به گزارش «شیعه نیوز»،مسئولان سازمان بهزیستی و سایر نهادهای مسئول در حوزه کودکان کار پس از سال‌ها تکذیب اخبار مربوط به قاچاق کودکان برای تکدی‌گری و کار در خیابان‌های ایران و بعد از اینکه بارها و بارها در مصاحبه‌های خود اعلام کردند که کودکان کار خیابان به وسیله باندهای غیرقانونی مورد استثمار قرار نگرفته‌اند، مسئولان برای اولین بار در سال جاری این واقعیت را پذیرفتند که مسئله بغرنج کودکان خیابانی در ایران محصول قاچاق کودکان است و عده‌ای با استثمار این کودکان آنها را مورد سوء استفاده و بهره‌کشی قرار می‌دهند.
براساس گفته تعدادی از فعالان مدنی در حوزه کودکان کار، تاکنون در ایران بیش از ۳۰ طرح ساماندهی کودکان کار اجرا شده که این طرح‌ها موفقیت‌آمیز نبوده و کمکی به حل یا حتی کاهش تعداد این کودکان نکرده است. همه این طرح‌ها با پیش‌فرض اینکه این کودکان محصول عدم تعادل اقتصادی و نابرابری‌های تبعیض‌آمیز در جامعه و شکست برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی در کشور است اجرا شده‌اند، اما اکنون تمام پیش‌فرض‌های قبلی مرتبط با این کودکان تغییر کرده است و به نظر می‌رسد باید برنامه‌ریزی‌ها و عملکردها در مواجهه با این کودکان تغییر کند. در همین راستا با فاطمه اشرفی، مسئول انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده، گفت‌وگو کردیم.
سال‌ها بر مبنای اطلاعات غلط برنامه‌ریزی شده است
این فعال حوزه کودکان در گفت‌وگو با ایکنا؛ در پاسخ به این سؤال که تغییر نگاه مسئولان کشور در خصوص شرایط کودکان کار خیابان باید چه تغییراتی در فعالیت‌ها و عملکردهای نهادهای دولتی در خصوص این کودکان ایجاد کند؟ گفت: انجمن حامی، که مسئولیت پایش و رصد اطلاعات مربوط به طرح ساماندهی کودکان کار خیابان را در استان تهران بر عهده داشت، تلاش کرد تا قبل از هر اقدامی بحث فقر اطلاعاتی و اطلاعات غلطی را که سال‌های سال مبنای تصمیمات برای این کودکان بوده است اصلاح کند.
وی تصریح کرد: اکنون و با تغییر پیش‌فرض‌های مربوط به اینکه این کودکان چه کسانی هستند، در چه شرایطی زندگی می‌کنند، خانواده‌های این کودکان در چه وضعیت و موقعیتی هستند و ... دورنماهای مربوط به راهکارها، سیاست‌ها و برنامه‌هایی که معطوف به بهبود وضعیت این کودکان است نیز تغییر می‌کند.
سرریز چالش‌های امنیتی و اقتصادی همسایگان در خیابان‌های ایران
اشرفی اضافه کرد: از گزارش و پایش انجام شده در خصوص وضعیت کودکان کار خیابان‌های ایران می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که اساساً پدیده کودکان خیابانی در ایران را نمی‌توان یک مسئله اجتماعی کاملاً داخلی دانست، بلکه حضور و فراوانی کودکان اتباع خارجی، که بیشتر آنها غیرقانونی وارد کشور شده‌اند، بیش از آنکه معطوف به جریان‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی داخلی باشد، نوعی سرریز چالش‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای همسایه است که به طور قابل ملاحظه‌ای تبدیل به چالش اجتماعی در کشور شده است.
وی با اشاره به اثبات فرضیه قاچاق کودکان کار از خارج به داخل ایران، ابراز کرد: چون این فرضیه اثبات شده که بخش قابل توجهی از این کودکان قربانی قاچاق هستند، نقش سازمان‌های درگیر در این ماجرا هم می‌تواند تاحدودی تعیین‌کننده باشد.
این فعال مدنی کشورمان در پاسخ به اینکه آیا باید سازمان‌های جدیدی وارد حوزه فعالیت در خصوص کودکان کار خیابانی شوند؟ گفت: بله؛ با توجه به مهاجر بودن این کودکان نقش کلیدی و مؤثر وزارت کشور به خصوص اداره اتباع خارجی این وزارتخانه نمود زیادی دارد، نقش وزارت امور خارجه نیز باید در این مسئله دیده شود و همینطور نقش پلیس مرزبانی باید جدی‌تر مورد توجه قرار گیرد تا جلوی بهره‌کشی و سوء استفاده از کودکان گرفته شود.
افزایش قاچاق انسان به ویژه کودکان
وی در پاسخ به این سؤال که نقش پلیس بین‌الملل و نهادهای بین‌المللی در این زمینه چیست؟ بیان کرد: متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل شرایط ملتهب سیاسی و امنیتی در منطقه، موضوع قاچاق انسان به شدت افزایش یافته و این مسئله حتی در سطح کودکان هم رواج پیدا کرده است که بخشی از آن به منافع اقتصادی عظیمی بازمی‌گردد که از محل جابه‌جایی‌های انسانی به جیب عده‌ای وارد می‌شود.
مسئول انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده ادامه داد: شواهد نشان می‌دهد که غالب کودکان از روستاهای شهرهای مرزی خارج از کشور به ایران منتقل می‌شوند. برخی از آنها از خانواده‌ها دزدیده شده یا در قبال مبلغی پول با خانواده معامله شده‌اند و نکته نگران‌کننده‌تر اینکه وقتی در اختیار این باندها و شبکه‌ها قرار میگیرند، عملاً ارتباطشان با خانواده‌هایشان قطع می‌شود.
وی با ابراز تأسف شدید از اینکه بچه‌های کار مورد انواع سوء استفاده‌های جسمی و روانی قرار میگیرند، بر ضرورت مداخله نه تنها سازمان‌های دولتی بلکه نهادهای مدنی و سازمان‌های غیردولتی فعال در حوزه کودکان تأکید کرد.
اشرفی در پاسخ به اینکه آیا برنامه جدیدی برای ساماندهی کودکان کار باید طراحی شود؟ گفت: این مسئله بیش از همه نیاز به شناخت و آگاهی عمیق از مسئله، برنامه و استراتژی مشخص، اراده جمعی و همت عمومی و نیز اقبال اجتماعی دارد که شامل دستگاه‌های اجرایی مرتبط و نیز کنشگری مؤثر سازمان‌های غیردولتی می‌شود. یعنی دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی ما باید در فعالیت‌های خود به نتیجه و برنامه مشترک و واحدی برسند.
مسئولان بدون در نظر گرفتن واقعیت کودکان کار تصمیم میگیرند
وی با ابراز تأسف از اینکه همسونگری در خصوص راهکار کمک به کودکان کار هنوز به اندازه کافی ایجاد نشده است و بسیاری از دستگاه‌ها، برداشت‌های شخصی خودشان را، که با واقعیت‌های موجود کنونی مغایرت دارد، در تصمیم‌گیری‌هایشان دخالت می‌دهند، اظهار کرد: برخی از مسئولان دستگاه‌های اجرایی حتی حاضر به پذیرش واقعیت‌های موجود نیستند و صرفاً براساس ذهنیت‌های خودشان تصمیم میگیرند. تصمیم‌هایی که نه تنها در تعارض با مصالح کودکان است، بلکه مصالح اجتماعی و ملی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
مسئول انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده ضمن تأکید بر اینکه استمرار در کار جمعی می‌تواند راهگشا باشد، ابراز کرد: اگر یک نظام مشخص اجرایی از مبدأ تا مقصد برای رصد وضعیت این بچه‌ها وجود نداشته باشد و پیگیری‌های جدی صورت نگیرد، قاعدتاً فعالیت‌ها و اقدامات نتیجه‌ای نخواهد داد.
وی در مورد اینکه سازمان‌های مردم‌نهاد حامی کودکان هم عملکردها و دیدگاه‌های متفاوتی دارند و نباید این دیدگاه‌ها تجمیع و عملکردها اصولی شود، بیان کرد: تفاوت‌های زیادی در دیدگاه‌ها وجود دارد، هر گروه مباحث مربوط به منافع و مصالح کودک را از یک زاویه نگاه می‌کند. بحث من این است که وقتی بچه‌ها وارد سیستم قاچاق و از خانواده جدا می‌شوند، تا زمانی که به خانواده بازنگردند، همچنان در حال آسیب دیدن هستند. به همین دلیل محیط خانواده حتی در نداری و فقر مطلق هم امن‌ترین و آرام‌ترین محل برای کودکان است. به همین دلیل تمام تلاشمان را می‌کنیم تا کودکان کمتری قربانی شرایط ناخواسته‌ای شوند که وارد آن شده‌اند.
این فعال اجتماعی کشورمان به تحلیل جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی کار کودکان برای خانواده‌های اتباع خارجی پرداخت و گفت: متأسفانه با شرایطی روبه‌روایم که مسئله کار کودک در ایران در حال تبدیل به فرهنگ اجتماعی است و بسیاری از خانواده‌ها بدون اینکه با مشکل اقتصادی خاصی روبه‌رو باشند، بچه‌هایشان را برای به دست آوردن پول به کار وادار می‌کنند. البته در کنار این مسئله فرهنگ کمک به همنوع در میان جامعه ایرانی هم هست که در بسیاری اوقات مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: اگر بچه همسایه هر روز سر خیابان برود و با پول بازگردد و خانواده هم از این مسئله استقبال کند، این اقدام کم‌کم نزد دیگر خانواده‌ها تبدیل به فرهنگ اجتماعی می‌شود و در نتیجه کودکان به ابزاری برای استثمار و بهره‌کشی اقتصادی تبدیل می‌شوند؛ در اینجا مسئولیت با آن نظام اجتماعی است که موجب شده خانواده‌ها این احساس امنیت را داشته باشند که می‌توانند از کودکانشان بهره‌کشی اقتصادی کنند.
۸۰ درصد خانواده‌های کودکان کار نیازمند درآمد کودکشان نیستند
اشرفی به ارائه آماری در خصوص وضعیت کودکان کار خیابان پرداخت و گفت: براساس بررسی‌ها، در بدترین وضعیت تنها ۲۰ درصد از خانواده‌های این کودکان در فقر مطلق بودند و در ۸۰ درصد خانواده‌ها واقعاً شواهد نگران‌کننده‌ای را که حکایت از ضرورت کار بچه‌ها باشد پیدا نکردیم. بنابراین با قاطعیت می‌توان گفت که در غالب خانواده‌ها فقر اجتماعی و فرهنگی موجب کار کودکان شده است، نه فقر اقتصادی.
وی تصریح کرد: از بین بچه‌هایی که در طرح ساماندهی کودکان کار خیابان جمع‌آوری شده‌اند، فقط ۲۱ درصد آنها مدارک اقامت قانونی دارند و ۷۹ درصد فاقد هرگونه مدرکی هستند.
افزایش ورود کودکان کار در ۴ ماه گذشته
مسئول انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده ضمن هشدار درباره افزایش کودکان کار خیابان، گفت: ورود کودکان در چهار ماه اول سال جاری قابل مقایسه با کل کودکانی است که به تنهایی یا با خانواده به کشور وارد شده‌اند. در اینجا به شواهدی از کودکانی برخورد کردیم که خانواده‌هایشان بدون در نظر گرفتن این موضوع که بسیاری از این کودکان مورد سوء استفاده قرار میگیرند، آنها را به بهانه تحصیل در ایران و کسب درآمد از مرزها عبور داده‌اند. برای بسیاری از این کودکان کارت حمایت تحصیلی هم گرفته می‌شود، اما دریغ از اینکه حتی یک روز به مدرسه بروند.
اشرفی در پایان اظهار کرد: ضرورت دارد با درک واقعیت‌های موجود در این حوزه پرآسیب بتوانیم برنامه‌ریزی‌های لازم و پایدار را هدف‌گذاری کنیم و به نتیجه برسانیم.