شیعه نیوز:
پرسش
با سلام؛ در آخر سوره واقعه اشاره شده است که بلافاصله بعد از مرگ انسان نتیجه اعمال خود را می بیند که یا در رفاه کامل واقع می شود و یا در عذاب جحیم، و از طرف دیگر بحث سکرات مرگ مطرح است که حتی پیامبران را نیز شامل می شود، جمع بین این دو را چگونه ارزیابی می نمایید؟
پاسخ اجمالی
آیات 83 تا 87 سوره واقعه به قبل از مرگ اشاره دارد، اما آیات بعدی همین سوره که در مورد بهشت و جهنم است، در ارتباط با عوالم بعد از مرگ بوده و ربطی به سکرات مرگ ندارد تا با آن منافات داشته باشد.
پاسخ تفصیلی
آیات مورد نظر شما از سوره واقعه آیه 86 تا 96 می باشد که جهت بحث پیرامون آن و دقّت بیشتر، لازم دیدیم نخست ترجمه فارسی آن را در زیر بیان کنیم.
«اگر هرگز در برابر اعمالتان جزا داده نمىشوید، پس آن (روح) را بازگردانید اگر راست مىگویید! پس اگر او از مقرّبان باشد، در رَوح و ریحان و بهشت پرنعمت است! امّا اگر از اصحاب یمین باشد، (به او گفته مىشود:) سلام بر تو از سوى دوستانت که از اصحاب یمین هستند! امّا اگر او از تکذیبکنندگان گمراه باشد، با آب جوشان دوزخ از او پذیرایى مىشوید! و سرنوشت او ورود در آتش جهنّم است، این مطلب حقّ و یقین است! پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح کن (و او را منزّه بشمار)!».
آیات فوق از آیاتى است که اشاره به عالم برزخ دارد؛ زیرا در آستانه مرگ که انسان آماده براى انتقال به جهان دیگر مىشود با یکى از حالات زیر روبرو خواهد شد: نعمت ها و مواهب و پاداش هاى الاهى و روح و ریحان، یا کیفرها و مجازات هاى دردناک، و قرائن موجود در آیات نشان مىدهد که قسمتى از اینها مربوط به قیامت و قسمت دیگرى مربوط به قبر و برزخ است. [1]
در حدیثى از رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) مىخوانیم: "نخستین چیزى که به مؤمن در هنگام وفات بشارت داده مىشود روح و ریحان و بهشت پرنعمت است، و نخستین چیزى که به مؤمن در قبرش بشارت داده مىشود این است که به او مىگویند بشارت باد بر تو به خشنودى خداوند، به بهشت خوش آمدى، خداوند تمام کسانى که تو را تا قبرت تشییع کردهاند همه را آمرزید و شهادت آنها را در باره تو تصدیق کرد، و دعاى آنها را براى آمرزشت مستجاب فرمود". [2]
همچنین ابو بصیر از امام صادق ( علیه السلام ) روایت کرده است: منظور از روح و ریحان در آیه "فَرَوْحٌ وَ رَیْحانٌ" روح و ریحان در قبر است، ولى جنت نعیم در آخرت است. [3]
اما سکرات مرگ که در پرسش به آن اشاره شد، این مربوط به پیش از مرگ و در حال جان دادن است، [4] اما سختی های پس از مرگ تنها شامل حال گروه سوم،(که در آیه مورد بحث به آن اشاره شد) یعنی تکذیب کنندگان می شود، ولی مقربان و اصحاب یمین از نجات یافتگان هستند.
[1] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 23، ص 287 و 288، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، تهران، 1374 ش.
[2] . سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، ج 6، ص 166، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، قم، 1404 ق.
[3] . قمی، على بن ابراهیم، تفسیر قمى، تحقیق: موسوى جزایرى، سید طیب، ج 2، ص 350، دار الکتاب، چاپ چهارم، قم، 1367 ش.
[4] . برای روشن شدن معنای سکرات موت شایسته است در این رابطه به این حدیث توجه کنیم.
ابن عباس روایت کرده که فاطمه زهرا ( سلام الله علیها) به پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در وقت سکرات موت گفت: اى پدر بزرگوار من بىتو ساعتى در دنیا صبر ندارم پس میعاد ما فردا کجا خواهد بود؟ فرمود: اول از أهل من تو خواهى بود که به من ملحق می شوى، و میعاد بر پل صراط است که بر جهنم کشیده شده است گفت: اى پدر خداى تعالى حرام نکرده چشم و گوش ترا بر آتش؟ فرمود: بلى و لیکن من آن جا مىایستم تا امت من بگذرد ... .
آیات مرتبط
سوره الواقعة (83) : فَلَوْلَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ
سوره الواقعة (84) : وَأَنْتُمْ حِينَئِذٍ تَنْظُرُونَ
سوره الواقعة (85) : وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ وَلَٰكِنْ لَا تُبْصِرُونَ
سوره الواقعة (86) : فَلَوْلَا إِنْ كُنْتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ
سوره الواقعة (87) : تَرْجِعُونَهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ
سوره الواقعة (88) : فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ
سوره الواقعة (89) : فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّتُ نَعِيمٍ
سوره الواقعة (90) : وَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ
سوره الواقعة (91) : فَسَلَامٌ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ
سوره الواقعة (92) : وَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ
سوره الواقعة (93) : فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ
سوره الواقعة (94) : وَتَصْلِيَةُ جَحِيمٍ
سوره الواقعة (95) : إِنَّ هَٰذَا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ
سوره الواقعة (96) : فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ
T