به گزارش " شیعه نیوز " به نقل از فارس، برنامه‌هاي آموزش عالي عربستان سعودي در 7
دانشگاه، كالج‌هاي زنان، مؤسسه عمومي نظارت و 17كالج تربيت مدرس ارائه
مي‌شود. گفتني است كه 6 دانشگاه از 7 دانشگاه مذكور تحت نظارت وزارت آموزش
عالي و دانشگاه هفتم (دانشگاه اسلامي مدينه) تحت نظارت هيئت وزيران قرار
دارند.
* دانشگاه‌هاي عربستان سعودي 2 نوع تحصيلات سنتي اسلامي و الگو گرفته
از غرب مبادرت دارند
دانشگاه‌هاي عربستان سعودي به 2 نوع تحصيلات (تحصيلات سنتي اسلامي و
تحصيلات الگو گرفته از غرب) مبادرت مي‌كنند. دانشگاه اسلامي مدينه و
دانشگاه اسلامي امام محمد بن سعود نيز عمدتاً بر آموزش قوانين اسلامي،
تعاليم قرآني، زبان عربي و علوم اجتماعي تمركز دارند.
برخي از دانشكده‌هاي كشور عربستان از آزمون ورودي ويژه‌اي، علاوه بر
امتحان توجيهي برخوردارند.
عربستان سعودي با ورود به دوران رشد سريع زيرساختارها و اقتصاد كشور در
اوايل سال‌هاي 1970، توجه ويژه‌اي به تقويت اموزش عالي مبذول داشته است.
وزارت آموزش عالي كه در سال 1975 تأسيس شد، مبادرت به يك برنامه عمده
طولاني مدت ورزيد تا سيستم تحصيلي عربستان سعودي را قادر به تأمين نيروي
انساني با تحصيلات عالي كند تا نيازهاي رو به افزايش اقتصاد بغرنج عربستان
را بر آورده سازد.
يكي از هدف‌هاي اوليه احداث مراكز آموزش عالي سراسر كشور و خارج از آن
بود. در سال 1999 ، هشت دانشگاه و تعداد زيادي مؤسسات آموزش عالي وجود
داشت. هدف پايه‌ريزي برنامه‌هاي حين و پس از فارغ التحصيلي منظم براي
كالج‌ها و دانشگاه‌هاي سعودي بود. نتيجه اين است كه دانش آموزان سعودي
امروزه در تمام رشته‌ها در داخل كشور درس مي‌خوانند و تنها براي كسب
تخصص‌هاي ويژه عازم خارج از كشور مي‌شوند.
از جمله مهم‌ترين سياست‌هاي پيشروي نظام آموزش عالي عربستان مي‌توان به
مواردي همچون معطوف داشتن توجه ويژه به تقويت ساختار آموزش عالي با ورود
به دوران رشد سريع زيرساخت‌ها و اقتصاد كشور در اوايل دهه 1970، اجراي طرح
دراز مدت تأمين نيروي انساني برخوردار از تحصيلات عاليه درجهت برآورده سازي
نيازهاي رو به افزايش اقتصادي عربستان توسط وزارت آموزش عالي و احداث
مراكز آموزش عالي ملي و بين الملل اشاره كرد.
سال تحصيلي دانشگاهي در عربستان صعودي از ماه اكتبر آغاز شده و تا
جولاي ادامه دارد.
زبان‌هاي آموزشي مراكز آموزش عالي عربستان بر زبان‌هاي عربي و انگليسي
مشتمل مي‌شود.
در مقطع كارشناسي عربستان سعودي به جز در رشته‌هاي دارو سازي و پزشكي
كه علاوه بر دوره عمومي آموزش 4ساله به آموزش باليني احتياج دارند و مهندسي
و دامپزشكي با دوره آموزش 5 ساله معمولاً 4 سال به طول مي‌انجامد.
در اغلب دانشگاه‌هاي كشور عربستان دوره كارشناسي ارشد 2 سال پس از
گذراندن مقطع كارشناسي به طول مي‌انجامد. در پايان دوره مذكور به فارغ
التحصيلان مدرك المجسيتر(كارشناسي ارشد) اعطا مي‌شود. به عبارت ديگر
مي‌توان گفت كه تحصيل در رشته‌هاي اقتصاد، بارزگاني، حكومت اجتماعي،
حسابداري، مهندسي، هنر و علوم انساني، علوم دريايي، علوم، زمين شناسي،
نجوم، محيط زيست و علوم كشاورزي در مقطع كارشناسي 2 سال و تحصيل در
رشته‌هاي قانون اسلامي، زبان عربي و علوم اجتماعي 3 سال بطول مي انجامد. در
اين سطح تحصيلات ارائه تز تحقيقاتي و پايان نامه الزامي است .
مقطع آموزش دكتري پس از مقطع كارشناسي ارشد در قالب برنامه‌هاي آموزشي 3
ساله به علاقه مندان ارائه مي‌شود.
دانشگاه ملك سعود رياره (تأسيس يافته به سال 1377هجري(1957ميلادي))،
دانشگاه اسلامي مدينه ( تأسيس يافته به سال 1380هجري(1967ميلادي))، دانشگاه
عبدالعزيز جده ( تأسيس يافته به سال 1380هجري(1967ميلادي))، دانشگاه
اسلامي امام محمد ابن سعود ريان ( تأسيس يافته به سال
1373هجري(1953ميلادي))، دانشگاه ملك فيصل دمام و هفوق ( تأسيس يافته به سال
1395هجري(1975ميلادي))، دانشگاه نفت و معادن ملك فهد( Dhahran تأسيس يافته
به سال 1383هجري(1963ميلادي))، دانشگاه ام القري شهر تورس مكه ( تأسيس
يافته به سال 1399هجري(1979ميلادي))، 50 كالج دانشگاهي ويژه زنان عرب با
سر پرستي و تأمين منابع مالي سازمان نظارت عمومي برتحصيلات زنان، 18 كالج
آموزش معلمان تحت نظارت وزارت آموزش و مؤسسات آموزش عالي كارداني شامل
34كالج آموزش بهداشت،20كالج زنان، 3 كالج اجتماعي، 12 كالج فني،2كالج
هنرهاي صنعتي و تعدادي كالج نظامي و حفاظتي از دانشگاه‌هاي كشور عربستان
سعودي هستند.
دانشگاه ملك مسعود كه در سال 1957م - به عنوان دانشگاه رياض- تأسيس شد.
يكي از بزرگترين دانشگاه‌هاي عربستان سعودي است. زبان آموزشي اين مركز
فرهنگي عربي و در رشته پزشكي و مهندسي انگليسي است. رياست دانشگاه به عهده
دكتر احمد محمد الضاب با معاونت دكتر ابراهيم عبدالرحمن المشيل است. اين
دانشگاه در شهر ابها و القصيم نيز داراي شعبه است.
دانشكده‌هاي هنر، تعليم و تربيت شعبه‌اي نيز در (ابهاء) دارد، كشاورزي،
پزشكي (شعبه‌اي نيز در ابهاء دارد)، علوم، داروسازي، مهندسي، دندانسازي،
دانشكده كامپيوتر و اطلاعات، معماري و نقشه كشي، علوم اداري، دانشكده
اقتصاد و علوم اداري (تصيم)، دامپزشكي، همچنين مركز مطالعات دانشگاهي زنان،
انجمن زبان عربي، انجمن زبان و ترجمه از شعبات دانشگاه ملك مسعود است.
دانشگاه اسلامي مدينه در سال 1961 م در شهر مدينه منوره افتتاح شد و
دانشجويان اين دانشگاه به تحصيل علوم ديني اشتغال دارند. دانشگاه مذكور هر
سال تعداي بورس تحصيلي به كشورهاي اسلامي ديگر اعطا مي‌كند. در اين دانشگاه
مذاهب چهارگانه تسنن تعليم داده مي‌شود. دانشگاه مدينه علاوه بر
فعاليت‌هاي تعليماتي مجالس سخنراني عمومي نيز ترتيب مي‌دهد كه اغلب متن
سخنراني‌هاي مذكور چاپ و راي مؤسسات اسلامي جهان ارسال مي‌شود.
گروهي از خيرانديشان و دانش پژوهان سعودي به خاطر آنكه افرادي كه مايل
به تحصيل هستند مجبور به مسافرت و اقامت در شهر رياض نباشند و همچنين جهت
تعداد مراكز علمي تصميم گرفتند دانشگاهي به خرج خود و با كمك ساير فرهنگ
دوستان كشور در شهر جده تأسيس كنند. كه سرانجام در سال 1964 م دانشگاهي با
عنان ملك عبدالعزيز توسط ملك فيصل افتتاح، مبالغي به عنوان كمك به دانشگاه
مذكور اعطا كرد در سال 78 - 1967 م دانشكده اقتصاد و علوم اداري - كه
اولين دانشكده اين مركز علمي است - آغاز به كار كرد. در حال حاضر دانشگاه
مذكور از دانشكده‌هاي اقتصاد، علوم اداري، مديريت، زبان خارجه و ادبيات
تشكيل شده است. در اين دانشگاه ترتيبي داده شده تا دوشيزگان نيز بتوانند در
اوقات تعطيل روزانه دانشگاه از كلاس‌هاي مخصوص استفاده كنند. مدت تحصيل 4
سال و فارغ التحصيلان به دريافت دانشنامه ليسانس مفتخر خواهند شد.
دانشكده تربيت در مكه است و رشته‌هاي تخصصي آن عبارتند از؛ جغرافيا،
زبان انگليسي، فيزيكي ، رياضيات تعليم و تربيت روانشناسي.
اين دانشكده در حقيقت و تأمين كننده معلم‌هاي لازم براي تدريس در
مدرسه‌هاي كشور اشتغال است.
دانشكده شريعت و تحقيقات اسلامي مكه در سال 1949 م تأسيس شد كه هدف از
تأسيس آن تربيت كادر لازم براي قضاوت و همچنين تدريس در مدرسه‌ها بود.
درس‌هاي اين دانشكده اختصاص به علوم ديني و زبان عربي دارد.
هدف از افتتاح دانشكده صنت نفت و معادن ظهران كه؛ در سال 1963 در ظهران
افتتاح شد؛ تربيت كارشناس و متخصص در امور مربوط به نفت و ساير معادن بود.
دانشگاه ملك فيصل در سال 1975 م در دمام تأسيس شد، شعبه‌اي از آن نيز
در شهر احساء داير است. دانشكده‌هاي كشاورزي و صنايع غذايي (احساء) ،
معماري و نقشه كشي (دمام)، تعليم و تربيت (لاحساء) ، پزشكي و علوم پزشكي
(دمام)، دامپزشكي (الاحساء)، مديريت و نقشه كشي (احساء) همگي از زيرمجموعه
هاي دانشگاه ملك قيصل است.
دانشگاه امام محمدبن سعود در سال 1953 م در رياض تأسيس شد و زبان
آموزشي آن عربي است. شامل دانشكده‌هاي شريعت و تبليغ و اصول دين علوم
اجتماعي، عربي و علوم اجتماعي، عربي و مطالعات اسلامي، و همچنين انجمن
تعليم عربي و مركز مطالعه ويژه دختران است.
دانشگاه ام القري در سال 1975 م در مكه مكرمه تأسيس شد و داراي 7
دانشكده است كه عبارتند از: شريعت و مطالعات اسلامي، تعليم و تربيت، مهندسي
و علوم تابعه، تبليغ و اصول دين، انگليسي (زبان و ادبيات)، علوم اجتماعي و
همچنين انجمن زبان عربي.
لازم به ذكر است كه رژيم سعودي 3 دانشگاه كشور را به تدريس بر مبناي
برنامه‌هاي سلفي اختصاص داده كه اين دانشگاه‌ها عبارتند از؛ دانشگاه محمدبن
سعود در رياض، دانشگاه ام القري در مه مكرمه و دانشگاه اسلامي در مدينه
منوره، غالباً تدريس در سطوح عالي به زبان انلگيسي انجام مي‌شود كه بعد از
زبان عربي در عربستان يك زبان اصلي محسوب مي‌شود.
در سال 1994 م مجموعاً 155هزار دانشجو در مؤسسات آموزش عالي ثبت‌نام
كرده بودند. سالانه تعداد زيادي از جوانان اين كشور كه واجد شرايط لازم
براي ادامه تحصيل هستند جهت ادامه تحصيل در سطح عالي به اروپا، ايالات
متحده امريكا و جاهاي ديگر مي‌روند. در سال 1994 م تا 4/6 درصد از توليد
ناخالص ملي كشور عربستان صرف تحصيل شد.
* انجمن آموزش عالي عهده‌دار ارائه سياست كلي تحصيلات عالي درحوزه
تحقيقات علمي است
انجمن آموزش عالي عهده‌دار ارائه پيشنهادات متناسب با سياست كلي
تحصيلات عالي كشور و نظارت بر اجراي سياست‌هاي دولت درحوزه تحقيقات علمي
است. نخست وزير رياست اين انجمن را برعهده دارد.
وزارت آموزش عالي كه عهده‌دار مسئوليت نظارت بر اعمال سياست‌هاي دولت
در زمينه تحصيلات عالي است.
سير سريع رشد اجتماعي عربستان سعودي مشتمل بر تغييرات اساسي در نرخ‌زاد
و ولد ، در آمد خانواده‌ها، تجدد و تحرك اجتماعي و تغيير جامعه كوچ نشين
به شهر، بروز تغييرات داخلي نظير ضرورت اقتصاد آزاد، آزادي اتباع ساير
كشورها،صنعتي شدن و جنگ و عدم توانايي مؤسسات آموزش عالي سعودي در پذيرش
تعداد بيشتري دانشجو با وجود افزايش نرخ فارغ التحصيلان مدارس، عدم وجود
سيستم منسجم گزينش دانشجو در نظام آموزش عالي عربستان و عدم هماهنگي ميان
مؤسسات آموزش عالي بخش‌هاي خصوصي و ملي از معضلات آموزشي كشور عربستان
سعودي است.
* در عربستان سعودي هر دانشجو از مبلغ ماهانه 300 دلار كمك هزينه
تحصيلي برخوردار مي‌شود
گفتني است كه اين نرخ صعودي تا حدي مربوط به افزايش نرخ تقاضاي افراد و
خانواد‌ه‌هاي عرب در جهت كسب در آمد سرانه بيشتر است چرا كه در عربستان
سعودي هر دانشجو از مبلغ ماهانه 300 دلار كمك هزينه تحصيلي برخوردار
مي‌شود. علاوه براين تحصيلات عالي راهي براي گريز از تعداد فراوان جوانان
بيكار " براي خانواده‌ها " است.
عمده تحقيقات آموزشي كشور عربستان در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي
صورت مي‌پذيرد. اين در حالي است كه فعاليت‌هاي پژوهشي ديگري نيز توسط وزارت
آموزش و پرورش صورت مي‌گيرد كه هدف اصلي از اجراي چنين پروژه‌هايي، تشكيل
زيربناي جامع اطلاعاتي كشور، در راستاي به كارگيري فرآيند تصميم گيري براي
توسعه طرح‌هاي آموزشي و برنامه‌هاي درسي مراكز آموزشي كشور است.
از جمله مهم‌ترين زمينه‌هاي پژوهشي آموزشي كشور عربستان سعودي مي‌توان
از بررسي علل و عوامل افت تحصيلي، بررسي مشكلات رفتاري دانش آموزان، اصلاح
محتوي برنامه‌هاي درسي و امتحانات، بررسي و اصلاح روش‌هاي ارزشيابي پيشرفت
تحصيلي دانش آموزان سطوح مختلف آموزشي نام برد.
از جمله ديگر پژوهش‌هاي آموزشي مي‌توان به مواردي همچون پيگيري
مطالعات ترك تحصيل و مردودي و تكرار كلاس با هدف ايجاد خط مشي به منظور
پايان دادن به اين فرآيند، افزايش صلاحيت علمي و آموزشي معلمين و بالابردن
وفاداري به آموزش، بالابردن نقش آموزشي مدارس در پيشرفت شخصيت "شهروند
خوب " و توسعه جامعه، محيط مدرسه‌اي كه بايد مناسب باشد. اين كار به وسيله
طرح ساختماني بهتر و هماهنگ با نيازهاي مقطع تحصيلي طول تحصيل و محيط
باشد، توسعه ابزارهاي نظارت آموزشي و فعال‌كردن نقش آن در آموزش و روند
آموزش، پيشرفت برنامه‌هاي كشف دانش‌آموزان با استعداد و توسعه مطالعات
شاخص‌هاي آموزشي و تجزيه و تحليل آماري و استفاده از آنان در
تصميم‌گيري‌هاي آموزشي اشاره كرد.
مركز تحقيقات و مطالعات اسلامي ملك عبدالعزيز در سال 1972م در شهر رياض
به ياد پادشاه قبلي تأسيس شد و داراي اسناد و منابع مهم فرهنگي، ادبياتي،
جغرافيايي و تاريخي است.
تأسيس انجمن زيست شناسي سعودي در سال 1975 م بود و تعداد اعضاي آن 350
نفر است. اين انجمن وابسته به دانشگاه ملك سعود است و در شهر رياض واقع شده
است.
دبيرخانه عرب براي آموزش در كشورهاي خليج فارس در سال 1975 م با هدف
همپايه كردن سطح كشورهاي عرب حوزه خليج فارس (امارات عربي متحده، بحرين،
كويت، عربستان سعودي، عمان و قطر) تأسيس شد.
مركز علمي و فن آوري ملك عبدالعزيز؛ در سال 1977 م در شهر رياض تأسيس
شد. هدف از تأسيس آن تنظيم خط مشي سياسي ملي براي توسعه فن آوري؛ علوم ،
راهبرد و همچنين ارائه طرح و نقشه براي چگونگي انجام آن هدف‌ها بوده است.
سازمان اسلامي علمي، فني و توسعه؛ در سال 1980 م تأسيس شد و وابسته به
سازمان كنفرانس اسلامي است. خط مشي آن همپايه و هم سطح كردن علمي و فن آوري
كشورهاي عضو اين كنفرانس است.
مركز تحقيقات آموزش و پرورش اسلامي؛ توسط سازمان كنفرانس اسلامي در مكه
به سال 1980 م تأسيس شد. در سال 1982 م به دانشگاه ام القري پيوست. اهداف
اين مركز ترويج ارزش‌هاي والاي اسلام با آموزش و تحقيقات است. رياست آن به
عهده دكتر عبدالرحمن الشقيري است.
مركز تحقيقات و مطالعات اسلامي ملك فيصل؛ در شهر رياض به سال 1983 م
تأسيس شد و تحقيقاتي در حوزه‌هاي مختلف تمدن اسلامي انجام مي‌دهد.
هيئت انگليسي اين مركز در 3 شهر رياض، جده و دمام شعبه دارد.
مركز تحقيقات فرهنگي كشورهاي خليج فارس زير نظر دبيرخانه اتحاديه عرب
اداره مي‌شود.
مركز شعبه منطقه‌اي آرشيو عربي شوراي بين المللي (آربيكا)؛ در شهر رياض
است و تعهد همكاري با يونسكو و ديگر سازمان‌هاي بين المللي را داده است.
اعضاي اين مركز شامل 20 كشور عربي هستند.