در حالی قیمت دلار به‌طور فزاینده پیش رفته و از مرز ۱۱ هزار تومان گذشت که به اعتقاد برخی کارشناسان، ادامه گرانی دلار سرانجام بازار کار و کالا را قفل کرده و ادامه آن به هرج و مرج اقتصادی می‌انجامد؛ چراکه به طور طبیعی اقتصاد تا حدی قدرت تحمل و کشش این گرانی را دارد.
بازار ارز ایران روزهای ملتهبی را پشت سر می‌گذارد. دلار در روز گذشته در بازار تا بیش از ۱۱ هزار تومان قیمت خورد و یورو تا ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان معامله شد. این شرایط نه تنها نگرانی کارشناسان را تشدید کرده بلکه موجب ایجاد اضطراب در بین مردم از آینده اقتصادی شده است؛ شرایطی که کارشناسان معتقدند به مرور اثرات منفی خود را بروز داده و اگر نتوان این وضعیت را سامان داد، بسیار نگران‌کننده خواهد بود.
در همین رابطه وحید شقاقی- کارشناس امور اقتصادی- بر این تاکید دارد که اگر روند افزایش قیمت دلار به همین روال پیش رود، به طور حتم به زودی اقتصاد ایران را از کار خواهد انداخت. این اقتصاد تا یک اندازه‌ای کشش و تحمل افزایش قیمت دلار را دارد و خواسته یا ناخواسته تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد.
قفل بازار کالا در مرحله اول
وی با اشاره به اینکه دلار بیش از ۱۰ هزار تومانی، دو بازار را به مرور به طور کامل قفل خواهد کرد، توضیح داد: اولین بازار به طور حتم بازار کالا خواهد بود؛ زیرا با توجه به اینکه میانگین حقوق و دستمزد در بازار کار ایران حدود ۲.۵ میلیون تومان است، در نتیجه وقتی قیمت دلار به بیش از ۱۰ هزار تومان برسد، قدرت خرید مردم را به شدت کاهش خواهد داد. از سوی دیگر فروشنده‌ها نیز قادر به فروش کالا نخواهند بود؛ چراکه به طور قابل ملاحظه‌ای ضرر خواهند کرد؛ در این حالت نه خریداری وجود دارد و نه فروشنده‌ای.
بازار کار قربانی دوم دلار ۱۰ هزار تومانی
این اقتصاددان با اعتقاد به اینکه با ادامه این روند بازار کار در مرحله بعدی قفل می‌شود، گفت: باید توجه داشت که برخی مشاغل هزینه استهلاک بالایی برای مواد یا ابزار کار خود به طور روزانه پرداخت می‌کنند و این هزینه بیش از درآمد آنها در برخی موارد است. در این حالت وقتی مشاغل با هزینه‌های سرسام‌آور مواجه شوند، دیگر رغبتی برای ادامه فعالیت نداشته و در بازار کار حرکت نمی‌کنند. در این شرایط طبیعی است که به مرور بازار کار نیز برای بخش زیادی از مردم متوقف خواهد شد و طبیعتا وقتی بازار کار و بازار کالا قفل شود، به تدریج اقتصاد به سمت هرج و مرج می‌رود؛ بنابرین این که عده‌ای می‌گویند دلار بالا رفته و به نرخ آزاد خود می‌رسد، تصور اشتباهی بوده و این موضوع به گونه‌ای است که کشش و تحمل آن وجود نخواهد داشت.
منشاء این شرایط کجاست؟
شقاقی در ادامه در رابطه با اینکه منشاء اصلی جریان موجود ارزی را باید در چه بخش‌هایی جست‌وجو کرد؟ پاسخ داد: موضوع اول این است که دولت نتوانست تصویر روشن و شفافی از آینده اقتصاد ایران ارائه کند. دوم اینکه دائم شاهد تغییرات در سیاست‌های تجاری و ارزی بوده‌ایم و این خود باعث سردرگمی و همچنین علامت منفی به بازار بوده است. مسئله بعدی شایعات و دامن زدن به آنهاست؛ به طوری که شایعاتی که از خروج سرمایه از اقتصاد ایران یا همچنین شایعات مربوط به خروج مدیران درجه یک کشور، به نوعی به بی‌اعتمادی در بین جامعه منجر شده و التهابات را تشدید کرده است.
به گفته این کارشناس، فساد لجام گسیخته‌ای که اکنون در حوزه اقتصادی مشاهده می‌شود و رانت‌های ارزی که وجود دارد پیام‌های منفی را برای مخاطبان به همراه داشته و متاسفانه دولت نتوانسته است آنها را کنترل کند.
وی گفت: چهار عاملی که مطرح شد، منشاء اصلی شرایط موجود و بی اعتمادی مردم شده است؛ به طوری که دیگر ماجرای دلار و سکه از کنترل خارج شده و چندان هم مربوط به عرضه و تقاضا نیست و هر چقدر هم که دولت این کالاها را وارد بازار کند، خریداری شده و پایانی برای آن وجود ندارد.
اصلا راهکاری هست یا نه؟
اما در رابطه با اینکه در شرایط موجود چه راهکاری می‌تواند پیش روی دولت باشد، این اقتصاددان پاسخ داد: مسئله اینجاست که دولت خیلی دیر حرکت کرد و می‌توانست بیش از این و با هزینه کمتری وضعیت موجود را سامان دهد اما متاسفانه سیاست اشتباهی را به مرحله اجرا درآورد و به شرایط موجود دامن زد؛ اما اگر اکنون بخواهد اوضاع را سامان دهد، چند راهکار پیش روی او قرار دارد. در مرحله اول باید اعتماد ملی و عمومی را با شفاف‌سازی به مردم بازگرداند؛ به گونه‌ای که درآمد و ثروت مسئولان کاملا شفاف‌سازی شود.
وی همچنین به اصلاح نظام مالیاتی به عنوان یکی از مسائل اصلی اشاره کرد و گفت: این موضوع از نان شب هم برای دولت واجب‌تر است. دولت باید بتواند پایه‌های مالیاتی در سه بخش ثروت و درآمد، عایدی سرمایه و به ویژه ثروت مهاجرین را اجرایی کند. اما سومین نکته به این برمی‌گردد که دولت باید در اسرع وقت واردات کالاهای اساسی و ضروری را ساماندهی کرده و این کار را خودش انجام دهد و کالاها را توزیع کند تا دهک‌های پایین آسیب نبینند.
این کارشناس آزادسازی نرخ ارز را نیز مورد توجه قرار داد و گفت: دولت باید اجازه دهد تا بازار آزاد به طور رسمی فعالیت کرده و صرافی ها طی عملیاتی سازماندهی شده به امور ارزی بپردازند و بر فعالیت آنها کنترل داشته باشد.
این روزها و در شرایطی که بازار ارز اوضاع خوبی ندارد، با تغییراتی که اخیرا در بانک مرکزی ایجاد شد، همتی -رئیس کل جدید بانک مرکزی- وعده ایجاد اصلاحاتی در بازار را داده و گفته که برنامه‌هایی برای تحول در آن دارد که به زودی اعلام خواهد کرد. اینکه او چه استراتژی برای ساماندهی این وضعیت اجرایی خواهد کرد، موضوعی است که باید به زودی مشخص و آثار آن را در بازار دید. هر چند که وجود انتظارات و اثرگذاری فضای بین‌الملل و جو روانی که بر بازار حاکم شده را نمی‌توان در شکل‌گیری شرایط فعلی و انتظارات مردم و به دنبال آن افزایش تقاضا برای خرید نادیده گرفت.