مرحوم ایت الله گلپایگانی مرجعی روشن ‌ضمیر

* سیرعلمی مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی (ره)

پدر آیت الله العظمی گلپایگانی به واسطه نداشتن فرزند پسر، قصد عزیمت از گوگد گلپایگان به مشهد مقدس می نماید و پیاده راه می افتد و به پابوسی حضرت علی بن موسی الرضا (ع) می رود و به واسطه همین امر نیز خداوند فرزند پسری در سال 1316 هجری قمری به او عطا می کند که نامش را محمدرضا می‌گذارد. طول عمر، رزق وسیع و عالم عامل، سه دعای پدر در هنگام به دنیا آمدن سید محمدرضا برای ایشان است. در سنین کودکی به مکتب خانه گوگد وارد می شود و به فراگیری قرآن و حیات القلوب علامه مجلسی می پردازد، ایشان در سن نه سالگی با فوت پدری مواجه می شود که لباس روحانیت را او به تن فرزند 9 ساله خود کرده است؛ در سن 12 سالگی به واسطه شنیدن آوازه تدریس مرحوم آیت الله سیدحسن خوانساری به خوانسار می رود به گونه ای که ابتدای هفته به خوانسار عزیمت و در پایان هفته به گوگد باز می‌گشته و به واسطه جدیت و تلاش استادش، ایشان در تدریس نیز ممحض می شود.

در سن 15 سالگی به واسطه برداشت گندم های حاصل از زمین های زراعی پدری که به ارث مانده بود، به داد مردم گوگد در قحطی عظیمی که همه کشور را فرا گرفته بود، می رسد و دعای خیر مردم را به جای اخذ پول کسب می کند.

در سن 19 سالگی آوازه آیت الله شیخ عبدالکریم حائری به گوش ایشان می رسد و با توجه به ممانعت اقوام نسبت به ترک گوگد و ادامه تحصیل، شبانه از این شهر به سمت اراک عزیمت می نماید و در یکی از مدارس اراک رحل اقامت می گزیند و پس از مدتی با توجه به جدیت و تقوایی که داشت از سوی آیت الله شیخ عبدالکریم حائری به عنوان مسئول مدرسه انتخاب می شود و از همان جا مورد توجه قرار می گیرد و در عین تحصیل، تدریس بعضی از دروس مقدماتی را  نیز بر عهده داشته است.

در همان زمان با امام خمینی (ره) که از خمین به اراک می‌آمده، آشنا می شود و باب رفاقت در سال 1337 هجری قمری آغاز می گردد به گونه ای که حضرت امام برای دیدن ایشان به گوگد می رود.

پس از آنکه مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم حائری در سال 1340 برای سامان دادن حوزه علمیه به قم عزیمت می کند با ارسال نامه‌ای از ایشان دعوت می کند تا به حوزه قم بیاید. آیت الله حائری در پاسخ به درخواست مردم اراک برای حضور آیت الله العظمی گلپایگانی در اراک اظهار داشته که من می خواهم ایشان آقای جهان شود و اجازه نداده مرحوم ابوی به اراک بروند.

19 سال در امر تحصیل و تدریس در خدمت آیت الله حائری بوده است. ایشان در عین حال که درس خارج داشتند از محضر آیت الله بروجردی نیز بهره می‌برند.

* 70 سال در کسوت استادی حوزه

بر اساس آنچه که از زندگی نامه ایشان در دست است از همان زمان که به اراک عزیمت نموده به تدریس دروس پرداخته و همانگونه که مقام معظم رهبری در پیامی به مناسبت ارتحال ایشان عنوان نموده اند نزدیک به هفتاد سال تدریس در حوزه ها داشته است.

آن مرجع فقید در زمان حضور در قم اولین کسی بود که از ابتدای روز درس را در حوزه شروع می کرد، در مسجد امام حسن (ع)، در منزل و حرم مطهر درس داشت و اغلب وقت خود را صرف تدریس می نمود.

ایشان همواره پیش از تدریس در مسجد اعظم دو رکعت نماز تحیت اقامه می کردند و برای اساتید بزرگوارشان فاتحه قرائت می‌کردند و همواره از بزرگان و فقهای حوزه با احترام و ادب یاد می‌نمود.

 * ارتباط با آیت‌الله العظمی بروجردی (ره)

آیت الله العظمی بروجردی‌(ره) نسبت به ایشان توجه ویژه ای داشتند؛ به گونه ای که در بعضی از موارد از مرحوم ابوی نظر خواهی می کردند، ایشان در پاسخ به استفتاء حجت الاسلام علی منتظری، نسبت به مراجعه در خصوص احتیاطات، آیت الله العظمی گلپایگانی را معرفی می نمایند و می نویسند که به «فقیه گلپایگانی» مراجعه نمایید. پدرم پس از رحلت آیت الله العظمی بروجردی این دست‌نویس را از قای شیخ علی منتظری گرفته و اعلام می دارد که دیگران هم حق دارند.

* تعامل با علمای نجف

در سال 1318 هجری شمسی یعنی پس از گذشت سه سال از رحلت آیت الله حائری،‌ برای زیارت به عتبات عالیات مشرف می شود، در آن زمان زعامت حوزه علمیه نجف بر عهده آیت الله سیدابوالحسن اصفهانی بوده و آیت الله آقاضیا نیز یکی از اساتید برجسته آن حوزه به شمار می رفت، پدرم در منزل آیت الله سید جمال گلپایگانی رحل اقامت می گزیند و در درس آقاضیاء حاضر می شود و در همان شب نخست، طرح اشکال می‌نماید. آقاضیاء در روز بعد اشکال وارده را پاسخ می گوید، دوباره ایشان اشکال دیگری می‌گیرد آقاضیاء جویای نام و نشان این شاگرد تازه وارد می‌شود از همان زمان ارتباط ایشان با آقا ضیاء برقرار می گردد.همچنین آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی خواستار دیداری با آیت الله گلپایگانی می شود و در حجره مرحوم آیت الله سید جمال گلپایگانی با ایشان دیدار و مباحثی مطرح و مباحثه صورت می گیرد، همان‌جا آیت الله ابوالحسن اصفهانی بر اجتهاد ایشان تاکید می نماید.

* اجازه اجتهاد از عالمان معروف

ایشان هرگز به دنبال اخذ اجازه اجتهاد نبوده است، اما اولین اجازه اجتهاد را آیت الله شیخ عبدالکریم حائری داده است و آیت الله مسجد شاهی، آیت الله حجازی، آیت الله شیخ عباس قمی نیز به ایشان اجازه اجتهاد و حدیث داده‌‌اند.

* در کسوت مرجعیت

پس از رحلت آیت الله العظمی بروجردی برای تعیین مرجعیت مثل الان که جامعه مدرسین جلسه می گذارند، یک جلسه‌ای در منزل آیت الله العظمی بروجردی برگزار می‌شود و شخصیت‌های برجسته حوزه همچون، امام خمینی‌(ره)، آیت الله زنجانی، آیت الله سید محمد داماد، آیت الله مرتضی حائری و آیت الله فاضل لنکرانی در آن شرکت می نمایند. در آن جلسه پیشنهاداتی ارائه می‌شود، در همان زمان امام خمینی (ره) و آیت الله مرتضی حائری از آیت الله العظمی گلپایگانی می خواهند که با قبول پرداخت نیمی از شهریه، وارد عرصه مرجعیت شود و به اصرار علمای حاضر در جلسه، ایشان نیز قبول می کند و تا چندین ماه شهریه طلاب و فضلا را با اخذ قرض پرداخت می نماید.

* حامی مبارزان انقلاب

درخصوص مجلس موسسان که دایره قانونی اش وسیع بود و می توانست در قانون اساسی نیز اعمال نظر نماید، چهار نفر از شخصیت های برجسته حوزه، یعنی امام خمینی (ره)، آیت الله داماد، آیت الله مرتضی حائری و آیت الله گلپایگانی به  آیت الله العظمی بروجردی نامه نوشتند که نسبت به احکام شرعی جای نگرانی است، همچنین ایشان درخصوص انجمن ایالتی ولایتی، بهاییت و موارد دیگر نیز موضعگیری هایی داشته اند.

* اصرار بر حضور حوزه در عرصه بین‌الملل

در سال 1349 مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی نامه ای از ایرانی های مقیم اروپا مبنی بر نیاز به مبلغانی جهت ترویج دین اسلام در میان مسلمانان دریافت می نمایند، اخوی بنده مرحوم حاج آقا مهدی را به اروپا می فرستند تا نسبت به شناسایی مکانی برای استقرار مرکز اسلامی مبادرت ورزد. آقامهدی لندن را بهترین شهر برای این کار اعلام کرد.

 ایشان آقای مصباح زاده را به همراه حاج آقا مهدی به لندن اعزام می نماید. آنان با اجاره و سپس خرید مکانی اقدام به تاسیس مرکز اسلامی شیعی در لندن می نمایند که فعالیت های خوبی انجام داده است.

* ارتباط با حضرت امام خمینی (ره)

آیت الله العظمی گلپایگانی یکی از کسانی بود که در زنده نگهداشتن نهضت امام خمینی (ره ) در قم موثر واقع شد و آن زمان که امام در پاریس اقامت داشتند، نامه ای برای امام نوشته و ارسال نمودند، حضرت امام نیز هنگام بازگشت از پاریس به دیدار ایشان آمدند.

* رهبری آیت الله خامنه ای

ایشان اعلام کرده بود اگر از من نیز می پرسیدند چه کسی پس از رحلت امام خمینی (ره) صلاحیت رهبری دارد، آقای خامنه‌ای را انتخاب می کردم. همواره نسبت به رهبری احترام خاصی قائل بودند و از سوی دیگر مقام معظم رهبری نیز اینگونه بودند و  کمال احترام را به آقا داشت، پیام تسلیتی که در فوت ایشان دادند، گویای این مطلب است.

* نماد تحول‌خواهی در حوزه

آیت الله العظمی گلپایگانی در عین حال که به دنبال حفظ جنبه سنتی حوزه بود، اما نسبت به پدیده های جدید در جهت ارتقاء حوزه حساس و از آن استفاده می نمود. ایجاد خانه های عالم در شهرها و روستاها، تاسیس بیمارستان ویژه روحانیت، تشکیل مدرسه علمیه روزانه با برنامه ای به سبک جدید، تاسیس دارالقرآن حوزه و انتشار قرآن و ارسال آن به دیگر کشورها، از جمله اقدامات و ابتکارات ایشان به حساب می آید. در سفری که به لندن داشتند با رایانه آشنا و با تاسیس مرکز معجم فقهی دستور استفاده از آن را در جهت امور حوزوی صادر نمودند.

* سفارش  به طلاب و فضلا

آن مرجع فقید همواره بر این نکته که برای رسیدن به جایگاه معنوی باید زحمات زیادی کشید،  تاکید داشته و  همچنین درس خواندن بدون کوچک ترین چشم داشت نسبت به دنیا و عمل برای خدا را به طلاب متذکر می شدند.

* نکته پایانی