به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از ایکنا ، چهارمين نشست از سلسله نشست‌های «تبيين مبانی، ابعاد و الگوی فرهنگ، كتاب، مطالعه و دانش در جامعه از ديدگاه قرآن كريم» با موضوع كتاب و كتابخانه در آيات، روايات و تمدن اسلامی صبح امروز، 23 آبان‌ماه، با حضور حجت‌الاسلام والمسلمين «رسول جعفريان»، رئيس كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شورای اسلامی و با مشاركت نهاد كتابخانه‌های عمومی كشور در سالن اجتماعات خبرگزاری ايكنا برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمين جعفريان در اين نشست با اشاره به اين كه كتابت در دنيای اسلام با نگارش قرآن آغاز شده است، اظهار كرد: نگارش نامه‌ها و اسناد را كه به توصيه قرآن انجام می‌شد، می‌توان در كنار نگارش قرآن به عنوان آغاز كتابت در دنيای اسلام به شمار آورد.
وی همچنين گفت: پيش از اسلام حتی يك سنگ‌نوشته نيز به خط قريش وجود ندارد و سنگ‌نوشته‌ها پس از اسلام بر روی يادگاری‌هايی كه باقی مانده است و سنگ قبرهايی كه اكنون زير خاك قرار دارند و در صورت استخراج می‌توانند سندهای خوبی را ارائه كنند، از ديگر موارد آغاز نگارش در آن دوران است.
اندوخته‌هايمان در حوزه كتاب اندك است
جعفريان ادامه داد: اندوخته‌هايمان در حوزه كتاب اندك است و به همين دليل هيچ فهرستی به جز فهرستی كه از «ابن نديم» باقی مانده است، در دست نيست.
كتاب‌های بسياری وجود داشتند كه فقط يك نسخه از آنها باقی مانده است و اين مساله، موضوعی بسيار حساس است. از شش هزار و 200 رساله‌ای كه ابن نديم نوشته است، امروزه فقط 200 تا 300 رساله به جا مانده است و اكثر آنان از ميان رفته‌اند
وی گفت: كتاب‌های بسياری وجود داشتند كه فقط يك نسخه از آنها باقی مانده است و اين مسئله، موضوعی بسيار حساس است. از شش هزار و 200 رساله‌ای كه ابن نديم از آنها نام برده است، امروزه فقط 200 تا 300 رساله به جا مانده است و اكثر آنان از ميان رفته‌اند.
حجت‌الاسلام و المسلمين جعفريان تصريح كرد: از «ابومخنف» اصلاً كتابی به جا نمانده است و از «واقدی» نيز تنها يك كتاب «مغازی» وجود دارد. بر اين اساس می‌توان گفته كه بيش از 90 درصد آثار معتزله از ميان رفته است.
وی از اين كه بخش عمده كتاب‌های ايران تا قرن چهارم محو شده‌اند، اظهار تأسف كرد و ادامه داد: رساله‌هايی كه در اين حوزه وجود دارند، انگشت‌‌شمارند.
حجت‌الاسلام و المسلمين جعفريان همچنين گفت: تنها آنچه كه باقی مانده است، قرآن‌های منسوب است كه به قرن دوم و سوم باز می‌گردد و به امامان(ع) و اشخاص خاص منسوب می‌شود.
وی همچنين اظهار كرد: قرآن‌هايی كه منسوب به ائمه معصومين(ع) است نيز منبعث از تحقيقات نبوده و بيشتر بر اساس حدس افراد است كه بر اساس نقطه‌گذاری و اين كه خط كوفی از چه زمانی اختراع شده است، تخمين زده می‌شود.
رئيس كتابخانه مجلس ادامه داد: از سال 70 و 80 هـ.ق به بعد، قطعاً كتاب به نگارش درمی‌آمد، ولی نه به تعريف امروزی؛ بلكه به صورت يادداشت و جزوه بوده است كه به بيان احاديث می‌پرداخت. اين گونه نگارش‌ها به سرعت گسترش پيدا كرد.
وی همچنين گفت: از قرن نخست احاديث به صورت مكتوب درآمد و بر اين اساس می‌توان گفت كه نقل قول‌هايی كه درباره سيره نبوی بيان شده است نيز نشان از بيان شفاهی از روی نوشتارهای مكتوب می‌دهد.
وجه غالب تمدن اسلامی كتاب است
حجت‌الاسلام و المسلمين جعفريان در ادامه سخنانش اظهار كرد: طی قرن دوم هجری، اين جريان به صورت جدی‌تر پيش رفت و از سال 170 نيز می‌توان گفت كه كتاب‌های حديثی مستقل وجود دارد. از سال 150 كتاب شكل گرفت و تمدن مكتوب پديد آمد، به طوری كه وجه غالب تمدن اسلامی كتاب است.
وی اظهار كرد: متأسفانه ليست و فهرستی از مولفان دنيای اسلام وجود ندارد، در حالی كه می‌توانست چنين فهرستی با توجه و تأمل بيشتر در قرن‌های گذشته پديد آيد.
حجت‌الاسلام و المسلمين جعفريان به كتاب‌های قرون وسطی اشاره كرد و گفت: تعداد اين كتاب‌ها از انگشتان دست تجاوز نمی‌كند؛ به جز يونان كه شمار و مجموعه قابل توجهی از كتاب‌ها را در اختيار داشت.
وی افزود: از سال 150 و 160 ترجمه نيز به مرور به وجود آمد و مورد استفاده قرار گرفت كه اين موضوع نيز در گسترش كتاب تأثير به‌سزايی داشته است. مسلمانان اولين كتاب‌ها را در روم و كنيسه‌ها ديدند.
حجت‌الاسلام و المسلمين جعفريان گفت: روند رشد كتاب‌ها در دوره پيش از هارون الرشيد آغاز شد، با وورد به دوره هارون، شدت گرفت و در دوره مأمون به شكل پيشرفته دست پيدا كرد.
بدون مشاركت با ديگر كشورها، فرهنگ و تمدن شكل نمی‌گيرد
جعفريان با اشاره به اين كه فرهنگ كتابداری و مجموعه‌داری از كشورهای ديگر عربی و اروپايی به ايران وارد شده است، ادامه داد: بدون مشاركت با ديگر كشورها، فرهنگ تمدن شكل نمی‌گيرد.
وی توصيه كرد: بايد بر مفهوم مشاركت فرهنگی فعاليت بيشتری در اين خبرگزاری شود و در بخش بين‌الملل نيز موضوعات دينی را از جهان بگيريم و در افق وسيع‌تر مشاركت را گسترش دهيم.
حجت‌الاسلام و المسلمين جعفريان در ادامه با تأكيد بر سهم مهم مشاركت فرهنگی، ادامه داد: به فلسفه پيدا شدن اينترنت توجهی نداريم، در حالی كه در قرن دوم و سوم تجربه مشاركت را داشته‌ايم.
رئيس كتابخانه مجلس به پيشرفت عمده ايران در اين حوزه و طی قرن چهارم اشاره كرد و افزود: در اين دوره، ابن نديم عنوان كتاب‌ها را به صورت موضوعی نگاشت و بعدها اين رويه اوج گرفت. در قرن پنجم نيز فهرست كتاب‌های شيعه تدوين شد. ولی تا قرن دوازدهم كه توسط «ميرزا افندی» نوشته شد، مورد توجه قرار نگرفته بود.
مشروح سخنان حجت‌الاسلام والمسلمين رسول جعفريان در اين نشست به زودی بر روی خروجی خبرگزاری ايكنا قرار می‌گيرد.