شیعه نیوز: ائمه اطهار(علیهما السلام )، یاران و اصحابی داشته‌اند که به جهت موقعیت معنوی و علمی بالا، مردم را به آنها ارجاع می‌دادند و حتی در مواردی آنان را مایه برکت منطقه‌ای دانسته‌اند که در آنجا اقامت داشته‌اند. «زکریّا بن آدم» یکی از این شخصیت‌ها است. پدربزرگ او «عبدالله بن سعد اشعری قمّی» است.[1] زکریا بن آدم، از یاران امام صادق(علیه السلام ) و امام رضا(علیه السلام )، محدّث، مورد وثاقت و از موقعیت و جایگاه والایی برخوردار بوده است.[2] او را در زمره اصحاب امام جواد(علیه السلام ) نیز به شمار آورده‌اند.[3]
روایات زیر نشانگر جایگاه معنوی زکریا نزد امام رضا(علیه السلام ) می‌باشد:
1. زکریّا بن آدم می‌گوید: به امام رضا(علیه السلام ) عرض کردم که می‌خواهم از شهرم مهاجرت کنم، زیرا افراد نادان در آنجا زیاد شده‌اند؛ حضرت رضا(علیه السلام ) فرمود: «این کار را انجام نده؛ زیرا بلا از اهل قم به جهت وجود تو دور می‌شود، همان‌گونه که بلا از اهالی بغداد به جهت وجود موسی بن جعفر(علیه السلام ) دور می‌شود».[4]
2. علی بن مسیّب به امام رضا(علیه السلام ) گفت: محل زندگی من از شما بسیار دور است و امکان دسترسی به شما همیشه برای من فراهم نیست؛ مسائل دینی خود را از چه کسی جویا شوم؟ فرمود: «از زکریّا بن آدم قمى که مورد اعتماد دین و دنیا است». گفت: پس از بازگشت خدمت زکریا بن آدم می‌رسیدم و هر چه احتیاج داشتم از او می‌پرسیدم.[5]
زکریّا بن آدم، یک سال با امام رضا(علیه السلام ) از مدینه به مکّه براى حجّ مشرّف شد و همراه آن‌حضرت بود تا مکّه.[6]
زکریّا بن آدم در زمان حیات امام جواد(علیه السلام ) درگذشت. پس از وفات وی، امام در نامه‌ای، درباره او نوشت: «یادم آمد از قضاى خدا در مورد زکریا بن آدم. خداوند، او را مشمول رحمت خویش قرار دهد در روزی که زاده شد و روزی که مُرد و روزی که زنده مبعوث خواهد شد. او در دوران زندگی‌اش عارف، معتقد و پایبند به حق زیست و پیوسته کارى که مورد رضاى خداى و پیامبر بود، انجام می‌داد. او -که رحمت خدا بر او باد- در حالی از دنیا رحلت نمود که پیمانی را نشکست و حکمی را تبدیل نکرد. پس خدا به او پاداش نیّت و جزاى کوشش کردارش را عطا کند».[7]
«زکریا بن آدم»، پس از رحلت، در مکانی نسبتاً نزدیک به مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) در شهر محل سکونت و وکالت و فعالیتش؛ یعنى قم، مدفون شد که مکان دفن ایشان امروزه به نام «قبرستان شیخان» معروف است.
[1]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 174، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[2]. همان؛ طوسى، محمد بن حسن، رجال الطوسی(الأبواب)، ص 210، 358، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ سوم، 1427ق.
[3]. رجال الطوسی، ص 375؛ مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج 28، ص 199، قم، موسسة آل البیت(علیه السلام )، چاپ اول، 1431ق.
[4]. مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، ص 87، قم، مؤسسه آل البیت(علیه السلام )، چاپ اول، 1413ق
[5]. همان.
[6]. قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج 3، ص 1741، قم، دلیل ما، چاپ اول، 1379ش؛ ر. ک: حلی، حسن بن علی بن داود، الرجال، ص 159، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1342ش؛ علامه حلى، حسن بن یوسف، خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال، ص 75، نجف اشرف، دار الذخائر، چاپ دوم، 1411ق.
[7]. الإختصاص، ص 87؛ إختیار معرفة الرجال(رجال الکشی)، ص 595.