شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
داشتن همسر و فرزند گر چه محتمل است و غیبت آن حضرت این لازمه را در پى ندارد که حتماً باید سنت الهى ازدواج ترک گردد، اما در روایات نمیتوان به دلیل قانع کنندهاى در این باب برخورد کرد و شاید بتوان گفت: همان طورکه تقدیر الهى بر این تعلق گرفته که وجود نازنین آن حضرت در پس پرده غیبت باشد، بر این هم تعلق گرفته که به خاطر مصالحى این مسئله در پرده ابهام باشد.
پاسخ تفصیلی
زندگانى شخصى حضرت مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) از جمله مسائلى است که نمیتوان در آن به سادگى به علم و یقین رسید، ولى میتوان با بررسى روایات، احتمالى را به واقع نزدیک تر دانست. در این موضوع که آیا امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) زن و فرزند دارد، سه احتمال وجود دارد:
الف: امام ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) اساساً ازدواج نکرده است.
ب: ازدواج کرده است اما فرزند ندارد.
ج: آن جناب ازدواج کرده و فرزند هم دارد.
لازمه پذیرش احتمال اول، این است که آن حضرت یکى از سنتهاى اسلامى را ترک گفته باشد و چنین امرى بعید به نظر میرسد.
البته گفته شده است که مسئله ی غیبت امام زمان اهم است و ازدواج مهم و مانعى ندارد که به خاطر امر مهم تر، مسئله مهم ترک شود، ولى این گفتار مورد پذیرش نیست؛ چون میان غیبت و ازدواج تزاحمى وجود ندارد و این دو قابل جمع هستند.
اما در احتمال دوم گر چه اشکال احتمال اول وجود ندارد؛ اما این سؤال بى پاسخ میماند که آیا همسر آن حضرت هم عمر طولانى دارد، یا آن جناب در هر زمان همسرهاى متعددى بر میگزیند؟ دلیلى در این رابطه وجود ندارد که موضوع را بر ما روشن کند، اما مىتوان گفت که پذیرش ازدواج با همسرهاى متعدد، استبعادى ندارد و غیبت امام ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) اقتضا ندارد که امام ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) یک داشته همسر باشد که همچون او داراى عمر طولانى باشد؛ زیرا از بعضى از روایات به دست میآید که غیبت آن جناب غیبت عنوانى است نه شخصى.[1] لذا میتواند با مردم به صورت ناشناس حشر و نشر داشته باشد و با آنها زندگى کند، اما کسى نداند که ایشان امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) است.
این سؤال در احتمال سوم هم مطرح میگردد. علاوه بر این که بعضى این احتمال را بعید شمردهاند؛ زیرا اگر امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) فرزندانى داشته باشد، بالاخره آنها روزى به جست و جوى اصل خود مىپردازند و... و این با فلسفهى غیبت سازگارى ندارد.
در میان روایات هم نمیتوان به دلیل معتبرى دست یافت که یکى از این سه را تأئید نماید.
شیخ طوسى از امام صادق ( علیه السلام ) روایت کرده است که: "لایطَّلعُ على موضِعه احدٌ من وُلْدِه ولا غیره".[2] اما همین سخن را نعمانى به گونه دیگر نقل کرده است: "لایطلع على موضعه احدٌ من ولى و غیره".[3]
از این رو با وجود این اختلاف، استناد به نقل شیخ، اطمینان بخش نیست، بلکه از جهاتى همانند علو سند و لفظ حدیث، روایت نعمانى معتبرتر به نظر مىرسد، مثلاً از یک سو در حدیث شیخ طوسى، ضمیر مفرد به جاى جمع آمده است. (به جاى اینکه گفته شود فرزندان او و دیگران، آمده که فرزندان او و دیگرى) مگر این که یکى از این سه احتمال را بپذیریم:
أ: آوردن ضمیر " در "ولده" از اشتباهات نسّاخ بوده است. ب: روایت خواسته است اشاره کند که امام یک فرزند دارد. ج: مراد از لفظ "ولد" اسم جنس است.
لذا عدهاى گفتهاند که روایت شیخ طوسى در مقام بیان، مبالغه در خفا میباشد، نه این که آن حضرت فرزندى دارد، بلکه در صدد بیان این نکته است که بر فرض اگر آن حضرت فرزندى میداشت، از جایگاه و سرّ او، آن فرزندان هم آگاه نبودند.[4] و از سوى دیگر اگر از اشکال سندى بعضى از متون که در این باب وجود دارد، صرف نظر کنیم، صراحتى در آنها مشاهده نمیشود و قابل حمل بر عصر ظهور میباشند. مثلاً ابن طاووس از امام رضا ( علیه السلام ) نقل کرده است که: "اللهم اعطه فى نفسه و اهله و ولده و ذریته".[5] از امام صادق ( علیه السلام ) هم روایت شده که: "کانى ارى نزول القائم فى مسجد السهلة باهله و عیاله".[6]
عدههاى با تمسک به داستان جزیرهى خضرا گفتهاند که امام ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) فرزندانى دارد که بر آن جزیره با نظارت آن امام، حکومت میکنند و... . اما باید گفت که این داستان، افسانهاى بیش نیست.[7] و بیشتر به داستان تخیلى شبیه است تا داستان واقعى.
علامه مجلسى (ره) در این باب میفرماید: چون این داستان را در کتابهاى معتبر نیافتم، آن را در فصلى جداگانه آوردهام.[8] و شیخ آقا بزرگ تهرانى آن را یک داستان تخیلى شمرده است.[9]
نتیجه، این که گر چه داشتن همسر و فرزند محتمل است، اما در این باب نمیتوان به روایت معتبرى استناد کرد.[10] و از سوى دیگر دلیل محکم و معتبرى هم بر ترک سنت الهى ازدواج از طرف امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) وجود ندارد.[11]
[1] مثلاً امام صادق ( علیه السلام ) میفرماید: "صاحب الزمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) در میان مردم رفت و آمد مىکند، در بازار قدم مینهد و گاهى بر فرش منزلهاى دوستان مینشیند، لکن او را نمیشناسند"، کتاب الغیبة، نعمانى، ص 164.
[2] شیخ طوسى، کتاب غیبت، ص 102.
[3] نعمانى، غیبت، ص 172؛ منتخب الاثر، ص 252، به نقل از، امامت و مهدویت، پاسخ به ده پرسش، زندگانى شخصى حضرت مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، ص 54؛ الاخبار الدخیلة، ج 1، ص 150؛ تاریخ الغیبة الکبرى، ص 69، به نقل از ،جزیرهى خضرا در ترازوى نقد، ص 218، سید جعفر مرتضى عاملى.
[4] محمد، صدر، تاریخ الغیبة الکبرى، ج 2، ص 65، مکتبة الامام امیرالمؤمنین ( علیه السلام ) العامة، اصفهان.
[5] ابن طاووس، جمال الاسبوع، ص 510، به نقل از جزیرهى خضرا در ترازوى نقد، ص 219.
[6] بحارالانوار، ج 52، ص 317.
[7] براى آگاهى بیشتر ر.ک: دراسة فى علامات الظهور و الجزیرة الخضرا، سید جعفر مرتضى عاملى، ص 263 و یا ترجمهى این کتاب، ص 225 - 217.
[8] بحارالانوار، ج 52، ص 159.
[9] الذریة الى تصانیف الشیعه، ج 5، ص 108؛ دارالاضواء، چاپ بیروت، طبقات اعلام الشیعة، قرن هشتم، 1145.
[10] مسعودى در اثبات الوصیة، ص201، از امام رضا ( علیه السلام ) روایتى نقل کرده است که اگر در روایات آمده است هیچ امامى از دنیا نمیرود تا فرزندش را ببیند، مربوط به قائم ( علیه السلام ) نمیشود. ر.ک: امامت و مهدویت، صافى گلپایگانى، پاسخ به ده پرسش، ص 56 - 53، چشم به راه مهدى، جمعى از نویسندگان مجله ی حوزه، ص 356 - 351، جزیره خضرا در ترازوى نقد، ص 221 - 217.
[11] اقتباس از سؤال 208(امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، ازدواج، مکان زندگى و...)
T