شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
بیشتر عرب‌های بادیهنشین که به آنها اعرابی نیز گفته می‌شود،[1] به حکم دورى از تعلیم و تربیت و شنیدن آیات الهى و سخنان پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم )، دارای کفر و نفاق شدیدتری نسبت به دیگر افراد جامعه بودند و البته این قاعده‌ای کلّی نبوده و در میان آنان نیز انسانهای ارجمند و باتقوایی وجود داشتند.[2] در همین راستا، رفتار پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) با بادیه‌نشینان تا حد زیادی بستگی به رفتار متقابل آنان داشت:
1. گروهى از این بادیه‌نشینان در همان کفر و نفاق خود باقی مانده و در پی یافتن حقیقت نرفتند. قرآن برخی از ویژگی‌های آنها را این‌گونه بیان می‌کند: «چیزى را که (در راه خدا) انفاق می‌کنند غرامت می‌پندارند، و آرزوی حوادث دردناکى را براى شما مسلمانان دارند».[3]
2. «گروه (دیگرى) از عرب‌هاى بادیهنشین ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند، و آنچه را انفاق می‌کنند مایه‌ی تقرب نزد خدا، و دعاهاى پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) می‌دانند...».[4]
با توجه به این تقسیم‌بندی و اینکه پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) رحمة للعالمین بوده و جز در موارد ضروری، به خشونت متوسل نمی‌شد،[5] به برخی گزارش‌های مرتبط با رفتار حضرتشان با بادیه‌نشینان می‌پردازیم.
1. آموزش معارف دینی؛
آنحضرت در تعلیم و نشر دین از تمام فرصت‌‌ها استفاده می‌کرد. به عنوان نمونه روزی پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) سوار بر اسب شد تا به سمت جنگ برود. بادیه‌نشینی رکاب اسب آنحضرت را گرفت و گفت: ای پیامبر خدا! به من عملى بیاموز که با آن به بهشت روم. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: هر برخوردی که انتظار داری تا مردم با تو داشته باشند، همان برخورد را نسبت به دیگران داشته باش و ... ».[6]
2. برخی بخشش‌های مالی؛
روزی پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) در عرفه بودند که بادیه‌نشینی نزد ایشان آمده و تقاضا کرد تا ردای خود را به او ببخشد، حضرت نیز به درخواست او پاسخ مثبت داد.[7]
3. گذشت از برخی اشتباهات ناشی از تفاوت فرهنگی؛
راوی نقل می‌کند که روزی با پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) در مسجد بودیم، مردی صحرانشین به مسجد آمد و به گوشه‌ای رفت تا ادرار کند، یاران پیامبر به سمت او شتافتند تا او را توبیخ کرده و از این کار باز دارند، ولی پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: او را رها کنید و باعث حبس ادرارش نشوید، سپس – بدون اینکه با آن شخص برخورد کند – دستور داد یک سطل آب آورده و مکانی که نجس شده بود را پاک نمایند.[8]
4. ارائه معجزات؛
روزی یک بادیهنشین به همراه سوسماری که شکار کرده بود، نزد پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) آمد. حضرتشان اسلام را بر او عرضه داشت. بادیهنشین گفت: تا این سوسمار به تو ایمان نیاورد، من هم به تو ایمان نمی‌آورم! ... پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) خطاب به سوسمار فرمود که من کیستم؟ گفت: تو محمد بن عبد اللَّه بن هاشم بن عبد مناف هستى. فرمود: اى سوسمار چه چیزی را می‌پرستی؟ گفت: خدایى را می‌پرستم که دانه را شکافت، و انسان را آفرید، و ابراهیم را دوست خود قرار داد و با موسى بی‌واسطه سخن گفت، و تو را اى محمد برگزید. بادیهنشین گفت: گواهى دهم که معبودى جز خداى یگانه نیست.[9]
[1]. ابن منظور، لسان العرب، ج 1، ص 586، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414 ق.
[2]. ر. ک: «تحقیق و آموختن احکام دین»، 22635.
[3]. توبه 98.
[4] توبه 99.
[5]. «ویژگی های اخلاقی جلسات پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم )»، 23876.
[6]. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، ج 2، ص 146، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
[7]. ابن حجر عسقلانی، احمد بن على، الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق، عادل احمد عبد موجود و على محمد معوض، ج 6، ص 493، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415/1995.
[8]. ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج 3، ص 61، قم، دار سید الشهداء للنشر، چاپ اول، 1405 ق.
[9]. خزاز رازی، على بن محمد، کفایة الأثر فی النص على الأئمة الإثنی عشر، تحقیق سید عبد اللطیف حسنی، ص 172 – 174، قم، بیدار، چاپ 1401 ق.
آیات مرتبط
سوره التوبة (90) : وَجَاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ وَقَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
سوره التوبة (97) : الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا وَأَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
سوره التوبة (98) : وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ مَغْرَمًا وَيَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوَائِرَ ۚ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
سوره التوبة (99) : وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَيَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ قُرُبَاتٍ عِنْدَ اللَّهِ وَصَلَوَاتِ الرَّسُولِ ۚ أَلَا إِنَّهَا قُرْبَةٌ لَهُمْ ۚ سَيُدْخِلُهُمُ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
سوره التوبة (101) : وَمِمَّنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ ۖ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ ۖ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ لَا تَعْلَمُهُمْ ۖ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ ۚ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَىٰ عَذَابٍ عَظِيمٍ
سوره التوبة (120) : مَا كَانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَمَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ وَلَا يَرْغَبُوا بِأَنْفُسِهِمْ عَنْ نَفْسِهِ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ لَا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ
سوره الأحزاب (20) : يَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ يَذْهَبُوا ۖ وَإِنْ يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ يَسْأَلُونَ عَنْ أَنْبَائِكُمْ ۖ وَلَوْ كَانُوا فِيكُمْ مَا قَاتَلُوا إِلَّا قَلِيلًا
سوره الفتح (11) : سَيَقُولُ لَكَ الْمُخَلَّفُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ شَغَلَتْنَا أَمْوَالُنَا وَأَهْلُونَا فَاسْتَغْفِرْ لَنَا ۚ يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ مَا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ ۚ قُلْ فَمَنْ يَمْلِكُ لَكُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا إِنْ أَرَادَ بِكُمْ ضَرًّا أَوْ أَرَادَ بِكُمْ نَفْعًا ۚ بَلْ كَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا
سوره الفتح (16) : قُلْ لِلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ إِلَىٰ قَوْمٍ أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ ۖ فَإِنْ تُطِيعُوا يُؤْتِكُمُ اللَّهُ أَجْرًا حَسَنًا ۖ وَإِنْ تَتَوَلَّوْا كَمَا تَوَلَّيْتُمْ مِنْ قَبْلُ يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا
سوره الحجرات (14) : قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا ۖ قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَٰكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ ۖ وَإِنْ تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
T