شیعه نیوز:
پرسش
از نگاه قرآن کریم کدام عمل است که در شرایط زمانی و یا مکانی خاص، انجام دادن آن حرام و در شرایط دیگر واجب و ترک آن حرام است؟
پاسخ اجمالی
یک عمل برای دو فرد یا در دو شرایط متفاوت می تواند واجب و یا حرام باشد که در این جا به دو نمونه اشاره می شود:
1. وجوب یک عمل در شرایط ویژه مانند مناسک حج که طبق آیۀ: «وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیهِ سَبیلاً»،[1] کسانی که توانایی بر انجام این عبادت ندارند، حج بر آنها واجب نیست، ولی براساس آیۀ شریفۀ: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلا یقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا»،[2] که از ورود مشرکان به مسجدالحرام و انجام مناسک حج حرام دانسته شد؛ زیرا یکی از شرایط درستی اعمال حج، مسلمان بودن است.[3]
2. بر اساس آیۀ شریفۀ: «إِنَّما حَرَّمَ عَلَیکُمُ الْمَیتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزیرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَیرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیه إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ»،[4] خوردن مردار حیواناتی که ذبح شرعی نشده اند، در صورت اختیار حرام است، ولی در صورت اضطرار و جایی که حفظ جان انسان، وابسته به خوردن این گوشت باشد، حلال و واجب شمرده شده و ترک آن حرام است.[5]
[1]. آل عمران، 97: «و براى خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانایى رفتن به سوى آن دارند».
[2]. توبه، 28: «اى کسانى که ایمان آوردهاید! مشرکان ناپاکند پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجد الحرام شوند».
[3]. شیخ طوسى، محمد بن حسن، الجمل و العقود فی العبادات، ص 128، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسى مشهد، 1387ق؛ علامه حلّى، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج 9، ص 338، مؤسسه آل البیت (علیه السلام )، قم، چاپ اول، بی تا.
[4]. بقره، 173: «خداوند، تنها (گوشت) مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را نام غیرِ خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام کرده است. (ولى) آن کس که مجبور شود، در صورتى که ستمگر و متجاوز نباشد، گناهى بر او نیست (و مى تواند براى حفظ جان خود، در موقع ضرورت، از آن بخورد) خداوند بخشنده و مهربان است».
[5]. خواجوئی مازندرانى، (محمد) اسماعیل، الرسائل الفقهیة، محقق و مصحح: رجائى، سید مهدى، ج 2، ص 167، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ اول، 1411ق.
T