به گزارش «شیعه نیوز»، فنلاند کشوری در منطقه اسکاندیناوی در شمال اروپاست که ۵,۵ میلیون جمعیت دارد. نخستین مسلمانان در اواسط قرن نوزدهم میلادی وارد این کشور شدند و نخستین گروه اسلامی در دهه ۱۹۲۰ در این کشور پا گرفت. مسلمانان خاورمیانه‌ای نخستین بار در دهه ۱۹۶۰ به فنلاند آمدند اما موج بزرگتری از مسلمانان در دهه ۱۹۸۰ وارد این کشور شدند. به دنبال افزایش جمعیت مسلمانان در این دهه، جامعه اسلامی فنلاند Finnish Islamic Community در سال ۱۹۸۶ تأسیس شد. در دهه ۱۹۹۰ مهاجرانی از سومالی، عراق و یوگسلاوی سابق به فنلاند مهاجرت کردند و ماهیت جامعه اسلامی این کشور را تغییر دادند. در حال حاضر حدود ۱۰۰ هزار مسلمان در این کشور زندگی می‌کنند.
علاوه بر مهاجران مسلمان، برآورد شده است که حدود هزار فنلاندی، که اکثراً با مسلمانان ازدواج کرده‌اند، به این دین گرویده‌اند. بیشتر مسلمانان فنلاند مهاجران عرب، کرد، ترک، ایرانی، سومالیایی، بوسنیایی و آلبانیایی‌تبارند. بنا بر پیش‌بینی مرکز تحقیقاتی «Pew» تا سال ۲۰۵۰ جمعیت مسلمانان به ۳,۴ درصد کل جمعیت فنلاند می‌رسد که در مقایسه با میزان ۸ دهم درصد در سال ۲۰۱۰ رشد چشمگیری خواهد داشت.
عرصه سیاست
در کشور فنلاند که همواره فضای سیاسی آرامی داشته، سیاستمداران پوپولیست دیدگاهی خصومت‌آمیز به مسلمانان دارند. تحقیقی بین‌المللی که در سال ۲۰۰۸ انجام شد، نشان داد که نیمی از مردم این کشور به اسلام و مسلمانان نگاهی منفی داشتند که بیش از سایر کشورهای مورد بررسی بود؛ این فضای عمومی که بیشتر ناشی از ناآشنایی مردم با اسلام و تبلیغات منفی رسانه‌هاست، بستر مناسبی را برای این سیاستمداران پوپولیست فراهم می‌کند. بنا بر اخبار منتشرشده در سال گذشته میلادی، فینز پارتی (Finns Party) که بخشی از ائتلاف حاکم این کشور به شمار می‌رود و با مهاجران غیر‌اروپایی و غیر‌مسیحی به شدت مخالف است، تبلیغات گسترده ضد‌اسلامی به راه انداخته که احتمالاً با نزدیک شدن زمان انتخابات در سال آینده، این تبلیغات تشدید خواهد شد.
در ماه می ۲۰۱۸ ، آنتی هکنن (Antti Häkkänen)، وزیر دادگستری فنلاند، در پاسخ به جمعی از دانشگاهیان این کشور که خواستار به رسمیت شناخته شدن شریعت اسلامی و دیگر قوانین مربوط به فرهنگ‌های غیرفنلاندی در نظام قضایی این کشور شده بودند، گفت که در فنلاند جایی برای قانون شریعت وجود ندارد و حقوق انسانی در مورد همه یکسان اجرا می‌شود.
از آنجا که سازوکاری منسجم برای ثبت آمار جرایم مربوط به اسلام‌هراسی در فنلاند وجود ندارد، فقط از راه آمار و مطالعات انجام‌شده در زمینه جرایم مربوط به تنفر دینی می‌توان درباره روند افزایش یا کاهش اسلام‌هراسی در این کشور ابراز نظر کرد.
تحقیق درباره اسلام‌هراسی
لیندا هیوکی (Linda Hyökki) پژوهشگر مرکز اسلام و امور جهانی دانشگاه صباح‌الدین زعیم استانبول است. وی که اصالتاً فنلاندی و تازه‌مسلمان است، در حال نگارش پایان‌نامه دکتری خود با موضوع «اسلام‌هراسی و اقلیت‌های مسلمان» است. وی درباره علت علاقه خود به این موضوع و انتخاب آن به عنوان موضوع پایان‌نامه خود می‌گوید: من به عنوان یک فرد دانشگاهی متوجه شدم که درباره اسلام‌هراسی در فنلاند تحقیقی وجود ندارد. اسلام عموماً دین مهاجران تلقی می‌شود. وقتی که موج پناهجویان در سال ۲۰۱۵ وارد اروپا شد، موج تازه‌ای از تبلیغات ضد‌اسلامی در این کشور به راه افتاد. فکر کردم تحقیق درباره اینکه مردم فنلاند، که در محیطی غیر‌دینی پرورش یافته‌اند، چگونه اسلام را به عنوان دین خود برمی‌گزیند موضوع جالبی است.
تعریف اسلام‌هراسی
هیوکی در مصاحبه با پایگاه اطلاع‌رسانی قنطره درباره اینکه چه عواملی باعث اسلام‌هراسی می‌شود، می‌گوید: اسلام‌هراسی را «ترس بیش از حد، نفرت و خصومت علیه اسلام و مسلمانان» تعریف کرده‌اند. این امر با پدیده‌ای به نام تبعیض نژادی علیه مسلمانان ارتباط دارد. با مسلمانان به گونه‌ای رفتار می‌شود که گویی اسلام یک نژاد است. به این ترتیب، تعصب ضد‌اسلامی به نژادپرستی تبدیل می‌شود. طرفداران اسلام‌هراسی از همان اصطلاحاتی استفاده می کنند که در نژادپرستی زیستی استفاده می‌شود. به همین دلیل محققان اغلب از چیزی به نام نژادپرستی ضد‌اسلامی سخن می‌گویند. اسلام‌هراسی فقط مربوط به پیش‌فرض‌ها یا تعصبات نیست، بلکه تبعیض نهادینه‌شده است. علاوه بر این باید تأکید کرد که اسلام‌هراسی پدیده‌ای نیست که پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به برج‌های مرکز تجارت جهانی به وجود آمده باشد.
باورهای غلط جامعه
وی می‌افزاید: حتی اگر در فنلاند به دنیا آمده و بزرگ شده باشید، همین که به اسلام ایمان بیاورید به لحاظ نژادی، فردی بیگانه تلقی می‌شوید، زیرا دیگر در فرهنگ اصلی و غالب جامعه پذیرفته نمی‌شوید. وقتی «لورا هوهتاساری»، کاندیدای سابق ریاست‌جمهوری از حزب پوپولیست فینز پارتی، درباره نقاب سخن می‌گفت وانمود می‌کرد که زنان مسلمان آزادی ندارند و او آنها را غریبه خطاب کرد. در تحقیق خود برای ثبت تجربیات مردم، هم با زنان و هم با مردان مصاحبه کردم. دختری به من می‌گفت که چگونه مادرش پس از اینکه فهمید مسلمان شده از ترس اینکه شست‌وشوی مغزی شده باشد با مرکز کمک به قربانیان خشونت دینی تماس گرفت. داستان دیگر مربوط به دختری است که بهترین دانش‌آموز دبیرستان خود شد. او باید سخنران مراسم فارغ‌التحصیلی مدرسه می‌شد اما چون مسلمان بود مدیر مدرسه اجازه این کار را نداد، زیرا می‌گفت مدرسه تمایل ندارد یک دختر محجبه برای مدرسه صحبت کند.
مسلمانان فنلاند آماده گفتگو برای مقابله با اسلام‌هراسی
به گفته او، اسلام‌هراسی همچنین جنبه‌های جنسیت و نژاد را دربرمی‌گیرد و از همین رو، زنان مسلمان رنگین‌پوست - چه حجاب داشته باشند و چه نداشته باشند - همیشه با خشونت بیشتری روبرو می‌شوند.
خانم هیوکی معتقد است در فنلاند مانند بسیاری از کشورهای دیگر اروپایی تصویر رایج این است که اسلام دینی خارجی و ناسازگار با سبک زندگی اروپایی است. اما تازه‌مسلمانان فنلاندی تضادی احساس نمی‌کنند.
وی می‌گوید: من که یک تازه‌مسلمان فنلاندی هستم می‌توانم بدون اینکه لازم باشد از فرهنگ خودم دست بکشم و زندگی کنم. به خاطر موارد نامطلوبی همچون پیوستن برخی افراد به گروه‌های رادیکال مثل داعش، عموماً تازه‌مسلمانان را افرادی می‌بینند که شست‌وشوی مغزی شده‌اند. بنابراین ملیت و توانایی آنها در اتخاذ تصمیم‌های درست با تردید روبرو می‌شود. واقعیت این است که راه‌های مختلفی باعث اسلام آوردن برخی افراد می‌شود. برخی ممکن است اسلام بیاورند زیرا به چارچوب مستحکمی برای زندگی خود نیاز دارند؛ برخی دیگر ممکن است شیفته جنبه‌های معنوی اسلام مثل عرفان شوند.
واکنش مسلمانان
این محقق فنلاندی درباره رویکرد و واکنش مسلمانان در برخورد با این پدیده می‌گوید: در تحقیق خود متوجه شدم که بسیاری از مصاحبه‌شوندگان منعطف هستند. من تحقیق خود را با این پیش‌فرض آغاز کردم که اسلام‌هراسی تأثیر منفی زیادی بر زندگی تازه‌مسلمانان دارد و آنها از این امر رنج می‌برند. اما بعضی از آنها این امر را نوعی امتحان الهی و درس استقامت می‌دانند.
مسلمانان فنلاند آماده گفتگو برای مقابله با اسلام‌هراسی
هیوکی می‌افزاید: برخی از مسلمانان ممکن است بپرسند به جز برخورد، چه راه‌هایی برای مقابله با رفتارهای تبعیض‌آمیز وجود دارد. آیا می‌توانند با استدلال بر رفتارهای خشونت‌آمیز پیروز شوند؟ من دریافتم که مسلمانان در فنلاند به جای اینکه در نقش قربانی فروبروند، آماده‌اند تا درباره بی‌عدالتی‌هایی که با آن مواجه می‌شوند با صدای بلند سخن بگویند و با دیگران گفت‌وگو کنند.
استاندارد دوگانه غرب
او درباره بحث‌هایی که امروزه در بسیاری از کشورهای اروپایی درباره حجاب و روسری وجود دارد، می‌گوید: من از حقوق همه افراد در انتخاب آزادانه پوشش دفاع می‌کنم. به نظر من این بحث‌ها ناشی از یک استاندارد دوگانه است؛ از یک سو همیشه فردیت‌گرایی به منزله هنجار فرهنگی تبلیغ می‌شود. در فرهنگ غربی می‌گویند خودتان باشید! از سوی دیگر به نظر می‌آید جامعه نمی‌تواند با چند خانم محجبه کنار بیاید. در نهایت، چیزی که درباره آن صحبت می‌کنیم این است که مردم چگونه لباس می‌پوشند. اگر این بحث را به دین ربط بدهید، خواهید دید که ناگهان تبدیل به معضل می‌شود. مثال دیگری می‌زنم؛ حق چندهمسری در اسلام موضوعی بحث‌برانگیز است. اما وقتی درباره مفهوم مدرن عشق به چند نفر صحبت کنید، به نظر می‌رسد مردم راحت‌تر آن را می‌پذیرند. زمانی که کاری را به دلایل دینی انجام می‌دهید تبدیل به معضل می‌شود؛ اروپا با دین مشکل دارد.
برخی از منتقدان به اسلام استدلال می‌کنند که مسلمانان هر‌گونه انتقاد از اسلام را اسلام‌هراسی می‌دانند. خانم هیوکی در این باره می‌گوید: وقتی از چیزی انتقاد می‌کنید باید درباره آن بحث کنید. شما وقتی با کسی بحث می‌کنید باید به او احترام بگذارید. اما وقتی از زبان توهین‌آمیز استفاده می‌کنید یا طرف مقابل را انسان نمی‌دانید، آن دیگر انتقاد نیست. همه از انتقاد و سؤال استقبال می‌کنیم. اما انتقاد باید با آمادگی برای پذیرش پاسخ‌ها یا توضیحات طرف مقابل همراه باشد و ممکن است در پایان، با پذیرش نظر طرف مقابل یا حتی بازنگری در دیدگاه‌های شما همراه شود.
راه‌های صحیح
وی درباره راه‌های مقابله با اسلام‌هراسی می‌گوید: مقابله با اسلام‌هراسی خیابانی دوطرفه است. جوامع اسلامی می‌توانند اقداماتی در این زمینه انجام دهند اما جوامع غیر‌اسلامی نیز باید حتماً کاری بکنند. در اینجا یک اختلاف وجود دارد. من - به عنوان یک مسلمان - نیازی نیست به خیابان بروم و از مردم بپرسم آیا دوست دارید درباره اسلام بدانید؟ مطمئناً هر کس کنجکاو باشد می‌تواند بیاید و از من سؤال کند. اما حقیقت این است که همیشه کسانی خواهند بود که علاقه‌مند نیستند و نمی‌خواهند یاد بگیرند. در زمینه آموزش در مدارس، اسلام‌هراسی باید به صورت شکلی از نژادپرستی جدی گرفته شود و باید در برنامه‌های درسی قرار گیرد. باید به دانش‌آموزان یاد بدهیم که بین اسلام‌هراسی و دیگر اشکال تبعیض مثل یهود‌ستیزی، اروپاگرایی و نژادپرستی رابطه وجود دارد.
مسلمانان فنلاند آماده گفتگو برای مقابله با اسلام‌هراسی
در بسیاری از کشورها، اسلام‌هراسی به عنوان پدیده‌ای که باید علیه آن اقدام قانونی صورت بگیرد به رسمیت شناخته نمی‌شود. به رسمیت شناخته شدن اسلام‌هراسی می‌تواند مثلا به پلیس کمک کند که آسانتر با موارد جرایم مربوط به تنفر مبارزه کند. من به عنوان فردی دانشگاهی، نقش خود را انتشار روایت‌های مشترک می‌دانم. سعی می‌کنم تلاش‌های علمی خود را با فعالیت‌های اجتماعی ترکیب کنم. من نسبت به مردمی که درباره آنها تحقیق می‌کنم مسئول هستم. هر چند اکنون در ترکیه زندگی می‌کنم اما با شبکه دانشجویان مسلمان فنلاند ارتباط دارم. تلاش می‌کنم در هر جا بتوانم در همایش‌ها، بحث‌ها و رسانه‌ها با صدای بلند صحبت کنم. آرزو دارم کشورم پذیرای همگان باشد. شهروندی و تعلق به یک کشور نباید با دین، نژاد یا جنسیت تعیین شود.
تفاوت‌های فنلاند با اروپا
خانم هیوکی درباره تفاوت اسلام‌هراسی در فنلاند با اشکال دیگر اسلام‌هراسی رایج در اروپا، می گوید: خوشبختانه اکثریت سیاستمداران فنلاند اقداماتی مثل ممنوع کردن پوشش حجاب را در این کشور ضروری نمی‌دانند. این امر فنلاند را از نظر جایگاه حقوقی مسلمانان در این کشور در قیاس با برخی کشورهای دیگر اروپایی همچون فرانسه، هلند یا بلژیک در موقعیت بهتری قرار می‌دهد. مثلاً ممنوعیت حجاب در فرانسه به حدی است که به مادران محجبه دانش‌آموزان اجازه شرکت در جلسات مدرسه داده نمی‌شود، اما در فنلاند این گونه نیست.