به گزارش «شیعه نیوز»، آیت الله جعفر سبحانی، از مراجع تقلید امروز در ادامه سلسله جلسات مسائل جدید کلامی در مدرسه علمیه عالی نواب مشهد به بررسی تعارض علم و دین در اعجاز پرداختند و گفتند: یکی از مهمترین مسائلی که غربی ها در دو قرن اخیر مطرح می کنند، همین مسئله تعارض علم و دین است.
ایشان با بیان این که آنان معتقدند در مواردی داده های دین و کتب مقدسه با داده های علمی در تعارض است، تصریح کردند: یکی از ادعاهای آنان در اثبات این مدعا، مساله اعجاز است که این مساله نیز بر اساس نظر متکلمان اسلامی به معنای کاری بر خلاف قوانین طبیعی، می باشد که مدعی نبوت دست به آن می زنند و مردم را برای مقابله یا تحدی دعوت می کنند.
5 قید اصلی در اثبات مسئله اعجاز
این مرجع تقلید با اشاره به 5 قید اصلی در اثبات مساله اعجاز خاطر نشان کردند: کار خارق العاده در صورتی معجزه نامیده می شود که آورنده آن، مدعی نبوت و سفارت از جانب خداوند یگانه باشد و در غیر اینصورت آن را کرامت می نامند که بر اساس این نوع بیان باید گفت فراهم آوردن روزی برای حضرت مریم بدون کوچکترین تلاش، کرامت و نه اعجاز بوده است.
حضرت آیت الله سبحانی با اشاره به دلایل دیگر در اثبات اعجاز، بیان کردند: کاری خارق العاده و بر خلاف قوانین طبیعی روزمره، دعوت مردم به مقابله و تحدی به همراه عجز و ناتوانی مردم از مقابله با آن از جمله دیگر دلایل اثبات اعجاز است.
در اعجاز، ادعا باید با معجزه تطبیق کند
ایشان با بیان این که در اعجاز ادعا باید با معجزه تطبیق کند، افزودند: کار خارق العاده باید با ادعای فرد هماهنگ باشد که به طور مثال اگر بگوید نشانه ارتباط من با خدا این است که اگر دعا کنم، آب چشمه افزایش یابد ؛ اما اگر پس از این ادعا آب چشمه کاهش یافته و یا فروکش کند، چنین کاری هرچند بر خلاف قوانین طبیعی می باشد اما معجزه مصطلح نیست.
اولین اشکال: معجزه ناقض قانون علیت
این مرجع تقلید با بیان این که معجزه برهم زننده قوانین عادی است نه قانون علیت و معلولیت، خاطر نشان کردند: یکی از فیلسوفان معروف غربی به نام دیوید هیوم دو اشکال مهم را مطرح می کند که نخستین آن به عنوان «اعجاز، ناقض قانون علیت» شناخته می شود چراکه بر اساس بیان او معجزه نقضی است بر برهان طبیعت و معجزه را می توان به عنوان تخلف از یکی از قانون های طبیعت به واسطه اراده خاص الهی و یا مداخله عامل و یا عوامل نامرئی نامگذاری کرد.
قانون علیت یک قانون فطری است
حضرت آیت الله سبحانی با بیان این که شکی نیست که هر پدیده امکانی بدون علت جامه وجود نمی پوشد، تصریح کردند: قانون علیت یک قانون فطری است که بشر آن را از درون دریافت می کند نه اینکه یک معرفت تجربی باشد که فرد با تجربه به آن دست یافته باشد و در این زمینه نظر آن دسته از غربی ها که می گویند قانون علیت مبتنی بر تجربه بوده کاملا مردود است.
ایشان با اشاره به این گفتار معروف که «هر ممکن الوجود به دنبال علتی است که آن را پدید می آورد»، ابراز کردند: بنابراین اگر معجزه ناقض این قانون فطری باشد باید گفت که آن معجزه ابدا قبول و پذیرفته نیست.
این مرجع تقلید با بیان این که کسانی که شبهه اعجاز، ناقض قانون علیت را مطرح می کنند معتقدند در صفحه هستی جز ماده و آثار آن چیز دیگری نیست، بیان کردند: اگر معجزه علت معتاد و یا علت طبیعی ندارد، پس فاقد علت است اما کسانی که با پذیرفتن قانون علیت و معلولیت، دایره وجود را گسترده تر از ماده و انرژی می دانند، معتقدند معجزه دارای علت فوق طبیعت و ماده است که آن را پدید می آورد؛ بنابراین گروه الهی اصل قانون علیت و معلولیت را معتبر شمرده اما دایره وجود را گسترده می دانند.
دایره علیّت و معلولیت فراتر از دایره علت طبیعت است
حضرت آیت الله سبحانی ادامه دادند: بنابراین هیوم و دیگر کسانی که گرایش های فکری همچون او دارند، در زمینه این معجزه داوری های درستی نداشته و نقض قانون طبیعت را مساوی با نقض قانون علیت و معلولیت می دانند در حالی که میان این دو ملازمه نیست و به اصطلاح «نفی اخص دلیل بر نفی اعم نیست» و از سوی دیگر اگر علت عادی در حادثه نباشد دلیل بر این نیست که حادثه علت واقعی نداشته باشد چراکه ممکن است دایره علیت و معلولیت فراتر از دایره علت طبیعت باشد.
ایشان با بیان این که متکلمان اسلامی با کلام آگاهی از قانون علیت و معلولیت اعجاز را ناقض این قانون ندانسته و برای معجزه علتی تصور کرده اند، اظهار کردند: برخی می گویند معجزه پیامبران مستقیما فعل خداوند بوده و خدای آفریدگار زمین و آسمان به صورت موردی تنها آنچه را که گواه بر صدق نبوت پیامبران است انجام می دهد.
این مرجع تقلید ادامه دادند: برخی دیگر نیز می گویند که ممکن است فرشتگان که قرآن گاهی از آنان به «فالمدبرات امرا» تعبیر می کند، مبدا اعجاز پیامبران باشند که برخی از آیات نیز همچون آیاتی در زمینه حامل شدن حضرت مریم بر این گواهی می دهند.
حضرت آیت الله سبحانی افزودند: برخی دیگر معتقدند نفس پیامبران از نظر تکامل به حدی رسیده که به اذن پروردگار جهان، در گوشه ای از جهان طبیعت سازگار باشد و اراده آنان مبدا اعجاز است که آیه «وَ ما کانَ لِرَسُولٍ أَنْ یأْتِی بِآیةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ» گواه مدعاست.
دومین اشکال: اندیشه اعجاز با برهان نظم سازگاری ندارد
ایشان با اشاره به آخرین اشکال در زمینه اعجاز ابراز کردند: آنان معتقدند اندیشه اعجاز( تحقق پدیده ای خارج سنن طبیعی) با برهان نظم که یکی از دلایل اثبات صانع می باشد سازگاری ندارد چراکه همه نمود ها در جهان بر اساس برنامه ریزی، سازماندهی، هماهنگی و هدفگرایی پدید می آیند در صورتی که در اعجاز هرگز این اصول وجود ندارند.
این مرجع تقلید با بیان این که بر اساس این اشکال معترض چنین تصور کرده که برهان نظم با مجموع جهان آفرینش قائم است که اگر در نقطه ای تخلف رخ داد، این برهان که بر اساس مجموع استوار است بهم می خورد، بیان کردند: هر موجودی از اتمها و سلولها تا کرات آسمانی و کهکشانها گواه بر وجود ناظمی است که بر آن موجود نظم بخشیده است؛ بنابراین میلیاردها نظام منظم که خرد از شمردن آن ناتوان است هر یک دلیلی روشن و مبرهن بر اثبات وجود خداوند است.
اعجاز از سوی پیامبران و به عنوان جلوه ای از قدرت الهی است
حضرت آیت الله سبحانی با بیان این که حال اگر در کنار این میلیاردها نظم یک مورد خاص از اصول بیرون رفت، لطمه ای بر این میلیاردها برهان وارد نمی شود، افزودند: کار پیامبران با اعلام قبلی و به عنوان جلوه ای از قدرت الهی صورت می گیرد و این نظام عادی را بر هم می زند که همه اینان گواه بر این مدعاست که آن عقل بزرگ و قدرت برتر که جهان را با اندازه گیری خاصی به وجود آورده و هر معلول طبیعی از علت طبیعی سرزده است اما گاهی به علت مصالحی آن را بهم می زند.
ایشان با بیان این که در اینصورت اعجاز نیز خود دلیل توحید است، خاطر نشان کردند: اگر جهان محصول قوانین خشک و انعطاف ناپذیر بود و همه هستی در چنگال روابط طبیعی قرار نداشت، نباید این نظام با خواست بشریت دگرگون می شد و امروز نیز آن نظم پیوسته در سرتاسر جهان و این نظم ناپیوسته در موارد بسیار جزئی گواهی بر آن است که یک قدرت برتر در علم آفرینش حکومت می کند که قوانین او همه حاکم بر قوانین انعطاف ناپذیر جهان ماده است.