به گزارش «شیعه نیوز»،از راه‌‌‌هاى برقرارى روابط اجتماعى و ايجاد مهر و محبت ميان افراد جامعه، هديه دادن و آوردن سوغاتى از سفر براى خانواده و دوستان است. هديه و سوغات سبب جلب دوستى مى شود. از اين رو، اولياى دين بر آن سفارش كرده اند. امام صادق(ع) نیز در این زمینه فرمودند: «به يكديگر هديه دهيد تا نسبت به هم با محبت شويد؛ زيرا هديه كينهها را از بين مى برد».
حضرت على(ع) نيز مى‌فرمايند: «هديه، سبب جلب محبت مى‌‌شود». در حديثى ديگر حضرت على(ع) هديه دادن را از صدقه دادن محبوب تر و پسنديده تر مى شمارند و مى‌فرمايند: اگر به برادر مسلمان خود هديه اى دهم كه به كارش آيد، خوشتر است نزد من از اينكه مانند آن هديه را صدقه دهم.
گاه سنت پسنديده هديه دادن و سوغات آوردن، به آسيب و معضل فردى و اجتماعى تبديل مى شود. براى مثال، هديه وسيله‌اى براى تفاخر و چشم و هم چشمى مى‌‌شود يا هدايايى مرسوم مى‌‌شود كه از توان هديه دهندگان خارج است و با ارزشهاى اخلاقى تناسب ندارد.
يكى از آسيبهاى مرتبط با هديه و سوغات، افراط در خريد سوغات در عرصه حج و زيارت است. برخى از زائران، بى‌‌توجه به عوارض نامطلوب فرهنگى، سياسى و اقتصادى افراط در اين كار، به خريد افراطى سوغات از بازارهاى عربستان مى‌پردازند و تصوير نامطلوبى از زائر ايرانى در اذهان زائران ديگر كشورها برجاى مى گذارند. افزون بر اين، عوارض فرهنگى و اقتصادى اين كار نيز كمتر از ديگر عوارض آن نيست.
رهبر معظم انقلاب، بارها در سخنان و پيام‌هاى خود به كنگره حج و حاجيان، اين موضوع را تذكر داده و براى حل آن راههايى را پيشنهاد كرده‌اند. ايشان در نكوهش اين رفتار نادرست مى‌فرمايند: اگر از مرد حاجى، زن حاجى، پير و جوان حاجى در مكه و مدينه - در آنجايى كه از لحاظ معنويت و جذابيت معنوى، در همه روى زمين نظيرى ندارد - غافل شديم و در آنجا، حاجى مشغول شد به مسائل مادى كم ارزش، خسارت است .... بحث اين نيست كه وقتى يک نفر به مسافرت مى‌رود، هديه‌‌‌‌‌اى براى اهل و اولاد خودش نياورد، مسئله، غرق شدن، مجذوب شدن، اين كار را جزو هدف ها قرار دادن يا هدف قرار گرفتن به صورت قهرى [است]؛ آنچه الآن اتفاق افتاده است.
معظم له به حاجيان و كارگزاران حج توصيه مى‌كنند اين شيوه نامناسب را ترک كنند و می‌فرمایند: اين انگيزه بازارگردى و سوغات خرى ... را بايد كم كرد؛ نگاه به حج به صورت يک سفر گردشى يا خداى نكرده با يک اهداف ديگر كه قابل ذكر هم نيست .... بايد در حج- چه در حاجى، چه در همراه، چه در كارگزار- دور شود.
چگونگى خريد سوغات داخلى
افراط در خريد سوغات، عوارض اقتصادى در پى دارد و موجب خروج بخش زيادى ارز از كشور و تقويت اقتصاد ديگران و تضعيف توليد و اقتصاد داخلى است. رهبر معظم انقلاب با توجه به آسيبهاى فرهنگى و اقتصادى افراط در خريد سوغات مى فرمايند: من با سوغاتى خريدن مخالف نيستم، اما با اين بازارگردىها چرا؛ خيلى بد است. يك عدهاى عطش بازارگردى دارند. اينها ملت شما را، مردم شما را سبک مى كند؛ حيف است. مىروند يک جنس‌هايى را مىخرند، غالباً هم جنس هاى بى كيفيت از كشورهاى دور دست سودجو كه با همان كمپانى هاى داخلى آن كشور ميزبان بند و بست دارند. براى حجاج جنس بدلى و بى كيفيت درست مى كنند، مى آورند توى اين بازارها مى‌ريزند، شما هم مى رويد اين ارز خودتان را و عرض خودتان را مى ريزيد براى اينكه اين كالاهاى بى كيفيت را خريدارى كنيد.
معظم له با تشويق زائران به خريد سوغات از محصولات داخلى و تقدير از زائرانى كه سوغات خود را از توليدات داخلى تهيه مى كنند، مى فرمايند: امروز در كشور ما خوشبختانه كالاهاى داخلى با كيفيت خوب، متنوع، زيبا، ساخته شده دست و كارگر ايرانى- برادر خودتان- فراوان است. بعضى ها قبل از اينكه سفر مكه بروند، سوغاتى هاى سفر را در اينجا مى خرند. كار خوبى است. نگه مى دارند، بعد كه برگشتند، همان هايى را كه در بازار شهر خودشان تهيه كرده اند، به عنوان سوغاتى م ىدهند. هديه سفر است .... اين كار، خيلى كار خوبى است.
تناسب نداشتن سوغات با اماكن زيارتى
از ديگر مشكلات هديه و سوغات در عرصه زيارت، بيگانگى و تناسب نداشتن سوغاتى هاى خريدارى شده، با اماكن زيارتى است. اشياء و وسايلى كه در بازارهاى عربستان عرضه مى شوند، ساخت چين، كره و تايلند هستند و حتى ساخت كشورهاى مسلمان هم نيستند. بنابراين، ميان وسايل ساخته شده به دست غيرمسلمانان، با مسجدالحرام و مسجدالنبى چه تناسبى وجود دارد؟ سوغات سفرهاى زيارتى به ويژه حج، بايد تداعى كننده ياد و خاطره آن مكان هاى مقدس باشد و گيرنده هديه و سوغات را به فضاى معنوى سرزمين وحى ببرد.
رهبر معظم انقلاب در اشكال به اينگونه سوغاتى ها مى فرمايند: بعضى ها به عنوان چيز متبرك، از آنجا سوغاتى مى‌آورند؛ تبركى ندارد .... ما در اسلام همه چيز داريم. نظام اسلامى در درون خود همه چيز دارد. اين كالاهاى مادى است، كالاهاى معنوى هم داريم.
يكى از هداياى معنوى سرزمين وحى، آب زمزم است كه براى هديه آوردن بسيار مناسب است و گيرندگان را نيز خوشحال مى كند. پيامبر اكرم(ص) در زمانى كه در مدينه حضور داشتند، از كسانى كه به مكه مى رفتند، آب زمزم را به عنوان هديه طلب مى كردند. امام صادق(ع) مى فرمايد: «رسول اكرم (ص) آن زمان كه در مدينه مى زيست، آب زمزم را به رسم هديه طلب مى كردند».
متأسفانه جاى آب زمزم در ميان سوغاتى‌هاى زائران خالى است. سوغاتى كه از آن مكه و يادآور هاجر و اسماعيل و به فرموده معصومين(ع) بر هر دردى دواست.