آیا در مورد طول دوره زیارت، سفارش خاصی در احادیث وجود دارد؟

شیعه نیوز:

پرسش
آیا در سفرهای زیارتی در مورد طول دوره زیارت هر یک از معصومان( علیه السلام )، مدت معینی مشخص شده، و یا این‌که باید زیارت کرد و زود به وطن برگشت؟ آیا اساسا درباره زندگی در شهرهای مقدس سفارشی شده است؟
پاسخ اجمالی

در آموزه‌های دینی سفارش شده است، عبادات مستحب بگونه‌ای انجام شود که لذت آن از دست نرفته و حالت تکرار و خستگی به انسان دست ندهد. از آن‌جا که زیارت نیز نوعی عبادت است، می‌توان آن‌را مصداقی برای این توصیه دانست، که البته با توجه به ظرفیت‌های مختلف افراد، می‌تواند متفاوت بوده و مدت زمان زیارت متغیر باشد.

در هر حال، جز در مورد زیارت امام حسین( علیه السلام )، که به زائرین توصیه شده، کربلا را وطن خود قرار نداده و زیاد در آنجا نمانید، در مورد زیارت سایر معصومین، سفارشی در این زمینه مشاهده نمی‌شود. ولی شاید حکمت این مطلب در مورد زیارت امام حسین( علیه السلام )، باقی ماندن جذابیت زیارت آن حضرت باشد که در این صورت، می‌توان آن را به زیارت سایر معصومین( علیه السلام ) نیز سرایت داد.
پاسخ تفصیلی

ابتدا باید گفت؛ توصیه‌هایی وجود دارد مبنی بر آن‌که عبادات مستحب را باید به گونه‌ای انجام داد تا لذت آن از دست نرود و حالت تکراری و تحمیلی نداشته باشد.[1] و از آن‌جا که زیارت اهل‌بیت( علیه السلام ) نیز نوعی عبادت مستحب به شمار می‌آید، می‌توان آن‌را نیز مصداقی از مصادیق توصیه بالا دانست که بر اساس آن باید به روشی عمل کرد که زیارت همواره برای انسان جذابیت داشته باشد. البته این موضوع در مورد انسان‌های مختلف، با توجه به ظرفیت‌های آنان متفاوت است.

اما درباره سکونت در شهرهای زیارتی یادآور می‌شویم؛ در انتخاب محل زندگی، تنها مقدّس بودن مکان، کافی نیست و سزاوار است انسان در جایی سکونت داشته باشد که ایمانش در آن‌جا بهتر حفظ شود، همان‌گونه که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) بخشی از اصحاب خود را از شهر مقدس مکه به حبشه فرستاد و خود نیز به همراه گروهی دیگر به مدینه مهاجرت کردند. طبیعی است که تعیین «جای بهتر برای مؤمنان» در زمان‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد؛ از این‌رو نمی‌توان شهر خاصی را معرفی کرد که تا ابد بهترین مکان برای سکونت مؤمنان باشد.

با ذکر این مقدمات، باید گفت؛ در مورد استحباب سکونت در اطراف مرقد بیشتر ائمه( علیه السلام )، روایتی نفیاً و اثباتاً وجود ندارد، جز در مورد شهر کوفه که در نزدیکی نجف بوده و بر سکونت در آن توصیه شده و در مورد شهر کربلا که سفارش شده تا آن‌جا را وطن قرار ندهید:

1. شخصی نزد امام صادق( علیه السلام ) آمد و عرضه داشت: من زمین‌هایم را فروخته و ثروت زیادی دارم، آیا ساکن مکه شوم؟ امام فرمود: نه! آنان آشکارا نسبت به خدا ناسپاسی می‌کنند! گفت: در (مدینه و ) حرم پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) چطور؟! امام فرمود: اینان بدتر از آنانند! گفت: پس کجا ساکن شوم؟! امام توصیه فرمودند که در عراق و کوفه ساکن شوند؛ زیرا تا شعاع دوازده مایلی[2] آن برکت است و در کنار آن قبری وجود دارد که هیچ بیچاره و غم‌دیده‌ای به آن‌جا نمی‌آید جز آن‌که خداوند وضعیتش را بهتر می‌کند.[3] در مورد این روایت دو نکته قابل توجه است:

الف) با توجه به روایات دیگر مشخص است که مراد قبر امام علی( علیه السلام ) است که در آن زمان به صورت گمنام در بیابان‌های حوالی کوفه قرار داشت. البته برخی نیز آن‌را به قبر امام حسین( علیه السلام ) تفسیر کرده‌اند.

ب) در همان زمانی که امام چنین توصیه‌ای می‌فرمود، خود ساکن مدینه بود و این نشان‌گر آن است که نمی‌توان یک نسخه مشابه برای همه افراد پیچید.

2. از امام صادق( علیه السلام ) نقل شده است: هرکس در کوفه خانه‌ای دارد، حتماً آن‌را نگه داشته باشد.[4]

امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «هنگامى که اراده زیارت امام حسین( علیه السلام ) را نمودید، آن‌حضرت را با حالى غمگین و اندوهناک و ناراحت و ژولیده و گرفته و گرسنه و تشنه زیارت نمایید؛ زیرا حضرتشان در حالی‌که غمگین و ناراحت و ژولیده و گرفته و گرسنه و تشنه بود کشته شد و از آن‌جناب خواسته‏هاى خود را بخواهید و سپس از آن‌جا برگردید و آن مکان شریف را وطن براى خود قرار ندهید».[5]

شاید این‌که توصیه شده تا کربلا به صورت اقامت‌گاه دائمی نباشد، در راستای همان هدف ائمه( علیه السلام ) است که تلاش داشتند تا موضوع قیام امام حسین( علیه السلام ) و شهادت آن‌حضرت همواره به صورت موضوعی برجسته‌تر از دیگر موضوعات رخ بنمایاند و جذابیت خود را نیز همواره نگه دارد،[6] که در این صورت شاید بتوان از این مطلب درباره زیارت امام حسین( علیه السلام ) القای خصوصیت نمود و آن‌را به زیارت سایر معصومین( علیه السلام ) سرایت داد.

[1]. «عوامل بی‌رغبتی و کسالت در انجام عبادات»، 108414.

[2]. «مقدار فرسخ»، 102494.

[3]. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق، مصحح، امینی، عبد الحسین، ص 169، نجف اشرف، دار المرتضویة، چاپ اول، 1356ش.

[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 97، ص 385، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410ق.

[5]. کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‌4، ص 587، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، 1407ق.

[6]. ر. ک: (برپایی مجالس عزا برای امامان( علیه السلام ) و عزاداری امام حسین( علیه السلام ) در دهه اول محرم)، 27061.

T