شیعه نیوز:
پرسش
رسول الله( صلی الله علیه و آله و سلم ) حجت خدا بر خلق روی زمین معرفی شده، یا حجت خدا بر تمام موجودات عالم است؟ چون در حدیثی خواندم حجت بر مخلوقات زمین است!
پاسخ اجمالی
در تعابیر روایات، پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) و ائمه( علیه السلام ) هم حجت بر بندگان خدا، هم بر اهل زمین، و هم حجت بر تمام مخلوقات عالم معرفی شده‌اند. به عنوان نمونه:
امام علی( علیه السلام ) در یکی از خطبه‌هایش پس از حمد و ثنای الهی می‌فرماید: «وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ خَاتَمُ النَّبِیِّینَ وَ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَى الْعَالَمِین...»؛[1] و شهادت می‌دهم که محمد( صلی الله علیه و آله و سلم ) بنده خدا، و فرستاده او، و خاتم پیامبران، و حجت خدا بر جهانیان است.
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرٍ الصَّادِقِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) قَالَ: لَمَّا سَارَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنُ (صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) مِنَ الْمَدِینَةِ تَکْنُفُهُ أَفْوَاجُ الْمَلَائِکَةِ الْمُسَوِّمِینَ وَ الْمُرْدِفِینَ فِی أَیْدِیهِمُ الْحِرَابُ عَلَى نُجُبٍ مِنْ نُجُبِ الْجَنَّةِ فَسَلَّمُوا عَلَیْهِ وَ قَالُوا: یَا حُجَّةَ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ بَعْدَ جَدِّهِ وَ أَبِیهِ وَ أَخِیه»؛[2] امام صادق( علیه السلام ) می‌فرماید: زمانی که امام حسین( علیه السلام ) از مدینه قصد سفر نمود، فرشتگان بسیار با صف‌های منظم، پشت سرهم اسلحه به دست و سوار بر اسب‌های بهشتی او را همراهی می‌کردند، و بر او سلام می‌فرستادند، و می‌گفتند: ای حجت خدا بر مخلوقات، بعد از جد و پدر و برادر خویش.
پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) در مورد امام حسین( علیه السلام ) فرمود: «... وَ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ أَجْمَعِینَ»؛[3] و حجت خدا بر تمام مخلوقاتش.
با توجه به نمونه روایاتی که بیان شد، پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) و ائمه اهل‌بیت( علیه السلام ) حجت بر تمام جهان و جهانیان هستند. حتی اگر تصریح این روایات هم نبود، باز احادیثی که تصریح به حجت بودن آنان بر بندگان،[4] و بر زمینیان[5] دارند، بر اساس قاعده معروف «اثبات شیء نفی ما عدا نمی‌کند»، مانع از حجت بودن آنها بر جهانیان نمی‌شد. و به عبارت دیگر، اگر در روایتی آمده است که حضرتشان حجت برای انسان‌ها است، معنایش آن نیست که ایشان حجت بر دیگر ساکنان زمین و یا حجت بر کل عالم وجود نیستند، همان‌گونه که آیه‌ای که خطاب به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) می‌فرماید: «وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ»؛[6] (و خویشان نزدیک خود را انذار کن). و «لتنذر ام القری»؛[7](ساکنان مکه را انذار کن) معنایش آن نیست که حضرتشان نباید به انذار غیر خویشاوندان و نیز ساکنان مناطق دیگر بپردازند.[8]
این‌گونه است که در فرازی از زیارت جامعه، تمام مخلوقات خدا، از فرشته تا شیطان و هرچه میان آنها است را معترف به بزرگی منزلت اهل‌بیت( علیه السلام ) می‌دانیم:
«حَتَّى لَا یَبْقَى مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِیٌ مُرْسَلٌ وَ لَا صِدِّیقٌ وَ لَا شَهِیدٌ وَ لَا عَالِمٌ وَ لَا جَاهِلٌ وَ لَا دَنِیٌّ وَ لَا فَاضِلٌ وَ لَا مُؤْمِنٌ صَالِحٌ وَ لَا فَاجِرٌ طَالِحٌ وَ لَا جَبَّارٌ عَنِیدٌ وَ لَا شَیْطَانٌ مَرِیدٌ وَ لَا خَلْقٌ فِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ شَهِیدٌ إِلَّا عَرَّفَهُمْ جَلَالَةَ أَمْرِکُمْ وَ عِظَمَ خَطَرِکُم».[9]
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 67، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبرى، ص 206، بیروت، البلاغ، 1419ق.
[3]. شیخ صدوق، امالی، ص 115، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.
[4]. مانند «نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله علیه و آله و سلم ) إِلَى عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ، فَقَالَ: هَذَا بَابُ الْهُدَى الَّذِی مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً وَ هُوَ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَى عِبَادِهِ». طبری آملی کبیر، محمد بن جریر بن رستم، المسترشد فی إمامة علی بن أبی طالب ع، محقق، مصحح، محمودی، احمد، ص 618، قم، کوشانپور، چاپ اول، 1415ق.
[5]. «... فَهُمْ حُجَّةُ اللَّهِ فِی أَرْضِه ...». هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق، مصحح، انصاری زنجانی خوئینی، محمد، ج 2، ص 686، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1405ق.
[6]. شعراء، 214.
[7]. انعام، 92؛ شوری، 7.
[8]. ر. ک: (محدوده رسالت حضرت موسی و عیسی)، 82504.
[9]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 613، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.
پرسش های مرتبط
مقصود از«الاولی» در این فراز از زیارت جامعه کبیره «و حجج الله علی اهل الدنیا و الآخرة و الاولی» چیست؟
آیا «حجت خدا» با «خلیفه خدا» به یک معنا بوده و یا تفاوتهایی با هم دارند؟
T