خلاصه‌ای از زندگی‌نامه حضرت مسلم

شیعه نیوز: مسلم پسر عقیل، سال 20 هجری، یعنی ده سال بعد از رحلت پیامبر ( صلی الله علیه و اله و سلم ) متولد شده بود؛ لذا او زمان رسول خدا( صلی الله علیه و اله و سلم ) را درک نکرد؛ زیرا هنگام شهادت(سال 60 هجری) سن آن‌جناب بیش از 40 سال نبود، در حالی‌که از زمان رحلت پیامبر( صلی الله علیه و اله و سلم ) تا سال 60 هجری، 50 سال گذشته بود.
مسلم بن عقیل، با سه امام (امام علی، امام حسن و امام حسین) هم عصر بود و محضر آن بزرگواران را درک کرد. و در زمان امامت امام حسین( علیه السلام ) جان خود را برای اهداف امام خویش فدا نموده و به دستور عبیدالله بن زیاد در روز نهم ذی‌الحجه(روز عرفه) به شهادت رسید. او در این زمان به عنوان سفیر امام حسین( علیه السلام ) به شهر کوفه آمد، و پس از مبارزه جانانه، دستگیر و به دستور عبید الله بن زیاد به شهادت رسید. مرقد شریف آن‌جناب در شهر کوفه زیارت‌گاه ارادت‌مندان اهل‌بیت( علیه السلام ) است.

پاسخ تفصیلی

مسلم فرزند عقیل بن ابی‌طالب و با کمال‌ترین فرزندان او است. عقیل برادر حضرت علی( علیه السلام ) و دومین فرزند ابوطالب( علیه السلام ) است.[1] از این جهت، او با یک واسطه از تربیت ابوطالب و همسرش فاطمه بنت اسد برخوردار گردید.
مسلم بن عقیل، سال 20 هجری، یعنی ده سال بعد از رحلت پیامبر( صلی الله علیه و اله و سلم ) متولد شده بود؛ لذا او زمان رسول خدا( صلی الله علیه و اله و سلم ) را درک نکرد؛ زیرا هنگام شهادت(سال 60 هجری) سن آن‌جناب بیش از 40 سال نبود، در حالی‌که از زمان رحلت پیامبر( صلی الله علیه و اله و سلم ) تا سال 60 هجری، 50 سال گذشته بود.[2]
مسلم بن عقیل، با سه امام (امام علی، امام حسن و امام حسین) هم عصر بود و محضر آن بزرگواران را درک کرد.
مادر گرامی او حلیه نام دارد، او کنیزی بود که عقیل از شام خریداری کرده بود.[3] همسر مکرمه او جناب «رقیه» از دختران امیرمؤمنان علی( علیه السلام ) بوده است؛[4] از این‌رو، ایشان افتخار دامادی حضرت علی( علیه السلام ) را به همراه داشت.
فرزندان
1. عبدالله،[5] که مادر او رقیه دختر امام علی( علیه السلام ) بود.[6]
2. محمد.[7]
این دو فرزند مسلم در سرزمین کربلا شهید شدند. دو فرزند دیگر مسلم نیز پس از واقعه کربلا و اسیر شدن بعد از یکسال به شهادت رسیدند.[8] برخی نام آنها را محمد(غیر از محمد فرزند دیگر مسلم که در بالا ذکر شد) و ابراهیم گفته‌اند و مادر ایشان از اولاد جعفر طیّار بود.[9]
مسلم معاصر سه امام
مسلم بن عقیل زمان و عصر سه امام را درک کرده است:
1. امام علی( علیه السلام ): او در این زمان افتخار دامادی آن‌حضرت را پیدا کرد و با دخترش به نام «رقیه» ازدواج کرد که به این وسیله به تربیت در دانشگاه علوی نزدیک‌تر شد.
به نقل مورّخان در زمان حکومت امیر المؤمنین علی( علیه السلام ) (بین سال 36 تا 40) از جانب آن امام متصدی برخی از منصب‌های نظامی در لشگر بود، از جمله در جنگ صفین وقتی که حضرت علی( علیه السلام ) لشگر خود را صف آرایی می‌کرد، امام حسن( علیه السلام ) و امام حسین( علیه السلام )، عبدالله بن جعفر و مسلم بن عقیل را بر جناح راست سپاه خویش مأمور کرد.[10]
2. امام حسن( علیه السلام ): مسلم، در این زمان نیز در مسیر حق بود و از با وفاترین یاران و از خواص اصحاب امام حسن( علیه السلام ) به حساب می‌آمد.
3. امام حسین( علیه السلام ): مسلم بن عقیل دست از محبت و حمایت از آن‌حضرت بر نداشت و به افتخار پیشاهنگی نهضت کربلا در کوفه به شهادت رسید.[11]
فضائل مسلم بن عقیل
الف) خانوادگی
همان‌طور که بیان شد او فرزند کسی است که دست پرورده شخصی مانند ابوطالب( علیه السلام ) است و خود افتخار دامادی امیر مؤمنان علی( علیه السلام ) را دارد که تأثیر این‌دو در تربیت و بالندگی انسان قابل انکار نیست.
ب) کلام معصومان( علیه السلام )
رسول خدا به علی( علیه السلام ) فرمودند: «فرزند او(عقیل) کشته راه محبت فرزند تو خواهد شد. چشم مؤمنان بر او اشک می‌ریزد و فرشتگان مقرّب بر او درود می‌فرستند».[12]
امام حسین( علیه السلام ) در نامه‌ای که برای کوفیان می‌فرستد می‌نویسد: «کسی را به سوی شما می‌فرستم که برادر، پسر عمو و مورد اطمینان از اهل بیتم محسوب می‌شود».[13] در این کلام امام( علیه السلام ) افتخاراتی برای مسلم وجود دارد که عبارت‌اند از:
1. برادر: حضرت به او نسبت برادری می‌دهد، در حالی‌که برادر نسبی آن‌حضرت نبود، اما آن‌چنان وفادار بود که لقب برادری امام حسین( علیه السلام ) را شایسته خود نمود.
2. مورد اطمینان: اگر امام در حق مسلم فقط همین یک جمله را می‌فرمود برای اثبات فضیلت وی کافی بود.
3. اهل‌بیت من: این کلام مانند کلام رسول خدا( صلی الله علیه و اله و سلم ) درباره سلمان فارسی است: «سلمان منا اهل البیت».[14]
ج) زیارت نامه مسلم بن عقیل
در زیارت نامه مسلم بن عقیل به فضایل بسیاری اشاره شده که شاید مهم‌ترین آن این جمله است: «السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ، الْمُطِیعُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ لِلْحَسَنِ وَ الْحُسَیْن‏»؛[15] یعنی درود بر تو ای بنده شایسته و فرمانبردار خداوند و فرستاده‌اش و امیرمؤمنان و حسن و حسین( علیه السلام ).
شهادت
اولین اقدام امام حسین( علیه السلام ) فرستادن مسلم به کوفه بود، مسلم پس از رفتن از مکه به مدینه و از آن‌جا به سمت عراق، حرکت کرد و در کوفه در منزل مختار بن ابى عبیده اقامت نمود.
مدت 35 روز پس از ورود مسلم(5 شوال سال 60) حدود هجده هزار نفر با او بیعت کردند تا این‌که حاکم کوفه بر کنار و عبید الله بن زیاد به جای او برگزیده شد.
عبید الله با تهدید و تطمیع مردم، سران قبایل را از کنار او پراکنده ساخت، و زمانی که مسلم تنها شد و عبید الله به تنهایی او پی برد، سپاهی را برای دستگیری وی عازم کرد. این در حالی بود که مسلم( علیه السلام ) در خانه زنی به نام طوعه پناهنده شده بود.
وقتی صدای سربازان عبید الله بن زیاد به گوش او رسید، خود را برای نبرد آماده کرد، و چون بر سپاه دشمن ضرباتی زیادی وارد کرد. آنان از راه مکر وارد عمل شدند و مسلم هم چون رمقی برای ادامه مبارزه نداشت به ناچار خود را تسلیم کرد.
او را نزد عبید الله بردند، پس از گفت‌وگوی تند و صریح میان آن دو، عبیدالله دستور داد که او را بالای دار الاماره بردند تا شخصی که به دست او زخمی شده بود، او را گردن بزند، و همو بود که فرمان عبید الله را اجرا کرد.[16] زمان شهادت مسلم بن عقیل، روز نهم ذی‌الحجه(روز عرفه) سال 60 هجری قمری بود.[17] مرقد شریف آن‌جناب در شهر کوفه زیارت‌گاه ارادت‌مندان اهل‌بیت( علیه السلام ) است.
[1]. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج 2، ص 77، مصر، دار المعارف، 1959م.
[2]. جعفریان، رسول، تأمّلی در نهضت عاشورا، ص 164، نشر علم، چاپ دوم، 1391ش.
[3]. ابوالفرج اصفهانی، على بن حسین‏، مقاتل ‏الطالبیین، ص 86، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
[4]. همان.
[5]. رسان، فضیل بن زبیر، تسمیة من قتل مع الحسین( علیه السلام )، مجله تراثنا، ص 151، قم، مؤسسه آل البیت‏( علیه السلام )، چاپ دوم‏، 1406ق؛ شیخ مفید، الاختصاص، ص 83، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، چاپ اوّل‏، 1413ق؛ سبط بن جوزى‏، تذکرة الخواص، 229، قم، منشورات الشریف الرضى‏، چاپ اوّل‏، 1418ق؛ ابن اعثم کوفى‏، احمد بن على‏، الفتوح، ج ‏5، ص 110، بیروت، دار الأضواء، چاپ اوّل‏، 1411ق.
[6]. تسمیة من قتل مع الحسین( علیه السلام )، مجله تراثنا، ص 151؛ تذکرة الخواص، 229.
[7]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب( علیه السلام )، ج 4، ص 112، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق؛ مقاتل الطالبیین، ص 97؛ خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین( علیه السلام )، ج ‏2، ص 53، قم، انوار الهدى‏، چاپ دوم‏، 1423ق؛ تذکرة الخواص، ص 229.
[8]. ر. ک: «فرزندان مسلم بن عقیل»، 694.
[9]. قمى، شیخ عباس، منتهى الآمال، ج ‏2، ص 743، قم، دلیل ما، چاپ اوّل‏، 1379ش.
[10]. مناقب آل أبی طالب( علیه السلام )، ج 3، ص 168؛ الفتوح، ج ‏3، ص 24.
[11]. ر. ک: «اولین شهید در راه حرکت امام حسین( علیه السلام ) به کوفه»، 49137.
[12]. صدوق، محمد بن على‏، الأمالی، ص 129، تهران، کتابچى‏، چاپ ششم‏، 1376ش.
[13]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ‏5، ص 353، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق.
[14]. ر. ک: «زندگی‌نامه سلمان فارسی»، 95778.
[15]. ابن مشهدى، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، ص 178، قم، دفتر انتشارات اسلامى‏، چاپ اول‏، 1419ق.
[16]. ر. ک: فتال نیشابورى، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج ‏1، ص 173 – 177، قم، انتشارات رضى‏، چاپ اول‏، 1375ش؛ طبرسى، فضل بن حسن‏، إعلام الورى بأعلام الهدى، ص 223 – 229، تهران، دار الکتب الاسلامیه‏، چاپ سوم‏، 1390ق؛ تأملی در نهضت عاشورا، ص 165 - 171.
[17]. مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج ‏2، ص 66، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1413ق؛‏ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج ‏8، ص 158، بیروت، دار الفکر، 1407ق.

T