شیعه نیوز:
پرسش
آیا سند تاریخی یا حدیثی وجود دارد که نشان دهد «ریحانه» از القاب حضرت فاطمه زهرا( سلام الله علیها ) بوده است؟
پاسخ اجمالی
گرچه در منابع قابل استنادی که به ذکر نامها و القاب حضرتشان پرداخته‌اند، چنین نامی مشاهده نمی‌شود، اما روایات و گزارش‌هایی وجود دارد که در آنها «ریحانه» نه به عنوان یک نام و لقب، بلکه به عنوان یک ویژگی مثبت در مورد حضرت زهرا( سلام الله علیها ) مورد استفاده قرار گرفته است:
الف. رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) را بشارت دادند که خداوند به شما دخترى هدیه فرمود، آن‌حضرت در چهره یاران نگریست و آنان را ناخشنود یافت، فرمود: «شما را چه می‌شود؟ شاخه ریحانى است که می‌بویمش و روزیش به عهده خداوند عزّ و جلّ است».[1]
ب. امام علی( علیه السلام ) می‌فرماید: «منم دروازه شهر علم، و گنجینه‌دار دانش رسول خدا و وارث او، منم همسر بتول که گرامی‌ترین زنان جهان است؛ فاطمه آن بانوى پرهیزگار، برگزیده، پاک‌سرشت، نیکوکار، هدایت شده و هدایتگر، دخترى که حبیب خدا (حضرت محمّد) او را دوست می‌داشت، و بهترین دختران و دودمان او، و ریحانه (گل خوشبوى) او بود».[2]
ج. در بخشی از زیارت‌نامه امام حسین( علیه السلام ) می‌خوانیم: «السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الصِّدِّیقُ الطَّیِّبُ الزَّکِیُّ الْحَبِیبُ الْمُقَرَّبُ وَ ابْنُ رَیْحَانَةِ رَسُولِ الله».[3] همانگونه که مشاهده می‌کنید، امام حسین( علیه السلام ) اینگونه مخاطب قرار گرفته که «سلام بر تو ... ای پسر ریحانه پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم )!»
در پایان سزاوار است بدانیم که بر اساس گزارش‌های تاریخی، یکی از نام‌های مادر امام جواد( علیه السلام ) نیز «ریحانه» بوده است.[4]
[1]. «وَ بُشِّرَ النَّبِیُّ بِابْنَةٍ فَنَظَرَ فی وُجُوهِ أَصْحابِهِ فَرَأَى الْکَراهَةَ فیهِم فَقالَ ما لَکُمْ رَیْحانَةٌ أَشَمُّها و رِزْقُها علَى الله عَزَّ وَ جَلّ»؛ صدوق، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 481، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[2]. «أَنا بابُ مَدینَةِ الْعِلْمِ و خازِنُ عِلْمِ رَسولِ الله و وارِثُهُ و أَنا زَوْجُ الْبَتُولِ سَیِّدَةِ نِساءِ الْعالَمین فَاطِمَةَ التَّقِیَّة النَّقِیَّةِ الزَّکِیَّةِ الْمَبَرَّةِ الْمَهْدِیَّةِ حَبِیبَةِ حَبِیبِ الله و خَیْرِ بَناتِهِ و سُلالَتِهِ و رَیْحانَةِ رَسُولِ الله»؛ صدوق، محمد بن على، معانی الاخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.
[3]. شهید اول، محمد بن مکی، المزار فی کیفیة زیارات النبی و الأئمة( علیه السلام )، ص 145، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1410ق.
[4]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب( علیه السلام )، ج 4، ص 379، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1379ق.
T