به گزارش «شیعه نیوز»، پنجشنبه‌ها به اصطلاح شب‌های جمعه متعلق به اموات است که با زیارت قبور متبرکه، نذری دادن و خیرات برای درگذشتگان، پرداخت صدقه و ... می‌توان هم یادی از آنها کرد و هم برای شادی روح آنها هدایایی را از دنیای مادی برای توشه آخرتشان فرستاد.
پس از مرگ، بر اطرافیان و دیگر مؤمنان اعمالی، چون غسل، کفن، نماز و دفن و واجباتی که از میت قضاء شده، واجب است، انجام شود. اما در کنار آن انجام برخی از اعمال برای اموات مستحب نیز محسوب می‌شود، که از جمله آنها صدقه دادن، دعا کردن و خواندن قرآن است.
خواندن قرآن و دادن صدقه و خیرات برای اموات در بسیاری از روایات از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) وجود دارد که به برخی از آنها در زیر اشاره می‌شود:
۱. از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است: «مردگانتان را که در قبر‌ها آرمیده اند از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کار‌های نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت انجام کاری را ندارند، شما صدقه و دعائی به آنها هدیه کنید.» [۱]
۲. حضرت امام صادق (ع) می‌فرمایند: «مرده به خاطر طلب رحمت و آمرزشی که برای او می‌شود شادمان می‌گردد، همان گونه که زنده بوسیله هدیه‌ای که به او می‌دهند، خوشحال می‌گردد.» [۲]دسته دوم روایاتی است که آثار قرائت قرآن برای اموات را بیان می‌کند؛ مانند این روایت: حضرت امام رضا (ع) فرمودند: «هر کس قبر مؤمنی را زیارت کند و در کنار آن هفت مرتبه إنّا انزلناه بخواند، خداوند او را با صاحب قبر می‌آمرزد. [۳]»
می‌توان گفت: سورههای؛ فاتحه، یس، صافات، تبارک، احزاب، آیة الکرسی، هفت مرتبه اناانزلناه ... را می‌توان خواند و ثوابش را به اهل قبور اهداء کرد.
اهل قبور نیازمند به استغفار و طلب رحمت و اهداء ثواب هستند. در همین زمینه امام جعفر صادق(ع) می‌فرمایند: «ثوابی که پس ازمرگ به انسان میرسد سه چیز است؛ ۱. صدقه جاریه... ۲. راه و رسم صحیحی که شخص در حال حیات بدان عمل میکرد و به گونهای بوده که الگو برای دیگران میشد ۳. فرزندی شایسته که برای او طلب مغفرت کند، و موجبات آمرزش پدر را فرهم سازد.» [۴]در جای دیگر میفرماید: «همان گونه که زندگان با هدایا، شاد میشوند اهل قبور و برزخیان نیز با ترحم و استغفار که نسبت به آنان می‌شود؛ شاد میگردند.» [۵]بنابر این اهداء ثواب و طلب مغفرت برای اهل قبور نافع است و از طریق اهل بیت (ع) توصیه شده است.
اعمال شب اول قبر
خواندن سوره‌هایی از قرآن در حالت احتضار مانند سورههای؛ یس، صافات، احزاب، آیة الکرسی، آیه ۵۴ سوره اعراف، و سه آیه آخر سوره بقره در روایات توصیه شده است. [۶]
همچنین در شب اول قبر؛ مستحب است دو رکعت نماز وحشت خوانده شود که در رکعت اول بعد از سوره حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم، بعد از سوره «حمد»، ۱۰ مرتبه سوره «انا انزلنا» خوانده شود.
امام صادق (ع) فرمودند: سوره «تبارک» بالای سر قبر میت خوانده شود تا موجب رفع عذاب قبر از او گردد. [۷] مرحوم نوری در مستدرک الوسائل باب اموات، از سید بن طاوس در مصباح الزائد نقل کرده و فرمود: طریق زیارت میت این است که رو به قبله و دست بر قبر نهاده و بگو: «اللّهم ارحم غربته وصل وَحْدَته... ثمَّ اقر "أنا انزلناه فی لیلة القدر" سبع مرّات» پروردگارا! بر غربت او ترحم نما و تنهایی او را به مقام جمع خودت ارتباط بده و موجبات انس را بر وحشت او قرار بده و ترس او را تبدیل به ایمنی گردان و از رحمت خود برای او رحمتی بفرست که از رحمت غیر تو بینیاز گردد و او را به کسی که او دوست داشت و در تحت ولایت او (ائمه اطهار ـ. علیهم السّلام ـ.) بود؛ ملحق گردان! و سپس سوره مبارکه «انا انزلناه» راهفت مرتبه بخوان. [۸]در نتیجه می‌توان گفت: سورههای؛ فاتحه، یس، صافات، تبارک، احزاب، آیة الکرسی، هفت مرتبه اناانزلناه... را می‌توان خواند و ثوابش را به اهل قبور اهداء کرد.
حکم دریافت پول برای خواندن قرآن
افرادی که به سفارش دیگران ختم قرآن برای اموات می‌کنند و از این بابت پول دریافت می‌کنند، آیا این عمل شرعاً صحیح است؟ آیا صرف قرائت قرآن و به این صورت که هر دو روز یک ختم قرآن بکنند اشکالی ندارد؟
دریافت پول و مزد بابت خواندن قرآن اشکالی ندارد [۹]و به تلاوت و قرائت قرآن در روایات فراوان سفارش شده است.
تلاوت قرآن غیر از این که برای قاری بسیار ارزش و ثواب دارد برای پدر و مادر و معلم او نیز مؤثر است. پیامبر (ص) فرمود: "هرگاه معلم به دانش آموز بسم الله الرحمن الرحیم بیآموزد خداوند برای او و پدر و مادر و معلمش برائت از آتش جهنم را امضا می‌کند. " [۱۰] امام صادق (عل) فرمود: "پیامبر (ص) در وصیتش به امام علی (ع) فرمود) فرمود: "شروع به قرآن و ختم آن و شروع دوباره و ختم آن و. از افضل اعمال است". [۱۲] امام حسین (ع) فرمود: "ختم قرآن در یک شب باعث صلوات و درود ملائکه و ختم آن در روز باعث صلوات و درود ملائکه حافظ انسان می‌باشد. نیز دعای او مستحاب است و برای او بهتر است از این که بین زمین تا آسمان مال داشته باشد. " [۱۳] اهدای ثواب قرائت قرآن به پیامبر و ائمه و به مؤمنان (چه زنده و چه مرده) مستحب است:علی بن مغیره می‌گوید:به امام کاظم (ع) گفتم:پدرم در یک ماه رمضان گاهی تا چهل ختم قرآن داشت. نیز مانند او عمل کرده ام؛ و وقتی که عید فطر می‌شود ثواب آنها را به پیامبر و امامان اهدا می‌کنم. حضرت فرمود:در روز قیامت تو با آنان خواهی بود
کثرت تلاوت قرآن مطلوب است، ولی عجله کردن در تلاوت و با سرعت زیاد خواند کراهت دارد. بهتر است قرآن را با ترتیل بخوانیم. [۱۴] این همه ثواب برای تلاوت قرآن و برای قاری قرآن در صورتی است که به قرآن و به حلال و حرام آن معتقد باشد و قرآن را وسیله کسب رزق و و آبروی خود قرار ندهد.
امام صادق (ع) فرمود:"قاریان قرآن بر سه دسته اند:
۱- قاری که با تلاوت قرآن بر مردم فخر فروشی می‌کند. او اهل آتش است.
۲- قاری که قرآن را خوب می‌خواند، ولی به آن عمل نمی‌کند و حدود قرآن را ضایع می‌گرداند. او نیز اهل آتش است.
۳- قاری که به حلال و حرام قرآن عمل می‌کند و به آن ایمان دارد. خداوند او را ازفتنه‌های گمراه کننده نجات می‌دهد و اهل بهشت خواهد بود و در روز قیامت از دیگران شفاعت خواهد کرد. " [۱۵]امام صادق (ع) از پدران گرامیش نقل می‌کند: "من قرء القرآن یأکل به الناس جاء یوم القیامه و وجهه عظم لا لحم فیه؛ [۱۶]هر کس قرآن بخواند و با آن بخواهد سر مردم کلاه بگذارد (مال مردم را بخورد) در روز قیامت وارد محشر می‌شود در حالی که هیچ گوشتی بر صورت ندارد. "
اهدای ثواب قرائت قرآن به پیامبر و ائمه و به مؤمنان (چه زنده و چه مرده) مستحب است: علی بن مغیره می‌گوید: به امام کاظم (ع) گفتم: پدرم در یک ماه رمضان گاهی تا چهل ختم قرآن داشت. نیز مانند او عمل کرده ام؛ و وقتی که عید فطر می‌شود ثواب آنها را به پیامبر و امامان اهدا می‌کنم. حضرت فرمود: در روز قیامت تو با آنان خواهی بود. [۱۷]
پی نوشت‌ها:
[۱]یزدی، شیخ حسن بن علی، انوار الهدایة، ص. ۱۱۵، چاپخانه نعمان، نجف.
[۲]محجة البیضاء، ج. ۸، ص. ۲۹۲,
[۳]مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج. ۸۲، ص. ۱۶۹، از منشورات چاپخانه اسلامیه، تهران.
[۴]مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء تراث العربی، ۱۴۱۲ هـ، ج. ۶، ص. ۲۹۳.
[۵]طاهری، سیری پس از مرگ، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، قم، ۱۳۷۶، ص. ۳۲۶، نقل شده از: محجة البیضاء، ج. ۸، ص. ۲۹۲.
[۶]کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، قم، انتشارات اسوه، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش، ج. ۳، ص. ۱۲۵ ـ. ۱۲۶؛ ر. ک: به توضیح المسائل، بخش اموات.
[۷]اقبال اعمال، ص. ۶۵۱، نقل شده از سیری در جهان پس از مرگ، همان، ص. ۳۰۰.
[۸]به نقل از سیری در جهان پس از مرگ، همان، ص. ۳۲۶.
[۹]آیت الله فاضل، جامع المسائل، ج. ۱، ص. ۶۳۲.
[۱۰]وسائل الشیعه، ج. ۳، ص. ۸۲۶.
[۱۱]همان، ص. ۸۳۹.
[۱۲]همان، ص. ۸۴۰.
[۱۳]همان، ص. ۸۴۱.
[۱۴]همان، ص. ۸۵۶.
[۱۵]همان، ص. ۸۳۷.
[۱۶]همان.
[۱۷]همان، ص. ۸۶۴