آخرت، بهشت و دوزخ بعد از حیات مادی این دنیا و بعد از آنکه آسمانها و زمین نابود شدند رخ خواهد داد. پس چرا در قرآن می‌خوانیم که بهشتیان و دوزخیان تا هنگامی که آسمانها و زمین برپا است در بهشت و جهنم باقی خواهند ماند؟ آیا مراد، آسمان و زمین غیر مادی است؟!

شیعه نیوز:
پرسش
تناقض «مادامت السموات و الارض» در آیه 108 سوره هود چیست؟ مگر بعد از حیات مادی بهشت نیست؟
پاسخ اجمالی
در آیه 107 و 108 سوره مبارکه هود درباره جهنمیان همچنین کسانی که سعادتمند و خوشبخت شده‌اند، می‌خوانیم: «خالِدینَ فیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ...»؛ یعنی هر دو گروه در جهنم و بهشت می‌مانند تا وقتی که آسمان و زمین پا برجاست!
حال سؤال این است که آیا چنین نیست که با برپایی قیامت، آسمان و زمین از بین رفته و آسمان دنیا نابود می‌شود؟ چرا که خداوند در آیات دیگر فرموده است: «در آن روز خورشید بی‌فروغ گشته و کوه‌‌ها به راه می‌‌افتند و از جا کنده می‌شوند».[1] حال با این توصیفات که نشان دهنده آن است که زمین، آسمان و هر آنچه در آنها وجود دارد در آستانه قیامت از بین خواهند رفت، چرا پروردگار در سوره هود می‌فرماید: بهشتیان در بهشت و جهنمیان در جهنم‌اند تا آسمان و زمین پابرجا است؟!
برای این سؤال چند پاسخ ارائه شده است که به دو پاسخ اشاره می‌کنیم:
1. تعبیر(مادام السموات و الارض) تعبیری کنایی ازخلود و ابدیت است. در کلام عرب و در دیگر زبان‌ها این گونه کنایات فراوان به کار برده می‌شود.[2]
2. در پاسخ دومی که به این سؤال داده شده است به این آیه از قرآن کریم اشاره شده است که: «در آن روز که این زمین به زمین دیگر، و آسمان‌‌ها [به آسمان‌‌هاى دیگرى] مبدل می‌شود، و آنان در پیشگاه خداوند واحد قهار ظاهر می‌گردند».[3]
با استناد به محتوای این آیه می‌توان گفت؛ با آن‌که آسمان و زمین با ساختاری که امروز مشاهده‌‌اش می‌‌کنیم، قبل از قیامت نابود خواهد شد، ولی آسمان و زمین جدیدی خلق خواهد ‌شد؛ لذا این عبارت معنا خواهد یافت که گفته شود بهشتیان در بهشت و دوزخیان در جهنم جاویدند تا هنگامی است که آسمان‌‌ها و زمین پابرجا است.
پس مراد از آسمان‌ها و زمین در این دو آیه از سوره هود، آسمان‌ها و زمینی غیر از ساختاری است که امروز مشاهده می‌کنیم و بر اساس آیات قرآن، نابود خواهد شد.
بنابراین، آیاتی که سخن از برچیده شدن آسمان و زمین می‌کنند؛ منظور آسمان و زمین دنیا است و آیاتی که حکایت از وجود آسمان و زمین در آخرت دارد، آسمان و زمینی است که متناسب و هم سنخ با نشئه آخرت است.[4]
سمانآآااا
در روایتی نیز در تفسیر آیه «یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ»‏[5] آمده است: «یعنى این زمین تبدیل می‌شود به زمینى که در روى آن آشکارا گناه نشده است و کوه و گیاهى ندارند بمانند همان روزى که آن‌را اولین بار خلق کرد».[6]

[1]. تکویر، 1 – 3.
[2]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج9، ص 245 و 246، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
[3]. ابراهیم، 48.
[4]. طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ج 11، ص 23، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
[5]. ابراهیم، 48.
[6]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، ج ‏2، ص 236 – 237، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق.
آیات مرتبط

سوره هود (107) : خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ إِلَّا مَا شَاءَ رَبُّكَ ۚ إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِمَا يُرِيدُ
سوره هود (108) : وَأَمَّا الَّذِينَ سُعِدُوا فَفِي الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ إِلَّا مَا شَاءَ رَبُّكَ ۖ عَطَاءً غَيْرَ مَجْذُوذٍ
سوره إبراهيم (48) : يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ ۖ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ
سوره الأنبياء (104) : يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ ۚ كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِيدُهُ ۚ وَعْدًا عَلَيْنَا ۚ إِنَّا كُنَّا فَاعِلِينَ
سوره التكوير (1) : إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ
سوره التكوير (2) : وَإِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَتْ
سوره التكوير (3) : وَإِذَا الْجِبَالُ سُيِّرَتْ

T