به گزارش «شیعه نیوز»، در مناسک دینی، زیارت کردن به نیابت از افراد نیز وجود داشته و توصیه شده است. لطف و کرم خداوند آنقدر بیکرانه و نامحدود است که اگر کسی یک عمل را به نیت خود و افراد دیگر به جا آورد، اجر و پاداش و ثواب آن به همه می‌رسد، بی آن که از اجر و پاداش فرد عامل چیزی کم شود. کسی که زائر قبر یکی از معصومین است می‌تواند زیارت را هم از طرف خود و هم به نیابت از دیگران انجام دهد و ثواب این زیارت به فضل و کرم الهی به همه آنها به طور کامل می‌رسد، طوری که گویا همه آنها این زیارت را خود به جا آورده‌اند. در این مقاله آداب زیارت به نیابت را مطالعه خواهید کرد.
آداب زیارت به نیابت
ثواب زیارت را می‌توان هدیه به روح مقدّس هر شخص مومنی کرد و نیز مىتوان به نیابت از ایشان زیارت کرد.
شیخ طوسی در کتاب تهذیب می‌گوید:
نائب در هنگام زیارت این سلام را بگوید: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ مِنْ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ أَتَیْتُکَ زَائِراً عَنْهُ فَاشْفَعْ لَهُ عِنْدَ رَبِّکَ» و به جای فلان بن فلان، اسم شخص مورد نظر و پدرش را بیاورد. (۱)
همچنین آمده است که کسی که بخواهد از سوی همه برادران ایمانی و یا گروه خاصی به نیابت زیارت کند، پس آنها را به زبان یا در قلب خود نیّت می‌کند و زیارت را به نیابت از سوی آنها می‌خواند؛ سپس دو رکعت نماز زیارت را به جای آورده و می‌گوید: «اللَّهُمَّ إِنِّی زُرْتُ هَذِهِ الزِّیَارَهَ وَ صَلَّیْتُ هَذِهِ الصَّلَاهَ وَ هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ وَ جَعَلْتُ ثَوَابَهُمَا هَدِیَّهً مِنِّی إِلَى مَوْلَایَ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ (نام امامی را که زیارت می‌کند بگوید) عَنْ جَمِیعِ إِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ عَنْ جَمِیعِ مَنْ أَوْصَانِی بِالزِّیَارَهِ وَ الدُّعَاءِ لَهُ- اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ ذَلِکَ مِنِّی وَ مِنْهُمْ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین» (۲)
که در صورت انجام این عمل، اگر بعد از مراجعت به هر کدام از برادران ایمانی خود بگویی من از جانب تو نماز خواندم و زیارت کردم و بر امام سلام دادم، در گفتارت صادق هستی. (۳)
آداب زیارت به نیابت، با گرفتن اجرت
حالت دیگر زیارت به نیابت، گرفتن اجرت در قبال انجام زیارت است. در این صورت طبق کتاب تهذیب شیخ طوسی، وقتی فرد از غسل فارغ شود، [و موافق بعضى از نسخ از عمل زیارت فارغ گردد] بگوید:
اللهُمَّ مَا أَصَابَنِی مِنْ تَعَبٍ أَوْ نَصَبٍ أَوْ شَعَثٍ أَوْ لُغُوبٍ فَأْجُرْ فُلانَ بْنَ فُلانٍ فِیهِ وَ أْجُرْنِی فِی قَضَائِی عَنْهُ.
خدایا آنچه به من رسیده از خستگى، ماندگى، ژولیدگى، کوفتگى، پس به خاطر آن فلان فرزند فلان را پاداش ده، و مرا هم در بجا آوردنم از جانب او پاداش عنایت کن.
پس چون زیارت کند در آخر زیارت بگوید:
السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ عَنْ فُلانِ بْنِ فُلانٍ أَتَیْتُکَ زَائِرا عَنْهُ فَاشْفَعْ لَهُ عِنْدَ رَبِّکَ.
درود بر تو اى سرورم از فلان فرزند فلان، آمدم نزد تو زیارت کننده از طرف او، پس براى او نزد خدا شفاعت کن.
پس هر دعا را که خواهد براى او کند.
زیارت به نیابت در کلام معصومین
زیارت کردن به نیابت از دیگران، چه آنان که از دنیا رفته‌اند و چه کسانی که در قید حیات هستند، مستحب است و «نائب» و «منوبٌ عنه» (کسی که زیارت به نیابت از وی انجام میشود) هر دو از ثواب آن بهره‌مند خواهند شد.
در حدیث است که داود صرمی به امام حسن عسکری (علیه السلام) عرض کرد: من پدر شما را زیارت کردم و ثوابش را برای شما نیّت کردم. امام فرمود: برای شما از جانب خداوند اجر و ثواب عظیم است و از جانب ما حمد و ثنا.
در روایت دیگری می‌خوانیم که از بعضی از ائمه (علیهم السلام) سؤال کردند: آیا کسی که دو رکعت نماز می‌خواند یا یک روز را روزه‌داری کند یا حج یا عمره‌ای به جا می‌آورد، یا حضرت محمد (صل الله علیه و آله) و یا یکی از ائمه (علیهم السلام) را زیارت می‌کند و ثواب آن را به پدر و مادر یا برادر دینی خود هدیه می‌کند، برای خود او نیز ثوابی هست؟
حضرت در پاسخ به این سؤال فرمودند: ثواب آن عمل به «منوبٌ عنه» هم می‌رسد بدون آن که از ثواب خودش چیزی کاسته شود. (۴)
سخن آخر
برای زیارت به نیابت، دادن یک سلام به نیابت از دیگری نیز ثوابی برای هر دو دارد؛ اما انجام زیارت و خواندن زیارت مخصوص به حرم امامی خاص، از نظر ثواب و اجر برای "نائب" و "منوبٌ عنه" کامل‌تر است. از آنجایی که فضل و کرم خداوند بی‌نهایت است، در صورتی که شخص فقط در آغاز زيارت بگويد: زيارت می‌کنم از طرف پدر، مادر و ملتمسين دعا و کسانی که سفارش کرده‌اند، قربهً الی الله؛ در اين صورت آنها در ثواب زيارت شريک خواهند شد.
ارجاعات
(۱) - تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج۶، ص: ۱۰۵.
(۲) - بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۹۹، ص: ۲۶۳-۲۶۲.
(۳) - بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۹۹، ص: ۲۶۳.
(۴) - بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۸۵، ص: ۳۱۱.