پرسش
سلام علیکم؛ برای درمان بسیاری از بیماری‌‌ها، فقط کافی است باور داشته باشید که درمان می‌‌شوید، حتی اگر داروی واقعی نخورید. به داروهای غیرواقعی دارونما یا placebo می‌‌گویند که امروزه بسیاری از پزشکان از آنها استقبال میکنند. برای نمونه، زمانى که یعقوب نبى( علیه السلام ) از فراق یوسف( علیه السلام ) نابینا شد به تصریح قرآن کریم، لباس فرزندش را بر چشم نهاده و بینایى خود را باز یافت. لباس فرزندش تبرّک است(دارونما). نظر متکلمان چیست؟
پاسخ اجمالی
در اینکه گاه بالا بردن روحیه بیمار با استفاده از امیدها و درمانهای واهی در روند درمانی او تأثیر مثبتی - هر چند اندک - دارد تردیدی نیست، اما اینکه بگوییم پیراهن یوسف( علیه السلام ) نیز دقیقاً همین نقش را بازی کرده و اساساً خود پیراهن هیچ تأثیری نداشت، قابل قبول نیست. قرآن صریحاً اعلام می‌کند که یعقوب( علیه السلام ) قبل از رسیدن پیراهن یوسف( علیه السلام ) به او و نیز قبل از خبردار شدن از اینکه پیراهن همراه کاروانیان است، بوی او را شنیده است و در همین راستا در برخی گزارش‌ها نقل شده که این پیراهن علاوه بر نقش امیدبخشی، سابقه مقدسی داشته که تبرک و شفا به آن را توجیه‌پذیر می‌کند:
مفضّل از امام صادق( علیه السلام ) روایت کرده است که حضرتشان فرمود: آیا می‌دانید که پیراهن یوسف( علیه السلام ) چه بود؟ گفتم: خیر! فرمود: چون آتش براى ابراهیم( علیه السلام ) افروخته شد، جبرئیل( علیه السلام ) برایش جامه‌ای بهشتى آورده و بر او پوشانید و به واسطه آن سرما و گرما بر وى زیانی نمی‌رسانید و چون مرگ ابراهیم( علیه السلام ) فرا رسید آن‌را در بازوبندى نهاد و بر اسحاق( علیه السلام ) آویخت، اسحاق( علیه السلام ) نیز آن‌را بر یعقوب( علیه السلام ) آویخت و هنگامى که یوسف( علیه السلام ) به دنیا آمد، یعقوب( علیه السلام ) آن پیراهن را بر فرزندش آویخت و همیشه در بازوى وى بسته بود تا کارش بدان جا کشیده شد؛ و چون یوسف آن پیراهن را از میان آن بازوبند بیرون کشید، یعقوب بوی آن‌را استشمام کرد و این همان قول خداى تعالى است که می‌فرماید: «إِنِّی لَأَجِدُ رِیحَ یوسُفَ لَوْ لا أَنْ تُفَنِّدُونِ»،[1] و آن بوی یوسف، بوی همان پیراهنی بود که از بهشت آمده بود. راوى می‌‌گوید: گفتم فدایت شوم آن پیراهن به چه کسی رسید؟ فرمود: به اهلش و سپس فرمود: هر پیامبرى که علمى یا چیز دیگرى را به ارث برد همه به محمّد( صلی الله علیه و آله و سلم ) و آل محمّد( علیه السلام ) رسید.[2]
در روایت دیگری امام صادق( علیه السلام ) می‌فرمایند: حضرت قائم( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) هنگام قیام خود این پیراهن را به همراه دارد.[3]
[1]. یوسف، 95.
[2]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر،، ج 2 ص 674، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق. و نیز ر.ک: کلینی، کافی، ج 1، ص 232، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1365ش.
[3]. کمال الدین و تمام النعمه، ج 1، ص 143.
آیات مرتبط
سوره يوسف (95) : قَالُوا تَاللَّهِ إِنَّكَ لَفِي ضَلَالِكَ الْقَدِيمِ
سوره يوسف (96) : فَلَمَّا أَنْ جَاءَ الْبَشِيرُ أَلْقَاهُ عَلَىٰ وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيرًا ۖ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
T