شیعه نیوز:
پرسش
«اشدّ الناس یوم القیامة المصوّرون»؛ معنای این حدیث چیست؟ آیا از نظر سندی صحیح است؟
پاسخ اجمالی
در منابع اهل‌سنت، این روایت بعد از ذکر سند این‌چنین نقل شده است: «إِنَّ مِن أَشَدِّ النَّاسِ عَذَاباً یَوْمَ القِیامَةِ المُصَوِّرونَ»؛[1] سخت‌ترین عذاب را در روز قیامت، صورتگران دارند.
اندیشمندان رجالی آنان نیز این روایت را صحیح می‌دانند و بر آن اتفاق‌نظر دارند.[2]
اگر چه این روایت در منابع معتبر شیعی نیامده، اما در برخی کتاب‌های فقهی شیعه، در حرمت مجسمه‌سازی به جهت عبادت، به این روایت استناد شده است.[3]
به هر حال؛ «مصوّر»، در لغت به معنای نقاش، صورتگر (مجسّمه‌ساز) است.[4] و بر اساس روایات دیگر، دانشمندان اسلامی حکم کرده‌اند که مجسمه‌سازی کاری شایسته نیست. البته انصراف روایات به مواردی است که مجسمه‌ساز نوعی ادعای آفرینش و خالق بودن نماید، و گرنه پیامبری مانند عیسی( علیه السلام ) با اجازه خدا و برای اثبات قدرت او، پرنده‌ای را به تصویر می‌کشید.[5]
با این وجود، البته نباید مجسمه‌سازی افراد عادی - حتی اگر به قصد عبادت هم نباشد - را با تصویرگری حضرت عیسی( علیه السلام ) برابر دانست.
[1]. أبو یعلی تمیمی، أحمد بن علی، مسند أبی یعلی، ج 9، ص 43، دمشق، دار المأمون للتراث، چاپ اول، 1404ق؛ بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله( صلی الله علیه و آله و سلم ) و سننه و أیامه(صحیح بخاری)، ج 7، ص 167، بیروت، دار طوق النجاة، چاپ اول، 1422ق؛ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلی رسول الله( صلی الله علیه و آله و سلم )(صحیح مسلم)، ج 3، ص 1670، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا.
[2]. نک: مسند أبی یعلی، ج 9، ص 43 و 134؛ تویجری، محمد بن إبراهیم، موسوعة الفقه الإسلامی، ج 3، ص 428، بی‌جا، بیت الأفکار الدولیة، چاپ اول، 1430ق.
[3]. نک: موسوی خمینی، سید روح الله، المکاسب المحرمة، ج 1، ص 257، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(قدس سره)، چاپ اول، 1415ق.
[4]. فرهنگ فارسی معین، واژه «مصور».
[5]. نک: «هنر مجسمه‌سازی و نقاشی از نظر قرآن»، 3085؛ «نگه‌داری مجسمه عروسک در منزل»، 7340.
آیات مرتبط
سوره آل عمران (6) : هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاءُ ۚ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
سوره آل عمران (49) : وَرَسُولًا إِلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ ۖ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ ۖ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَىٰ بِإِذْنِ اللَّهِ ۖ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ
سوره المائدة (110) : إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَىٰ وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا ۖ وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ ۖ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي ۖ وَتُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِي ۖ وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَىٰ بِإِذْنِي ۖ وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَٰذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ
سوره الأعراف (11) : وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ
سوره الصافات (95) : قَالَ أَتَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ
T