شیعه نیوز: «ثوبان» که از او به عنوان «مولا رسول الله» یاد شده است، از جمله غلامانی بود که توسط پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) آزاد شد، و پس از آزادی از یاران پیامبر و دوست دار اهل بیت ( علیه السلام ) شد. درباره شدّت محبّت و علاقه وی به پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و خاندانش روایتی در برخی از کتاب های حدیثی بیان شده است.
پاسخ تفصیلی
نام چند نفر از اصحاب رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) ثوبان بوده است، امّا اسم ثوبان با وصف «مولا [1] رسول الله» تنها به یک شخص گفته شده است. [2]
بنابراین، ثوبان یکی از اصحاب رسول خدا است و با اطلاعات اندکی که درباره او وجود دارد، حداقل می توان به شدت علاقه او به پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و خاندان او، پی برد.
در رجال شیخ طوسی آمده است، ثوبان که کنیه اش «اباعبدالله» است، از اصحاب پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) است. [3] و بنابر نقل عسقلانی در «الاصابة» ثوبان از اصحاب مشهور پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) است که نخست پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) وی را خرید و سپس آزاد کرده است، ولی ثوبان با میل و اختیار خود و تا آخر حیات پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم )، به ایشان خدمت کرده است. [4]
گفتنی است که در کتاب های معتبر روایی ما؛ مانند کتب اربعه، روایتی از او نقل نشده است، امّا در دیگر کتاب های حدیثی تعدادی روایات از او نقل شده است. از جمله روایاتی که از او رسیده است و در آن می توان به علاقه او به رسول خدا و اهل بیتش ( علیه السلام ) دست یافت، روایتی است که پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) از علاقه ثوبان به خود و اهل بیتشان می پرسند که ثوبان می گوید: به خدا قسم اگر با شمشیرها قطعه قطعه شوم، یا بدنم با قیچی بریده شود، یا در آتش سوزانده شوم و ... برای من آسان تر از آن است که نسبت به شما و اهل بیت و اصحابتان کوچک ترین ناخالصی در دل داشته باشم. [5]
طبرسی در تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه «وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً»، [6] می گوید: گفته شده است این آیه در شأن ثوبان خادم پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) نازل شده است؛ زیرا روزی به خدمت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) رسید در حالی که پریشان و مریض بود. پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) به او فرمودند چه شده است؟ گفت: بیمار نیستم ولی در این فکرم که فردای قیامت، اگر وارد جهنم شوم، هرگز شما را نمی بینم و اگر وارد بهشت شوم، مقام و منزلتی بسیار پایین تر از شما خواهم داشت که نمی توانم به حضورتان برسم، همین موضوع است که مرا اندوهناک کرده است. در این هنگام بود که این آیه نازل شد و پیامبر به او فرمود: به خدا قسم! ایمان هیچ مسلمانی کامل نمی شود تا این که مرا از خودش و پدر و مادرش و همسر و فرزندانش و از همه مردم بیشتر دوست داشته باشد. [7]
بنابراین با توجه به مطالب بیان شده، می توان وی را از محبان رسول خدا و خاندان پاکش دانست.
اما همان طور که از قرائن مشخص شد،معنای کلمه «مولا» در صفتی که برای ثوبان آمده است (ثوبان مولا رسول الله)، می تواند به معنای آزاد شده رسول خدا، یا به معنای عبد رسول خدا باشد، ولی با توجه به این که ثوبان در همان ابتدا، توسط پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) آزاد شده بود، معنای اول با شخصیت وی سازگارتر است.
در پایان خاطر نشان می کنیم که از ثوبان روایات چندانی در منابع شیعی وجود ندارد، لذا نظری از اهل بیت ( علیه السلام ) درباره روایات او یافت نشد.
[1] واژه "ولایت" و "مولى" از ماده "ولى" گرفته شده و اهل لغت معانى گوناگون را براى آن برشمردهاند: مالک، عبد، معتِق (آزاد کننده) معتَق (آزاد شده)، صاحب (همراه)، قریب (مانند پسر عمو)، جار (همسایه)، حلیف (هم پیمان)، ابن (پسر)، عمّ (عمو)، ربّ، ناصر، منعِم، نزیل (کسیکه در جایى سکنى گزیند) شریک، ابن الاخت (پسر خواهر)، محبّ، تابع، صهر (داماد)، اولى بالتصرف (کسى که از جهاتى بر تصرف در امور شخصى دیگرى، از خود او شایستهتر است). برگرفته از نمایه «معنای ولایت»، سؤال 153 (سایت: 1156) .
[2] . عسقلانی، ابن حجر، الاصابة، ج1، ص 528، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1415ق.
[3] . طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص 31، انتشارات حیدریه، نجف، 1381 ق.
[4] . الاصابة، ج 1، ص 528.
[5] . تفسیر امام حسن عسکری ( علیه السلام )، ص 370، مدرسه امام مهدی (عج)، قم، 1409ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 27، ص 100، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403 ق.
[6] . نساء، 69.
[7] . طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج 3، ص 110، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
T