]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 478، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[8]. مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ‏1، ص 304، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
[9]. الکافی، ج ‏1، ص 26.
[10]. عیون الحکم و المواعظ، ص 534.
[11]. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة، ج ‏20، ص 306، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1404ق.
آیات مرتبط

سوره البقرة (67) : وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً ۖ قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا ۖ قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ
سوره آل عمران (154) : ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُعَاسًا يَغْشَىٰ طَائِفَةً مِنْكُمْ ۖ وَطَائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ ۖ يَقُولُونَ هَلْ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَيْءٍ ۗ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ ۗ يُخْفُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ مَا لَا يُبْدُونَ لَكَ ۖ يَقُولُونَ لَوْ كَانَ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ مَا قُتِلْنَا هَاهُنَا ۗ قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلَىٰ مَضَاجِعِهِمْ ۖ وَلِيَبْتَلِيَ اللَّهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
سوره النساء (17) : إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولَٰئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ ۗ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا
سوره المائدة (50) : أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ ۚ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ
سوره الأنعام (35) : وَإِنْ كَانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَبْتَغِيَ نَفَقًا فِي الْأَرْضِ أَوْ سُلَّمًا فِي السَّمَاءِ فَتَأْتِيَهُمْ بِآيَةٍ ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَىٰ ۚ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِينَ

T