شیعه نیوز:
پرسش
آیا آیات 32 و 33 سوره نور با هم تناقض ندارند؟! در یک آیه خداوند می‌فرماید ازدواج کنید من خرج شما را فراهم می‌رسانم و در آیه دیگر می‌گوید اگر نمی‌توانید ازدواج کنید صبر کنید تا من شما را بی‌نیاز کنم، بالاخره کسی که فقیر است باید صبر کند که خدا او را بی‌نیاز کند و بعد ازدواج کند، یا ازدواج کند به امید این که خدا برساند.
پاسخ اجمالی
در ارتباط با مطالب مطرح شده در آیات مورد پرسش باید گفت؛ آیه اوّل امر به مؤمنان، اولیای مجرّدها و متولیان جامعه اسلامی است که سزاوار نیست، جوانان را به دلیل فقر و تهی‌دستی مجرد رها کنید، بلکه باید خوف از فقر را به وعده وسعت رزق مرتفع گردانید. اما آیه دوّم خطاب به خود مجردها و جوانان بی‌بضاعت است؛ یعنی اگر به هر دلیلی امکان ازدواج برایتان فراهم نیست، شما عفت پیشه کنید، صبر نمایید و بر خدا توکل داشته باشید تا مقدمات و اسباب ازدواج شما فراهم شود؛ زیرا وقتى شما عفّت و پاک‌دامنی خود را حفظ کردید و چشم امید به کرم پروردگار دوختید، خداوند از فضل و کرم خویش بی‌نیازتان می‌گرداند و وسائل ازدواج شما را فراهم می‌سازد؛ لذا تناقضی میان این دو آیه وجود ندارد، زیرا باید به این مسئله توجه داشت که در فهم مسائل قرآن کریم، باید آیات آن‌را با توجه به دیگر آیات پیرامونی تحلیل و بررسی نمود؛ چرا که آیات قرآن برخی، بعضی دیگر را تفسیر می‌کنند: «فان القرآن یفسر بعضه بعضاً».[1] لذا بدون توجه به این نکته ممکن است این توهم پیش آید که برخی از آیات قرآن با برخی دیگر در تضادند، چنان‌که در مورد آیات 32 و 33 سوره نور چنین برداشت شده است.
با توجه به این نکته باید گفت؛ بعد از آن‌که خداوند در آیات پیشین زنان و مردان را به حفظ عفت و پاک‌دامنی و خودداری از نگاه‌های هوس‌آلود و علنی کردن زینت‌ها و زیبایی‌ها در برابر نامحرمان، امر نمود، پس از آن دستور به همکاری و تعاون اجتماعی در مسئله ازدواج - برای تمام کسانی که نیاز به ازدواج دارند – داده است؛ زیرا مجرد ماندن و تن به ازدواج ندادن، ریشه بسیاری از رذایل اخلاقی می‌شود که ازدواج مانع آنها خواهد شد.[2]
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللهُ واسِعٌ عَلِیمٌ»؛[3] مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درست‌کارتان را اگر فقیر و تنگ‌دست باشند. خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد، خداوند گشایشدهنده و آگاه است.
«وَ لْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لا یَجِدُونَ نِکاحاً حَتَّى یُغْنِیَهُمُ اللهُ مِنْ فَضْلِهِ»؛[4] و کسانى که امکانى براى ازدواج نمىیابند، باید پاکدامنى پیشه کنند تا خداوند از فضل خود آنان را بىنیاز گرداند!
در ارتباط با مضامین این دو آیه مطالبی را به صورت خلاصه مورد بررسی قرار می‌دهیم تا روشن شود که این دو آیه هیچ تناقضی با هم نداشته، بلکه هر دو در یک راستا، یعنی حفظ جامعه در برابر آلودگی‌های اخلاقی هستند، منتها با رویکردی متفاوت.
اسلام مردم را به زناشویى تشویق می‌کند تا کانالى پاکیزه براى نیرومندترین غریزه بشر باشد؛ از این‌رو خداى سبحان می‌فرماید عزب‌ها، غلامان و کنیزان خود را که شایسته باشند، همسر دهید؛ زیرا آنان بشرى هستند که همان غرایز و همان نیازمندی‌هاى شما را دارند.
«أیّم» مفرد «أیامى» بر کسى اطلاق می‌شود که ازدواج نکرده، خواه زن یا مرد باشد. فراهم ساختن وسایل و تسهیلات لازم براى همسرى مسئولیّتى است اجتماعى مانند دیگر مسئولیّت‌ها. این آیه جوان عزب و مجرد را شامل می‌شود، خواه آزاد باشد یا بنده که بر اجتماع واجب است تمام آنها را همسر دهد.
از آن‌جا که یکی از بزرگ‌ترین موانع روانى در برابر ازدواج ترس از مسائل مادی است، پروردگار سبحان، این مانع را بدین گفته خود بر طرف می‌سازد که اگر تهی‌دست باشند خداوند به فضل و کرم خود آنان را توان‌گر خواهد ساخت.[5]
با توجه و دقت در محتوای آیات می‌توان گفت؛
خطاب در آیه اول متوجه مؤمنان و متولیان جامعه اسلامی است. کلمه «أَنْکِحُوا» امر و براى استحباب است، نه وجوب؛ یعنى اى سرپرستان و مسئولان جامعه اسلامی! زنان و مردان بی‌همسر خودتان را داراى همسر نمائید. اگر چه «أَنْکِحُوا» امر استحبابى است، نه وجوبى، ولى در عین حال از آن امور مستحبى است که گاهى به مرحله وجوب می‌رسد. و آن زمانی است که اگر انسان ازدواج نکند ممکن است به فساد جنسی کشیده شود؛ یعنى اگر افرادى که می‌خواهند با یکدیگر ازدواج نمایند فقیر و تهی‌دست باشند شما اصلا نگران نباشید؛ چرا که خدای متعال آنان را غنى و بی‌نیاز مىنماید.[6]
ولى در آیه دوم روى سخن مستقیماً به خود افرادى است که تصمیم ازدواج دارند، اما وسیله و مقدمات ازدواج براى آنان فراهم نیست؛ یعنى بر افرادى که به علت تهی‌دستى قادر به ازدواج نیستند واجب و لازم است که از اعمال نامشروع شدیداً بر حذر باشند! مبادا این‌طور گمان کنند که چون فعلاً وسیله ازدواج براى ایشان آماده نشده، پس اعمال نامشروع براى آنان بلا مانع و مجاز خواهد بود، بلکه بر آنان واجب و لازم است عفت ورزند و اگر عفت ورزند شکى نیست که خدا آنان را به وسیله فضل خود، غنى و بی‌نیاز و از نعمت ازدواج برخوردار خواهد کرد.[7]
بنابر این، آیه اوّل امر به مؤمنان، اولیای مجرّدها و متولیان جامعه اسلامی است که سزاوار نیست، جوانان را به دلیل فقر و تهی‌دستی مجرد رها کنید، بلکه خوف از فقر را به وعده وسعت رزق مرتفع گردانید. اما آیه دوّم خطاب به خود مجردها و جوانان بی‌بضاعت است؛ یعنی اگر به هر دلیلی امکان ازدواج برایتان فراهم نیست، شما عفت پیشه کنید، صبر نمایید و بر خدا توکل داشته باشید تا مقدمات و اسباب ازدواج شما فراهم شود؛ زیرا وقتى شما عفّت و پاک‌دامنی خود را حفظ کردید و چشم امید به کرم پروردگار دوختید، خداوند از فضل و کرم خویش بی‌نیازتان می‌گرداند و وسائل ازدواج شما را فراهم می‌سازد.
[1]. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق، اعلمی، حسین، ج 1، ص 75، تهران، الصدر، چاپ دوم، 1415ق.
[2]. مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، ج 5، ص 420، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1424ق.
[3]. نور، 32.
[4]. همان، 33.
[5]. مدرسی، سید محمدتقی، تفسیر هدایت، گروه مترجمان، ج 8، ص 306، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1377ش.
[6]. نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، ج 14، ص 83، تهران، اسلامیه، چاپ اول، 1398ق.
[7]. همان، ص 84؛ گنابادى، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج 3، ص 117، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1408ق
آیات مرتبط
سوره النور (32) : وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَىٰ مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ ۚ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
سوره النور (33) : وَلْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّىٰ يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ۗ وَالَّذِينَ يَبْتَغُونَ الْكِتَابَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ فَكَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْرًا ۖ وَآتُوهُمْ مِنْ مَالِ اللَّهِ الَّذِي آتَاكُمْ ۚ وَلَا تُكْرِهُوا فَتَيَاتِكُمْ عَلَى الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۚ وَمَنْ يُكْرِهْهُنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِنْ بَعْدِ إِكْرَاهِهِنَّ غَفُورٌ رَحِيمٌ
T