به گزارش «شیعه نیوز»، مهاجرت در سال‌های اخیر تبدیل به یکی از ابر روند‌های جهانی شده، به گونه‌ای که بر اساس آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت/ IOM، حدود ۳۵ درصد کل مهاجران دنیا را مهاجران با مهارت بالا و دارای تحصیلات دانشگاهی تشکیل می‌دهند.
در این راستا مطالعاتی به همت موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور، پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف با همکاری مرکز مطالعات اجتماعی دانشگاه مانهایم آلمان و با نظرسنجی آنلاین از ۴۲۵ ایرانی تحصیلکرده مهاجر اجرایی شد. هدف از انجام این نظرسنجی واکاوی دلایل مهاجرت، عوامل رانشی و کششی برای مهاجرت و بازگشت به کشور، رسیدن به راهکار‌هایی برای ترغیب بازگشت ایرانیان تحصیلکرده و ایجاد ارتباط و شبکه‌سازی با این افراد و انتقال آموخته‌های آنان و در نهایت ارائه این نتایج به تصمیم‌گیران کشور برای مداخله در سیاست‌های کلی مهاجرت و بازگشت به کشور است.
دکتر بهرام صلواتی، با اشاره به مطالعات انجام شده در گروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه شریف در زمینه واقعیات مهاجرت ایرانیان به خارج، اظهار کرد: گزارش "پرونده مهاجرت گیت ایران" در راستای نورپراکنی بر روی شبهات شایع در حوزه مهاجرت کشور تهیه و تدوین شده است و هدف اصلی آن به‌هیچ وجه انکار وقوع مهاجرت در میان گروه‌های مختلف مهاجران اعم از جابجایی‌های دانشجویی، مهاجرت‌های کاری و پناهجویی و سایر موارد و یا نادیده انگاشتن اثرات و تبعات آن در کشور نیست.
وی با اشاره به برخی گزارش‌ها که مدعی شدند در بین اتباع کشور‌های مختلف، ایرانیان بیشترین متقاضی برای مهاجرت به استرالیا را دارند که سالانه ده‌ها نفر نیز جان خود را در این راه می‌دهند! گفت: این در حالی است که تعداد کل متقاضیان برای مهاجرت به استرالیا در هیچ یک از پایگاه داده‌های این کشور ثبت نمی‌شود و تنها تعداد متقاضیان ویزای بشردوستانه به این کشور ثبت می‌شود و ایرانیان نیز در زمره سه کشور اول متقاضی این کشور محسوب نمی‌شوند.
وی اضافه کرد:، ولی از نظر تعداد خالص مهاجران ایرانی وارده شده به استرالیا بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۷، در هیچ سالی ایرانیان در بین ۱۰ کشور اول وارد شده به استرالیا قرار ندارند. همچنین بر اساس آمار پایگاه داده اطلاعات مرزی استرالیا کشته‌شدگان مرزی ایرانی در استرالیا در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ تعداد ۳ نفر ثبت شده که به دلایلی غیر از غرق شدن در دریا بوده است.
آمار‌های واقعی مهاجرت مغزها
صلواتی با اشاره به برخی ادعا‌ها در زمینه مهاجرت مغزها، توضیح داد: در این گزارش‌ها این ادعای مضحک مطرح شده است که "طبق آمار صندوق بین‌المللی پول"، ایران از نظر مهاجرت مغزها در بین ۹۱ کشور جهان مقام اول را از آن خود کرده است! و طبق این آمار سالانه بین ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار ایرانی تحصیلکرده برای خروج از کشور اقدام می‌کنند! این در حالی است که در گزارش سال ۱۹۹۸ صندوق بین‌المللی پول، ایران از نظر نرخ خروج تحصیلکردگان به مقصد کشور‌های OECD (سازمان همکاری اقتصادی و توسعه) با نرخ ۲۵.۶ درصد در جایگاه یازدهم از ۶۱ کشور مهاجر فرست به این حوزه قرار دارد. در همین گزارش نیز اشاره شده است که در سال ۱۹۹۰ تعداد کل مهاجران تحصیلکرده ایرانی در آمریکا حدود ۱۰۵ هزار نفر بوده است.
تعداد مهاجران ایرانی خارج از کشور و سهم آن در هر هزار نفر در سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۷
مدیر گروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف با رد این ادعا که سالانه تا ۱۸۰ هزار نفر با تحصیلات عالیه از ایران مهاجرت می‌کنند، اظهار کرد: طبق آخرین آمار، تعداد کل مهاجران ایرانی با تحصیلات دانشگاهی در کشور‌های OECD، تعداد ۴۷۱ هزار نفر و حداکثر تعداد دانشجویان بین‌المللی ایرانی در خارج از کشور در سال‌های اخیر ۵۲ هزار نفر بوده است.
رتبه‌بندی ایران در میان کشور‌های فرستنده مهاجر
واقعیت مهاجرت ایرانیان به خارج
وی به بیان برخی از آمار‌های منتشر شده از سوی منابع مختلف پرداخت و یادآور شد: برخی مدعی شدند که بر اساس نتایج بررسی مهاجرت که از سوی سازمان ملل در مرداد سال ۱۳۴۴ انجام شده بود، ایران از لحاظ مهاجرت اتباع به کشور‌های دیگر در ردیف ۵ کشور پایین جدول (نزدیک به صفر) قرار گرفت و این در حالی است که با مراجعه به داده‌های بانک جهانی در حوزه مهاجران خارج از کشور در دهه ۱۹۶۰ میلادی (دهه ۴۰ شمسی) ایران رتبه هفتاد و ششم در بین ۲۳۲ کشور از نظر تعداد مهاجران در خارج از کشور را کسب کرده است.
صلواتی با بیان اینکه بر این اساس، به ازای هر هزار نفر جمعیت کشور، ۷.۸ نفر در خارج از کشور به سر می‌بردند، ادامه داد: همچنین ادعا شده است که در سال ۱۳۵۴ تغییری در رتبه ایران در زمینه مهاجرت به کشور‌های دیگر حاصل نشده است و مهاجرت ایرانیان نزدیک به صفر بوده است؛ ولی داده‌های بانک جهانی در حوزه مهاجران خارج از کشور در دهه ۱۹۷۰ (دهه ۵۰ شمسی)، ایران را در رتبه هفتاد و چهارم در بین ۲۳۲ کشور قرار می‌دهد.
این استادیار دانشگاه صنعتی شریف با تاکید بر اینکه در دهه ۵۰ شمسی به ازای هر هزار نفر جمعیت کشور، تعداد ۸.۱ نفر در خارج از کشور به سر می‌برده‌اند، ادامه داد: در سال ۱۳۵۷ تعداد ایرانیان مهاجرت کرده کمتر از ۵۰ هزار نفر اعلام شد، در حالی که در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی (دهه‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی)، تعداد ثبت شده مهاجران ایرانی به ترتیب ۱۷۱ هزار و ۴۷۸ نفر و ۲۳۲ هزار و ۸۱۱ نفر بوده که با توجه به جمعیت ایران در این سال‌ها رقم قابل توجهی بوده است.
صلواتی تاکید کرد: بر اساس داده‌های بانک جهانی در سال ۲۰۱۷، تعداد مهاجران ایرانی در جهان ۲۳۷ هزار و ۳۴۴ نفر بوده و رتبه ایران در بین ۲۳۲ کشور بر اساس این داده‌ها پنجاه و چهارم است که نسبت به دهه ۷۰ میلادی، ۲۲ پله افزایش یافته است؛ ولی هنوز تا صدر جدول فاصله زیادی دارد.
مدیرگروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف به گزارش پیمایش گالوپ در سال ۲۰۱۷ اشاره کرد و ادامه داد: بر خلاف ادعا‌های اعلام شده که ایرانیان سومین مردمان در جهان هستند که به دنبال مهاجرت هستند، بر اساس گزارش گالوپ، ایرانیان از نظر تعداد افراد متمایل به مهاجرت نسبت به جمعیت، جزو ۲۰ کشور اول قرار ندارد.
وضعیت مهاجرت المپیادی‌ها و دانشجویان به خارج
صلواتی در خصوص میزان مهاجرت دانش‌آموزان مدال‌آور المپیادی، گفت: در این زمینه اعلام شده است که ۹۰ نفر از ۱۲۵ دانش‌آموزی که در سه سال گذشته در المپیاد‌های جهانی رتبه کسب کرده‌اند، هم‌اکنون در دانشگاه‌های آمریکا تحصیل می‌کنند؛ ولی طبق بررسی‌های صورت گرفته هیچ منبع آماری و شواهدی برای ادعای مطرح شده در این زمینه نیافتیم.
عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم ادامه داد: در آماری که مستند به صندوق بین‌المللی پول بوده، اعلام شد که هم اکنون بیش از ۲۵۰ هزار مهندس و پزشک ایرانی در آمریکا به سر می‌برند.
وی اضافه کرد:، ولی صندوق بین‌المللی پول در هیچ گزارشی به این داده‌ها در خصوص ایران اشاره نکرده است. تنها در گزارشی که در سال ۱۹۹۸ توسط این صندوق منتشر شد، تعداد ایرانیان با تحصیلات دانشگاهی در آمریکا ۱۰۵ هزار نفر ذکر شده است.
صلواتی با اشاره به برخی گفته‌ها که "۳۰۸ نفر از دارندگان مدال المپیاد و ۳۵۰ نفر از برترین‌های آزمون سراسری از سال ۸۲ تا ۸۶ به خارج مهاجرت کرده‌اند"، افزود: این آمار‌ها درحالی منتشر شده است که آمار‌های رسمی در این زمینه معمولاً از سوی بنیاد ملی نخبگان منتشر نمی‌شود و فقط در مصاحبه یکی از مسؤولین سابق بنیاد اشاره شده است که از تعداد ۱۰۲۰ نفر از دارندگان مدال‌های المپیاد‌های علمی از سال ۸۲ تا ۸۶ تعداد ۷۱۲ نفر (۷۰ درصد) در داخل کشور هستند و ۳۰۸ نفر (۳۰ درصد) از کشور خارج شدند.
وی اضافه کرد: این مسوول همچنین اعلام کرده است که در طی سال‌های ۸۲ تا ۸۶ تعداد ۱۴۰۳ نفر از برترین‌های آزمون سراسری (۲۰درصد) در داخل کشور هستند و ۳۵۰ نفر از کشور خارج شدند. ولی پژوهش‌های اخیر بنیاد ملی نخبگان حاکی از آن است که به‌طور متوسط فقط ۱۵ درصد از رتبه‌های برتر آزمون‌های سراسری بین سال‌های ۸۵ تا ۹۴ مهاجرت کرده‌اند.
تعداد دانشجویان بین‌المللی ایران
مدیرگروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف، تعداد دانشجویان بین‌المللی ایرانی از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ را بین ۴۹ تا ۵۲ هزار نفر ذکر کرد و یادآور شد: ایران در هیچ یک از این سال‌ها از نظر تعداد دانشجویان بین‌المللی افزایش چشمگیری نداشته است و حتی در سال‌های اخیر روند کمی رو به کاهش را طی کرده است.
به گفته وی، ادعای تقاضای خروج رقمی معادل ۳ برابر تعداد کل دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در خارج از کشور در عرض یک سال با واقعیت‌های آماری موجود همخوانی ندارد.