چرا آداب و رسوم ایرانیان در مراسم عزاداری و جشن و سرور و اعیاد مذهبی (اسلامی) با دیگر مسلمانان حتی با دیگر شیعیان متفاوت است؟

شیعه نیوز:
پرسش
چرا ما ایرانی‌ها در مراسم عزاداری و جشن و سرور و اعیاد مذهبیمان با همه مسلمانان حتی با سایر شیعیان هم متفاوت عمل می‌کنیم؟
پاسخ اجمالی

برگزاری مراسم و بزرگ داشت های مذهبی اگر چه دارای اصول و چهارچوب های کلی است، اما در جاهایی که شرع مقدس اسلام در باره نحوه برگزاری آنها نظری نداده باشد، قاعده این است که بر طبق عرف و آداب و رسوم و عادت هر قوم و منطقه برگزار می گردد. به عبارت دیگر، آنچه مورد قبول و تاکید مذهب قرار گرفته است، عزاداری بر امام حسین ( علیه السلام ) است، اما نحوه برگزاری آن به مردم واگذار شده است. به همین دلیل برگزاری مراسم جشن و سرور و یا عزاداری ها در مناطق و محیط های مختلف متفاوت است و تا جایی که این رسوم و عادت خلاف کلیات شرع نباشد مورد تائید اسلام نیز است.
پاسخ تفصیلی

در همه ادیان مراسم و بزرگ داشت هایی برای تعظیم شعائر، اهداف، آرمان ها و ارزش های آن مکتب وجود دارد. در دین مبین اسلام و به خصوص مذهب تشیع نیز چنین مراسم هایی وجود دارد. خدواند در قرآن بزرگ داشت نشانه های خود را خواستار شده و این عمل نیکو را نشأت گرفته از تقوا دانسته و می فرماید: "... هر کس شعائر الاهی را بزرگ شمارد به ­­درستی که آن از تقوای قلوب است".[1]

پس برگزاری بزرگ داشت ها، از امور مطلوب و پسندیده است، اما این بدیهی است که هر قوم و ملتی در شکل و شیوه اجرای این بزرگ­ داشت ­ها آداب و رسوم مخصوص به خود را دارند. این گونه رسومات تا وقتی که مخالف با اسلام و دستورات اسلامی نباشد، اشکالی نداشته و مورد قبول دین مبین اسلام است. به عنوان مثال برگزاری مراسم عزاداری برای امام حسین ( علیه السلام )، گریه کردن و گریاندن در عزای حسینی، از اموری است که در مکتب تشیع بسیار بر آن تأکید شده است.[2] اما نحوه عزاداری و بزرگ داشت این واقعه مهم در میان کشور ها و فرهنگ های مختلف، متفاوت است. حتی در شهرهای ایران برگزاری این آیین کاملاً شبیه به هم نیست، بلکه هر منطقه ای برای خود آیین خاص و ویژه ای دارد. آنچه که در این گونه مراسم ها در درجه اول اهمیت قرار دارد، بزرگ داشت یاد و نام امام حسین ( علیه السلام ) است و در درجه دوم باید شکل مراسم نیز با اصول و دستورات اسلامی مخالفت نداشته نباشد. در ایران از زمان های قدیم مرسوم بوده که مجالسی برگزار شود و دسته جات عزاداری به خیابان ها بیایند و عزاداری کنند که این روش مورد قبول و تاکید علما هم بوده است. چنان که امام خمینی (ره) می فرماید: "ما باید حافظ این سنت های اسلامی، حافظ این دسته جات مبارک اسلامی {باشیم} که در عاشورا، در محرم و صفر در مواقع مقتضی به راه می افتد، تاکید کنیم که بیشتر دنبالش باشند".[3] مرحوم شیخ طوسی از امام صادق ( علیه السلام ) حدیثی نقل می کند که نشان می دهد زنانی که از سادات فاطمی بودند در زمان ایشان چگونه عزاداری می کردند، امام ( علیه السلام ) می فرماید: زنانی که از سادات فاطمی بودند، پیراهن در این مصیبت پاره می کردند و به گونه های خود سیلی می زدند. امام ( علیه السلام ) این سنت سادات فاطمه را با این جمله تایید می فرماید که : "برای مثل حسین ( علیه السلام ) باید چنین کرد".[4]

متأسفانه باید گفت در این میان تحریفات و یا اعمال خلاف شرعی از ناحیه عده ای از بی خبران اتفاق افتاده است که علما آگاه و بیدار شیعه در مقابل این گونه امور، موضع خود را مشخص کرده و تکلیف همگان را نیز روشن نموده اند. مثلاً قمه زنی وسیله ای برای ابراز ارادت بوده، اما بنابر مصالح جهان اسلام امام خمینی (ره) در اوایل انقلاب فرمودند: در وضع موجود قمه نزنند. و آیت الله خامنه ای (حفظه الله ) فرمودند: قمه زنی علنی و همراه با تظاهر حرام و ممنوع است.[5]

خلاصه تفاوت هایی که در انجام مراسم مذهبی - در مواردی که چگونگی برگزاری آن از طرف شارع به ما نرسیده است و مردم را در این باره آزاد گذاشته است -[6] وجود دارد، به خاطر تفاوت های فرهنگی و آدب و رسوم جوامع مختلف است که امری کاملا طبیعی و قابل قبول است.

[1] حج، 32.

[2] مقتل مقرّم، ص 96.

[3] فرهنگ عاشورا، محدثی، جواد ، ص 341 ، به نقل از صحیفه نور ج 15، ص 2041.

[4] مقتل مقرّم، ص 97؛ تهذیب، ج 2 ص 283 ( آخر بحث کفارات).

[5] فرهنگ عاشورا، ص 386 و 387.

[6] بر خلاف عباداتی مثل نماز و ... که شارع مقدس اسلام شکل برگزاری و نحوه آن را هم بیان کرده است و به احدی اجازه نداده است که نماز را بر طبق زبان، عادات و رسوم منطقه خاص خود بخواند.