ابوجعفر، امام محمدباقر عليه السلام
پنجمين آفتابي است که بر افق پرنور امامت، جاودانه درخشيد. زندگي پرنور و
برکت آن حضرت، سراسر دانش و ارزش بود و از همين روي «باقرالعلوم»؛ يعني
شکافنده دشواري‌هاي دانش و گشاينده پيچيدگي‌هاي معرفت ناميده شد.
به گزارش ايسنا، امروز 3 صفر سالروز ولادت حضرت امام محمد باقر(ع) است، لذا
بر آن شديم تا در اين گفتار به چند نمونه از احاديث آن حضرت اشاره کنيم،
به اين اميد که درسهاي سودمند زندگي سالم و سازنده را از شيوه زندگي
درخشان آن بزرگمرد فضايل بياموزيم؛
قالَ الاْمامُ ابوجَعْفَر محمّد بنِ عليّ باقرُ العلومِ صَلواتُ اللّه وَ سَلامُهُ عَلَيْه:
1- إذا اءرَدْتَ انْ تَعْلَمَ انَّ فيکَ خَيْراً، فَانْظُرْ إ لي قَلْبِکَ
فَإ نْ کانَ يُحِبُّ اهْلَ طاعَةِ اللّهِ وَ يُبْغِضُ اهْلَ مَعْصِيَتِهِ
فَفيکَ خَيْرٌ؛ وَاللّهُ يُحِبُّک ، وَ إ ذا کانَ يُبْغِضُ اهْلَ طاعَةِ
اللّهِ وَ يُحِبّ اهْلَ مَعْصِيَتِهِ فَلَيْسَ فيکَ خَيْرٌ؛ وَ اللّهُ
يُبْغِضُکَ، وَالْمَرْءُ مَعَ مَنْ اءحَبَّ.(1)
امام فرمود: اگر خواستي بداني که در وجودت خير و خوشبختي هست يا نه، به
درون خود دقت کن اگر اهل عبادت و طاعت را دوست داري و از اهل معصيت و گناه
ناخوشايندي، پس در وجودت خير و سعادت وجود دارد؛ و خداوند تو را دوست
مي‌دارد. ولي چنانچه از اهل طاعت و عبادت ناخوشايند باشي و به اهل معصيت
عشق و علاقه ورزيدي، پس خير و خوبي در تو نباشد؛ و خداوند تو را دشمن دارد.
و هر انساني با هر کسي که به او عشق و علاقه دارد، با همان محشور مي‌گردد.
2- قالَ عليه السلام: مَنْ کَفَّ عَنْ اعْراضِ النّاسِ اقالَهُ اللّهُ
نَفْسَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ، وَمَنْ کَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ کَفَّ
اللّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ.(2)
فرمود: هرکس دنبال هتک حرمت - ناموس و آبروي - ديگران نباشد، خداوند متعال
او را در قيامت مورد عفو و بخشش قرار مي دهد؛ و هرکس غضب و خشم خود را از
ديگران باز دارد، خداوند نيز خشم و غضب خود را در قيامت از او بر طرف مي
سازد.
3- قالَ عليه السلام: مَنْ ثَبَتَ عَلي وِلايَتِنا فِي غِيْبَةِ قائِمِنا،
اءعْطاهُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اَجْرَ اءلْفِ شَهيدٍ مِنْ شُهَداءِ بَدْرٍ
وَ حُنَيْنٍ.(3)
فرمود: کسي که در زمان غيبت امام زمان (عجّل اللّه فرجه الشّريف ) بر ايمان
و ولايت ما اهل بيت عصمت و طهارت پا برجا و ثابت بماند، خداوند متعال
پاداش و ثواب هزار شهيد از شهداي جنگ بدر و حنين به او عطا مي فرمايد.
4- قالَ عليه السلام: لَوْ أ نَّ الاْ مامَ رُفِعَ مِنَ الاْ رْضِ ساعَةً،
لَماجَتْ بِاءهْلِها کَما يَمُوجُ الْبَحْرُ بِاءهْلِهِ.(4)
فرمود: اگر امام و حجّت خدا لحظه اي از روي زمين و از بين افراد جامعه
برداشته شود، زمين اهل خود را در خود مي بلعد و فرو مي برد همان طوري که
دريا چيزهاي خود را در خود متلاطم و آشفته مي سازد.
5- قالَ عليه السلام: إنَّ جَميعَ دَوابِّ الاْ رْضِ لَتُصَلّي عَلي طالِبِ الْعِلْمِ حَتّي الْحيتانِ في الْبَحْرِ.(5)
فرمود: به درستي که تمام موجودات و جانوراان زمين و بلکه ماهيان دريا براي
تحصيل کنندگان علوم - اسلامي و معارف الهي - تحيّت و درود مي فرستند.
6- قالَ عليه السلام: لَوْ اءُوتيتُ بِشابٍّ مِنْ شَبابِ الشّيعَةِ لا يَتَفَقَّهُ فِي الدّينِ، لَاءَوجَعْتُهُ.(6)
فرمود: اگر جواني از جوانان شيعه را نزد من بياورند که به مسائل دين - و
زندگي - آشنا نباشد، او را تنبيه و تأ ديب خواهم کرد (تا به دنبال تحصيل
مسائل دين برود).
7- قالَ عليه السلام: مَنْ اءفْتَي النّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُديً،
لَعَنَتْهُ مَلائِکَةُالرَّحْمَةِ و مَلائِکَةُ الْعَذابِ، وَلَحِقَهُ
وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِفَتْياهُ.(7)
فرمود: هرکس درباره مسائل دين فتوا و نظريه اي دهد که بدون علم و اطّلاع
باشد، ملائکه رحمت و ملائکه عذاب او را لعن و نفرين مي کنند و گناه عمل
کننده - اگر خلاف باشد - بر عهده گوينده است.
8 - قالَ عليه السلام: الصَّلاةُ عَمُودُالدّينِ، مَثَلُها کَمَثَلِ
عَمُودِ الْفِسْطاطِ، إ ذا ثَبَتَ الْعَمُودُ ثَبَتَ الاَْوْتادُ وَ
الاَْطْناب ، وَ إ ذا مالَ الْعَمُودُ وَانْکَسَرَ لَمْ يَثْبُتْ وَ تَدٌ
وَلاطَنَبٌ.(8)
فرمود: نماز ستون دين است و مثالش همانند تيرک و ستون خيمه مي باشد که
چنانچه محکم و استوار باشد ميخ ها و طناب هاي اطراف آن پا بر جا خواهد بود
ولي اگر ستون سُست يا کج باشد ميخ ها و طنابهاي اطراف آن نمي تواند پا
برجا باشد.
9- قالَ عليه السلام: لا تَتَهاوَنْ بَصَلاتِکَ، فَإ نَّ النَّبيَّ صلّي
اللّه عليه و آله و سلّم قالَ عِنْدَ مَوْتِهِ: لَيْسَ مِنّي مَنِ
اسْتَخَفَّ بِصَلاتِهِ، لَيْسَ مِنّي ، مَنْ شَرِبَ مُسْکِراً لايَرِدُ
عَلَيّ الْحَوْضَ، لا وَ اللّهِ.(9)
فرمود: نسبت به نماز بي‌اعتنا مباش و آن را سبک و ناچيز مشمار، همانا که پيامبر خدا هنگام وفات خود فرمود:
هرکس نماز را سبک شمارد و يا مسکرات بنوشد از - امّت - من نيست و بر حوض کوثر وارد نخواهد شد.
10 - قالَ عليه السلام : بُنِيَ الاْ سْلامُ عَلي خَمْسَةِ اءشْياءٍ: عَلَي
الصَّلاةِ، وَ الزَّکاةِ، وَالْحَجِّ، وَ الصَّوْمِ، وَ الْوِلايَةِ، وَ
لَمْ يُنادَ بِشَيْي ءٍ مِثْلَ ما نُودِيَ لِلْوِلايَةِ.(10)
فرمود: دين مبين اسلام بر پنج پايه و اساس استوار است: نماز، زکات، خمس،
حج، روزه، ولايت اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام. سپس افزود: آن مقداري
که نسبت به ولايت سفارش شده است نسبت به هيچ کدام تاءکيد نگرديده است و
ولايت اساس و محور تمام اعمال مي باشد.
11- قالَ عليه السلام: مَنْ دَعَا اللّهَ بِنا اءفْلَحَ، وَ مَنْ دَعاهُ بِغَيْرِنا هَلَکَ وَ اسْتَهْلَکَ.(11)
فرمود: هر که خداوند را به وسيله ما بخواند و ما را واسطه قرار دهد رستگار و
موفّق خواهد شد. و کسي که غير از ما اهل بيت - عصمت و طهارت - را وسيله
گرداند نااميد و هلاک خواهد گشت.
12- قالَ عليه السلام: الاْعْمالُ تُضاعَفُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ، فَأ کْثِرُوا فيها مِنَ الصَّلاةِ وَ الصَّدَقَةِ وَ الدُّعاءِ.(12)
فرمود: پاداش اعمال - بد يا خوب - در روز جمعه دو برابر ديگر روزها است، پس
سعي نمائيد در اين روز نماز و صدقه و دعا بسيار انجام دهيد.
13- قالَ عليه السلام: مَنْ طَلَبَ الدُّنْيا اسْتِعْفافا عَنِ النّاسِ، وَ
سَعْيا عَلي اءهْلِهِ، وَ تَعَطُّفا عَلي جارِهِ، لَقَي اللّهَ عَزَّ
وَجَلَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ وَجْهُهُ مِثْلُ الْقَمَرِ لَيْلَةَ
الْبَدْرِ.(13)
فرمود: هرکس دنيا را به جهت يکي از اين سه حالت طلب کند: بي نيازي از مردم،
آسايش و رفاه خانواده و عائله‌اش، کمک و رسيدگي به همسايه‌اش. روز قيامت
در حالتي محشور مي گردد و به ملاقات خداوند متعال نايل مي‌شود که صورتش
همچون ماه شب چهارده، نوراني است.
14- قالَ عليه السلام: ثَلاثٌ لَمْ يَجْعَلِ اللّهُ لِاءحَدٍ فيهِنَّ
رُخْضةً: اءداءُ الاْ مانَةِ إ لَي الْبِرِّ وَ الْفاجِرِ، وَ الْوَفاءُ
بِالْعَهْدِ لِلْبِّرِ وَ الْفاجِرِ، وَ بِرُّ الْوالِدَيْنِ بِرَّيْنِ
کانا اَوْ فاجِرَيْنِ.(11)
فرمود: خداوند سبحان در سه چيز رخصت قرار نداده است: امانت را سالم تحويل
صاحبش دادن ، خواه آن که صاحبش آدم خوبي باشد يا فاجر. وفاي به عهد نسبت به
هر شخصي خوب باشد يا بد. نيکي و احسان به پدر و مادر خوب باشند يا بد.
15- قالَ عليه السلام: إ نَّ الْجَنَّةَ وَ الْحُورَ لَتَشْتاقُ إلي مَنْ يَکْسَحُ الْمَسْجِدَ، اَوْ يَاءخُذُ مِنْهُ الْقَذي.(14)
فرمود: همانا بهشت و حورالعين در انتظار افرادي است که در نظافت و تميز کردن مسجد سعي و تلاش نمايند.
16- قالَ عليه السلام: إنَّما يَبْتَلِي الْمُؤمِنُ فِي الدُّنْيا عَلي قَدْرِ دينِهِ.(15)
فرمود: همانا مؤمن در اين دنيا هر مقداري که دين و ايمان داشته باشد به همان اندازه مورد امتحان و آزمايش قرار مي‌گيرد.
17- قالَ عليه السلام: لايَکُونُ الْعَبْدُ عابِدا لِلّهِ حَقَّ عِبادَتِهِ
حَتّي يَنْقَطِعَ عَنِ الْخَلْقِ کُلِّهِمْ، فَحينَئِذٍ يَقُولُ: هذا
خالِصٌ لي، فَيَقْبَلُهُ بِکَرَمِهِ.(14)
فرمود: کسي به بندگي و ستايش گر حقيقي در برابر خداوند نمي رسد مگر آن که
از تمام افراد قطع اميد کند و تنها اميدش خداي يکتا باشد. در يک چنين حالتي
خداوند گويد: اين عمل خالصانه براي من است و آن را مورد قبول و عنايت خود
قرار مي‌دهد.
18- قالَ عليه السلام: اُقْسِمُ بِاللّهِ وَ هُوَ حَقُّ، مافَتَحَ رَجُلٌ
عَلي نَفْسِهِ بابَ الْمَسْاءلَةِ إلاّ فَتَحَ اللّهُ عَلَيْهِ بابَ
فَقْرٍ.(16)
فرمود: سوگند به خدائي که بر حقّ است، چنانچه شخصي در موردي، تقاضاي خود را
به يکي از هم نوعان خود بگويد و بدون توجّه به خداوند متعال درخواست کمک
نمايد، خداوند دري از درهاي فقر و تنگ دستي را بر او بگشايد.
19- قالَ عليه السلام: مَنْ قَضي مُسْلِما حاجَتَهُ، قالَ اللّهُ عَزَّ وَ
جَلَّ: ثَوابُکَ عَلَيَّ وَلا اَرْضي لَکَ ثَوابا دُونَ الْجَنَّةِ.(17)
فرمود: هرکس حاجتي را براي مسلماني برآورده کند و گره از مشگلش بگشايد،
خداوند متعال به او خطاب کند: ثواب و پاداش تو بر عهده من خواهد بود و غير
از بهشت چيز ديگري لايق تو نخواهد بود.
20- قالَ عليه السلام: إنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ اءَوْحي إلي شُعَيْبٍ
النَّبي صلي الله عليه و آله: إنّي مُعَذِّبٌ مِنْ قَوْمِکَ مِائَةَ
اءلْفٍ، اءرْبَعينَ اءلْفا مِنْ شِرارِهِمْ وَ سِتّينَ اءلْفا من
خِيارِهِمْ. فقال: يا رَبِّ هؤُلاءِ الاْشْرار فَما بالُ الاْ خْيار؟
فَاءوحيَ اللّهُ إ لَيْهِ: إ نَّهُمْ داهَنُوا اءهْلَ الْمَعاصي وَ لَمْ
يَغْضِبُوا لِغَضَبي.(18)
فرمود: همانا خداوند متعال، براي حضرت شعيب عليه السلام وحي فرستاد: من از
قوم تو يکصد هزار نفر را عذاب و هلاک مي نمايم که شصت هزار نفر ايشان،
اشرار و چهل هزار نفر ديگرشان از خوبان و عبادت کنندگان خواهند بود. حضرت
شعيب عليه السلام سؤ ال نمود: اشرار که مستحقّ عذاب هستند ولي خوبان را چرا
عذاب مي نمائي؟ خداوند وحي نمود: به جهت آن که اين افراد، نسبت به
گناهکاران بي تفاوت بوده و با ايشان سازش مي کردند.
*************************
1-اصول کافي : ج 2، ص 103، ح 11، وسائل الشّيعة : ج 16، ص 183، ح 1.
2- کتاب الزّهد: ص 1، ح 9.
3- إ ثبات الهداة : ج 3، ص 467.
4- اصول کافي : ج 1، ص 179، ح 12.
5- بحارالا نوار: ج 1، ص 137، ح 31.
6- محاسن برقي : ج 1، ص 228.
7- اصول کافي : ج 1، ص 42، ح 3، و مستدرک الوسائل : ج 17، ص 244.
8- وسائل الشيعه : ج 4، ص 27، ح 4424.
9- وسائل الشّيعة : ج 4، ص 23، ح 4413.
10- وسائل الشّيعة : ج 1، ص 18، ح 10.
11- اءمالي شيخ طوسي : ج 1، ص 175.
12- مستدرک الوسائل : ج 6، ص 64، ح 15.
11- وسائل الشّيعة : ج 17، ص 21، ح 5.
12- وسائل الشّيعه : ج 21، ص 490، ح 3.
13- مستدرک الوسائل : ج 3، ص 385.
14- تنبيه الخواطر، معروف به مجموعة ورّام : ص 523، بحارالا نوار: ج 67، ص 210، ح 12، به نقل از کافي .
15- تنبيه الخواطر، معروف به مجموعة ورّام : ص 427، بحارالا نوار: ج 70، ص 111، ح 14 .
16- عدّة الداعي : ص 99، س 15.
17- مستدرک الوسائل : ج 12، ص 402، ح 6.
18- الجواهرالسنّية : ص 28، بحارالا نوار: ج 12، ص 386، ح 12، به نقل از کافي .