شیعه نیوز:
پرسش
اسباب نزول سوره «شهد الله» چیست؟
پاسخ اجمالی
سوره‌ای به نام سوره «شهد الله» وجود ندارد، بلکه آیه‌ای است که خداوند در آن به وحدانیت خود شهادت داده و در روایات و به تبع آن، در میان مفسران بدان آیه، آیه «شهد الله» می‌گویند:[1] «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلَائكَةُ وَ أُوْلُواْ الْعِلْمِ قَائمَا بِالْقِسْطِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ».[2]
در شأن نزول این آیه نقل شده است: پس از آمدن پيامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) به مدينه، دو تن از روحانیون مسیحی شام به مدينه وارد شدند و با هم گفتند اين شهر چه قدر شبيه شهری است که پيام‌آور آخر الزمان در آن ظهور خواهد كرد، و چون نزد پيامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) رفتند او را به صفات و اوصاف شناختند و پرسيدند: تو محمد هستی؟ فرمود «بلى»، پرسيدند: احمد نيز لقب دارى؟ فرمود: «بلى»، گفتند: از تو مسئله‌اى می‌پرسيم اگر پاسخ درست دادى تو را تصديق میكنيم و ايمان میآوريم. فرمود: «بپرسيد». گفتند: بگو بالاترين شهادت كه در كتاب خدا آمده، كدام است؟ اینجا بود که آيه فوق نازل شد و آن دو تصديق كرده و مسلمان شدند.[3]
در تفسیر این آیه نیز بحث‌های مفصلی وجود دارد[4] که در اینجا به بیان مختصر آن بسنده می‌شود.
مهم‌ترین بخش آیه شهادت خداوند بر وحدانیت خود است. منظور از شهادت خداوند، شهادت عملى و فعلى است نه قولى؛ يعنى خداوند با پديد آوردن جهان آفرينش كه نظام واحدى در آن حكومت مىكند و قوانين آن در همه جا يكسان، و برنامه آن يكى است، و در واقع يک واحد به هم پيوسته و يک نظام يگانه است، عملاً نشان داده كه آفريدگار و معبود، در جهان يكى بيش نيست، و همه از يک منبع، سرچشمه می‌گيرند. بنابر اين، ايجاد اين نظام واحد، شهادت و گواهى خدا است بر يگانگى ذاتش. اما شهادت و گواهى فرشتگان و دانشمندان، بیشتر جنبه قولى دارد، چه اينكه آنها هر كدام با گفتارى شايسته خود، اعتراف به اين حقيقت مىكنند؛ البته گواهى فرشتگان و دانشمندان، جنبه عملى نيز دارد، زيرا آنها تنها او را مىپرستند و در برابر هيچ معبود ديگر، سر تعظيم فرود نمىآورند.[5]
همچنین خداوند در آيه مورد بحث مىفرمايد: صاحبان علم، شهادت مىدهند به اينكه جز او معبودى نيست، این به این جهت است كه هر صاحب علمى از آيات آفاقى و انفسى خدا، يكتايى خدا را به يقين درک مىكند؛ زيرا اين آيات تمام حواسشان را پر مىكند، و در عقول آنان رسوخ مىنمايد.[6] همچنین دلیل تکرار کلمه توحید « لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ» برای تأکید بر وحدانیت خداوند است.[7]
[1]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، ج 2، ص 717، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
[2]. آل عمران، 18: «خدا در حالى كه برپا دارنده عدل است [با منطق وحى، با نظام مُتقن آفرينش و با زبان همه موجودات] گواهى مىدهد كه هيچ معبودى جز او نيست و فرشتگان و صاحبان دانش نيز گواهى مىدهند كه هيچ معبودى جز او نيست معبودى كه تواناى شكستناپذير و حكيم است».
[3]. واحدی نیشابوری، اسباب النزول، ترجمه: ذکاوتی قراگزلو، ص 53، علیرضا، نشر نی، تهران، چاپ اول، 1383ش.
[4]. برای نمونه ر.ک: فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 7، ص 168 – 171، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
[5]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 2، ص 467، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[6]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 115، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
[7]. فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، ج 5، ص 271، دار الملاک للطباعة و النشر، بیروت، چاپ دوم، 1419ق.
T