بسم الله الرّحمن الرّحيم
اين خطبه غرّاء شعاعی است از اشعه زهره زهرای منظومه خاتميت و پرتوی است از انوار شمع جمع اهل بيت عصمت و طهارت که چشم و چراغ اولياء خدا به آن روشن است.
هر جمله آن خزينه ای است از حکمت و عرفان و گنجينه ای است از علم و ايمان و آيتی است از قدرت خالق منّان، که «خَلَقَ الاِْنسَـانَ * عَلَّمَهُ الْبَيَانَ» فصاحت و بلاغتش ادبا را حيران و اشارات و لطائفش حکما را مبهوت و حقايق و معارفش راسخون در علم را مجذوب نموده است.
كه نمونه آن اين است «و أشهد أن لا اله الا الله وحده لا شريك له كلمة جعل الاخلاص تأويلها و ضمن القلوب موصولها و أنار فى التفكر معقولها».
در جمله اولى حقيقت كلمه توحيد را از مرتبه اخلاص در احديت و نفى انحاء تركيب و اخلاص در واحديت و نفى شريك تا مرتبه اخلاص احرار در عبادت و عبوديت و مقام «وجدتك أهلاً للعبادة فعبدتك» بيان كرد.
و در جمله دوم به پيوند كلمه توحيد با فطرت و نقش آن در قلوب پرداخت «وَ لَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَتِ وَ الاَْرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ» تا وصول به مقام «بك عرفتك و أنت دللتنى عليك».
و در جمله سوم به نور افشانى معقول اين كلمه در افكار و عقول، به آيات علم و قدرت و حكمت اشاره كرد «سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِى الآفَاقِ وَفِى أَنفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ».
إنشاء اين خطبه إرتجالاً، هنگام تراکم آلام و مصائبی که «لو أنّها صبّت علی الأيّام صرن ليالياً» با اشتمال بر کنوز حقائق مبدأ و معاد و رموز دقائق علل الشرايع و حکم الأحکام و بيان «هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ» و تبيان «تَبَارَكَ الَّذِى نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا» برهان باهری است که روح آن مشکوة دو مصباح هدايت، منوّر است به نور علم «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَ تِ وَالاَْرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَوة فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِى زُجَاجَة الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّىٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَة مُّبَارَكَة زَيْتُونَة لاَّ شَرْقِيَّة وَ لاَ غَرْبِيَّة يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِىءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُور يَهْدِى اللَّهُ لِنُورِهِ مَن يَشَآءُ».