به گزارش «شیعه نیوز»، سازمان حج و زیارت از سال گذشته مانور زیادی برای استفاده از دستبندهای حجاج انجام داد و امسال هم چنین رویه‌ای را در نظر گرفته اما این ابهام همچنان وجود دارد که این دستبندها که آیا قرار است فقط در ایام تشریق استفاده شوند کارآیی لازم را دارند؟
بعد از ۲ فاجعه دلخراش مرگ حجاج در سال ۱۳۹۴ و ناتوانی عربستان از شناسایی اجساد، سعودی‌ها تصمیم گرفتند از دستبندهای الکترونیکی استفاده کنند. امسال برای دومین‌بار است که حجاج ایرانی باید دستبند بر مچ‌های خود ببندند. این دستورالعملی است که سازمان حج و زیارت برای زائران بیت‌الله الحرام در نظر گرفته است. مبنای این اقدام جلوگیری از گم شدن حجاج، بویژه افراد مسن عنوان شده است.
سال گذشته اعزام مجدد حجاج، پس از یک‌سال وقفه در حالی محقق شد که برای آن پیش شرطی در نظر گرفته شده بود. شعار سازمان حج برای اعزام ایرانیان به حج رعایت و حفظ عزت و کرامت بود. این شعار تاحدی با اقدام سازمان در به‌کارگیری دستبندهای ویژه الکترونیکی در تضاد بود. حمید محمدی، رئیس سازمان حج و زیارت در توضیح این موضوع، گفته بود که این دستبندها فقط اطلاعات فردی دارد.
اما مساله چیز دیگری بود. درون دستبندهای مورد استفاده حجاج در سال گذشته، چیپ یا تراشه‌هایی وجود داشت که با برقراری ارتباط با تلفن‌های همراه از طریق اپلیکیشن طراحی شده، می‌توانستند جایگاه جغرافیایی زائران را مشخص کنند. همچنین اطلاعاتی مانند نام و نام خانوادگی حاجی، شماره پاسپورت و ویزا، گروه خونی و ... در این تراشه‌ها وجود داشت که امکان امدادرسانی در لحظات بحرانی را فراهم می‌کرد. البته عیب این طرح آن بود که این تراشه‌ها فقط برای تلفن‌های همراه با سیستم عامل اندروید قابل استفاده بود. بر اساس تحقیقات انجام شده قیمت هر دستبند ۸ هزار تومان برآورد شده بود.
مسئولان حج هم اعلام کرده بودند که با نصب GPS روی این دستبند، می‌خواهند رفاه زائران ایرانی را بیشتر کنند. اما این دستگاه‌های موقعیت‌‌یاب که نخستین‌بار توسط وزارت دفاع آمریکا ساخته شده، تمامی اطلاعات رفت‌وآمدهای حاجیان و محل استقرار آنها را ثبت می‌کند. اطلاعاتی که اگر در اختیار سرویس‌های جاسوسی قرار گیرد می‌تواند مشکلات جبران‌ناپذیری را ایجاد کند. این خطر، به‌خصوص وقتی جدی‌تر می‌شود که بدانیم در میان شهدای فاجعه منا، تعدادی از دانشمندان، نخبگان و سیاستمداران ایرانی حضور داشتند که حفظ جان آنان از اولویت ویژه‌ای برخوردارد بود. در این مورد می‌توان به شهید احمد حاتمی داشمند فضایی و همچنین غضنفر رکن‌آبادی سفیر ایران در لبنان اشاره کرد. باتوجه به اینکه هر سال در بین زائران ایرانی، تعدادی از این دانشمندان، نخبگان و شخصیت‌های سیاسی حضور دارند، اطلاعات آنها ممکن است در دسترس عربستان و حتی سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی خارجی قرار گیرند.
این دغدغه در بین نمایندگان مجلس هم وجود دارد. سید محمد جواد ابطحی با انتقاد از نصب دستبند بر دستان حجاج ایرانی، آن را باعث نشت اطلاعات و مشخصات آنان دانست. این ابهام را باید در کنار تولید کننده انگلیسی این تراشه‌ها قرار داد که روابط نزدیک با سرویس‌های جاسوسی اسرائیلی دارد. فعالیت‌های خاص این شرکت انگلیسی به نام «G4S» با عربستان قابل بررسی ویژه‌ای است چراکه می‌تواند از اطلاعات و خروجی دیتای سعودی‌ها استفاده لازم را ببرد. (۱)
سال گذشته هم بحث اسرائیلی بودن این دستبندها مطرح شده بود اما حمید محمدی رئیس سازمان حج و زیارت و حجت‌الاسلام قاضی‌عسگر با بیان اینکه این دستبندها تولید شرکت ایرانی صاایران است، خارجی بودن آن را تکذیب و هرگونه قرارداد با عربستان در این زمینه را رد کرد.
به هر حال، ظاهرا مجموعه این انتقادات سبب شده تا دستبندهای مورد استفاده زائران در سال جاری، از جنس کاغذ و مقوا باشد. البته جنس این دستبندها به‌گونه‌ای است که هنگام تعرق و در گرمای زیاد عربستان از بین نمی‌رود. اطلاعات مندرج در این دستبند هم بر اساس خروجی سیستم ویزای سعودی‌ها بوده و صرفا در ایران پرینت گرفته شده است. اطلاعات این دستبندها شامل نام و نام خانوادگی حاجی، ملیت، شماره پاسپورت، شماره ویزا، لوگوی وزارت حج و عمره عربستان و... است که تمامی این اطلاعات به شکل بارکد و کد QR خوانده می‌شود. حجاج باید دستبندها را در ایام تشریق بر دستان خود ببندند.
سازمان حج و زیارت هنوز هیچ توضیحی در مورد چرایی تغییر رویکرد و عدم استفاده از دستبند الکترونیکی و به کارگیری دستبند کاغذی بیان نکرده است. معلوم نیست اگر دستبندهای الکترونیکی قبلی ساخت ایران بوده و امکان سوءاستفاده سازمان‌های جاسوسی از اطلاعات آن وجود نداشته، چه دلایلی برای عدم استفاده از چنین تجهیزاتی وجود داشته است. بالاخص که قیمت ارزان این دستبندها نمی‌تواند به‌عنوان عامل کنار گذاشته شدن آنها باشد. متاسفانه در ایام مناسک حج، روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان حج و زیارت اصلاً مدیری ندارد که بخواهد پاسخگوی این ابهامات باشد. در حالی که مهم‌ترین اقدام این سازمان در طول سال، موضوع حج است و مشخص نیست چرا در چنین شرایط حساسی این مدیر در صندلی خود قرار ندارد.