پرسش
با سلام؛ چرا به حضرت امام عصر( علیه السلام ) قطب عالم امکان می‌گوییم؟ قطب به چه معنا است؟
پاسخ اجمالی
قطب در لغت و روایات به معنای سنگ زیرین آسیاب است: «قطب الرحی» آهن سنگ زیرین آسیاب که سنگ بالاى آسیاب بر روى آن می‌چرخد.[1]
امام علی( علیه السلام ) می‌فرماید: «وَ إِنَّمَا أَنَا قُطْبُ الرَّحَى...»؛[2] و من قطب و میخ آسیا هستم که آسیا به اطراف من دور می‌زند(یعنی انتظام امور و آسایش مردم و آراستگى لشگر در کارزار، بودن من در این‌جا است). و من در جاى خود هستم، پس اگر جدا شوم مدار آسیا بهم خورده سنگ زیرین آن مضطرب می‌گردد(یعنی اگر نباشم رشته امور گسیخته می‌شود).
گفتنی است که تعبیر «قطب عالم امکان» در روایات وجود ندارد و این‌گونه نیست که چنین لقبی برای امام زمان( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) برگرفته از روایات باشد. البته این عبارت می‌تواند برگرفته از سخن امام علی( علیه السلام ) باشد که بدان اشاره شد و نیز اصطلاحی عرفانی است، و عرفا می‌گویند:
قطب‌های این امت دوازده قطب هستند که مدار این امت می‌باشند، چنان‌که مدار عالم حسی و جسمانی در دنیا و آخرت دوازده برج است.[3]
[1]. بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی عربی، فارسی، مترجم، مهیار، رضا، ص 699، تهران، اسلامی، چاپ دوم، 1375ش.
[2]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 175، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[3]. رفیق العجم، موسوعة مصطلحات التصوف، المتن، ص 760، بیروت، مکتبة لبنان الناشرون، چاپ اول، 1999م.
T