پرسش
عدل در اصول دین به چه معنا است؟ و آیا صحیح است بگوییم در آیه شریفه: «إِنَّ الله یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ»، منظور از احسان، اهل بیت( علیه السلام ) هستند؟
پاسخ اجمالی
1. عدل معانی مختلفی دارد. در اصول دین، عدالت از صفات ثبوتیه کمالیه خداوند است؛ یعنی خداوند ظلم نمی‌کند و فعل قبیح و مخالف عقل سلیم انجام نمی‌دهد.
2. در برخی روایات، پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) و امامان معصوم( علیه السلام ) از مصادیق بارز عدل و احسان به شمار آمده‌‌اند. در ذیل آیه: «خدا به عدل و احسان و بخشش به خویشاوندان فرمان می‌دهد...»،[2] از امام صادق( علیه السلام ) نقل شده است: «الْعَدْلُ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا الله وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ الله( صلی الله علیه و آله و سلم ) وَ الْإِحْسَانُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِین»؛[3] منظور از عدل شهادت به وحدانیت خدای متعال و رسالت پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم )، و منظور از احسان، علی( علیه السلام ) است.
«عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ [مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍ]( علیه السلام )... إِنَّ الله [تَعالَى] یَقُولُ إِنَّ الله یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبى، قَالَ الْعَدْلُ رَسُولُ الله( صلی الله علیه و آله و سلم ) وَ الْإِحْسانِ [أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ] عَلِیُّ [بْنُ أَبِی طَالِبٍ( علیه السلام )] وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبى فَاطِمَةُ [الزَّهْرَاءُ]»؛[4] امام باقر( علیه السلام ) فرمود: آیه شریفه که می‌‌فرماید: «خدا به عدل و احسان و بخشش به خویشاوندان فرمان می‌دهد»، عدل رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم )، احسان علی( علیه السلام ) و ایتاء ذی القربی، فاطمه(سلام الله علیها) است.
[2]. نحل، 90.
[3]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب، ج 1، ص 388، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1404ق.
[4]. فرات کوفی، ابوالقاسم، تفسیر فرات، تحقیق، محمودی، محمد کاظم، ص ۲۳۶، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1410ق.
آیات مرتبط
سوره النحل (90) : إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَيَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ ۚ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ
T