شیعه نیوز:
پرسش
چرا به امام موسی کاظم( علیه السلام ) و امام رضا( علیه السلام ) لقب «ابا الحسن» را داده‌اند؟
پاسخ اجمالی
در فرهنگ عرب، برای انتخاب کنیه افراد، گاهی از نام فرزند آن شخص استفاده می‌شود. در این حالت، نام فرزند بزرگ‌تر به کلمه «اَب» یا «اُم» اضافه می‌شود و به عنوان کنیه، به پدر یا مادر او اطلاق می‌شود؛ مانند «ابو الحسن» که کنیه امام علی( علیه السلام ) و بر گرفته از نام فرزند بزرگ ایشان امام حسن( علیه السلام ) است و نیز امام هادی( علیه السلام ) که به مناسبت فرزندشان امام حسن عسکری( علیه السلام )، «ابوالحسن الثالث» نامیده می‌شود.
اما در برخی از موارد، بدون توجه به نام فرزند (خصوصاً برای کسانی که فرزند ندارند) با استفاده از برخی ویژگی‌های موجود در افراد، برای آنان کنیه قرار داده می‌شود. به عنوان مثال؛ می‌توان به کنیه «ابو تراب» اشاره کرد که به جهت خاکی بودن امام علی( علیه السلام )، به حضرتشان اطلاق می‌شد.[1] امام رضا( علیه السلام ) فرزند خود، امام جواد( علیه السلام ) را برای احترام و تعظیم، همواره با کنیه «ابو جعفر» خطاب می‌کردند، در حالی که ایشان خردسال بوده و ازدواج هم نکرده بودند.[2]
درباره امام کاظم( علیه السلام ) باید گفت؛ ایشان فرزندان زیادی داشتند که نام یکی از آنها «حسن» بود و ممکن است که این کنیه، از نام همین فرزند گرفته شده باشد. علاوه بر این؛ ایشان کنیه‌های دیگری نیز مانند «ابو ابراهیم» و «ابو اسماعیل» داشتند که برگرفته از نام فرزندان دیگرشان بود.[3]
اما امام رضا( علیه السلام ) که در سن بالا صاحب فرزند شدند، ظاهراً برگزیدن کنیه برای ایشان از نوع دوم می‌باشد و شاید بتوان معنای ضمنی این کنیه را «پدر انسانی زیبا و نیک» دانست.
[1]. ر.ک کنیه ابو تراب به امام علی ( علیه السلام )- 14879
[2]. «مَا کَانَ یَذْکُرُ مُحَمَّداً ابْنَهُ إِلَّا بِکُنْیَتِهِ یَقُولُ کَتَبَ إِلَیَّ أَبُو جَعْفَرٍ وَ کُنْتُ أَکْتُبُ إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ وَ هُوَ صَبِیٌّ بِالْمَدِینَةِ فَیُخَاطِبُهُ بِالتَّعْظِیمِ»؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا( علیه السلام )، ج 2، ص 240، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.
[3]. ر. ک: زندگی امام موسای کاظم ( علیه السلام ) و فرزندانش- 1888
T