به گزارش «شیعه نیوز»، مقامات دولت ترکیه مدعی هستند که این شهر بعد از رها شدن از دست عناصر یگان های مدافع خلق سوریه (ی.پ.گ) و نیروهای حزب کارگران کردستان ترکیه(پ.ک.ک) به زندگی عادی برگشته و شور و شوق زندگی در این شهر چند قومیتی جریان دارد.
اما شواهد میدانی نشان می دهد که به رغم این ادعاها، وضعیت توام جنگ و صلح، ادامه درگیری در مناطق اطراف و حضور پناهجویان در عفرین مشکلی نیست که به این زودی ها حل شود و سایه شوم جنگ همچنان بر این شهر سایه افکنده است.
دولت ترکیه با هدف نشان دادن بازگشت زندگی مردم عفرین به شرایط عادی پس از حضور نیروهای ارتش این کشور و تشکیل دولت محلی، یک تور خبری متشکل از نمایندگان رسانه های خارجی حاضر در ترکیه را به شهر عفرین برگزار کرد و به همراه 35 نفر از خبرنگاران رسانه های خارجی از جمله نمایندگان خبرگزاری ریانووستی روسیه، فارین پالیسی، خبرگزاری فرانس پرس، رویترز، خبرگزاری آلمان، و چند شبکه تلویزیونی از جمله دویچه وله و تی.آر.تی به منطقه اعزام شدیم.
بازدید خبرنگاران خارجی توسط اداره کل مطبوعات و رسانه های خارجی نخست وزیری ترکیه برنامه ریزی شد تا نمایندگان رسانه ها و خبرنگاران از نزدیک در جریان وقایع گذشته و وضعیت کنونی عفرین قرار گیرند.
خبرنگاران حاضر در این تور خبری به علت محدودیت های ایجاد شده با ملاحظات امنیتی، تنها از داخل اتوبوس نظاره گر محیط بودند و فقط چند ساعتی در داخل شهر عفرین و آن هم در شعاع 200 متری فرمانداری توانستند، به میان مردم رفته و واقعیت ها را از زبان آنها بشنوند ولی همین مقدار هم برای ترسیم و توصیف وضعیت کنونی عفرین غنیمت بود.
هر چه از شهر کیلیس ترکیه به سمت مرز بروی، بوی جنگ بیشتر به مشام می رسد چرا که اغلب تردد کنندگان در این مسیر کم 12 کیلومتری اتباع سوریه هستند که برای تامین مایحتاج خود به ترکیه می آیند.
مقایسه دو سوی مرز ترکیه و سوریه گویای همه آن چیزی است که در هفت سال گذشته بر مردم سوریه گذشته چرا که هر چه به مرز ترکیه نزدیک تر شویم، آثار مخرب جنگ کمتر قابل مشاهده است.
***مرز اونجوپینار ترکیه ـ معبر السلامه سوریه
تردد در مرز اونجو پینار ترکیه و معبر السلامه سوریه این روزها مختص رفت و آمد اتباع سوری است و به جز نظامیان کشور ترکیه، هیچ تبعه ترک از این مرز تردد نمی کند.
به گفته یک راننده محلی، بعد از تصرف عفرین توسط ارتش ترکیه و ایجاد ثبات و امنیت نسبی، تردد در این مرز به شدت کم شده است چرا که مردم آن سوی مرز دیگر رغبت قبلی برای سفر به ترکیه را ندارند و آنهایی که از مرز می گذرند، اغلب برای خرید و فروش تردد می کنند.
مینی بوسی که برای رسیدن به دروازه مرزی سوارش شدیم، مملو از جمعیت عرب زبان سوری بود که در حال بازگشت به آن سوی مرز و شهر عفرین و اعزاز بودند و نیازی به پرسش هم در خصوص تابعیت آنها نبود چرا که همه دشداشه (لباس بلند عربی) به تن داشته و عربی صحبت می کردند.
تردد اتباع سوری در مرز در گذشته تنها با گذرنامه سوریه ممکن است ولی این روزها با برگه عبور موقتی که برای یک خانواده توسط شورای محلی و عوامل امنیتی ترکیه در عفرین و مناطق حومه صادر می شود، اهالی به آن سوی مرز و داخل خاک سوریه می روند.
اعتبار این مجوزهای تردد موقت در نهایت دو روز و مسافت دور آن شهر غازی آنتپ ترکیه در 70 کیلومتری مرز است.
در طول خط مرزی 910 کیلومتری بین ترکیه و سوریه بیش از 570 کیلومتر دیوار مرزی بتنی به ارتفاع چهار متر احداث شده که پس از دیوار بزرگ چین و دیوار حایل بین آمریکا و مکزیک، بزرگترین دیوار امنیتی و مرزی در جهان به شمار می رود و به علت وجود این دیوار، تردد در مناطق مرزی عفرین به جز از مناطق تعیین شده رسمی، میسر نیست.
تمام خدمات عبور از مرز معبر السلامه سوریه و اونجو پینار ترکیه در شمال عفرین توسط ترکیه انجام می شود و عملا طرف سوری در مرز حضور ندارد.
***کمپ های پناهجویان در داخل باغات زیتون
ترکیه در سمت خاک خود در مرز اونجو پینار ـ معبر السلامه، یک کمپ آوارگان برای اسکان 15 هزار پناهجو ایجاد کرده و به صورت مدیریت شده اتباع سوریه را که اغلب از مناطقی غیر از عفرین به منطقه پناه آورده اند، در این کمپ ها اسکان داده است.
علاوه بر این، در سمت خاک سوریه نیز در داخل باغات وسیع زیتون، تنها چیزی که به چشم می خورد، چادرهای برپا شده توسط آوارگان جنگی و پناهجویانی است که در آرزوی گذر از مرز و پناه بردن به شهرها و کشورهای ناشناسی هستند تا شاید از میدان جنگ و خون دور شوند و رنج غربت و در به دری و آوارگی و تحقیر را به جان بخرند تا جان خود را و تنها حیات خویش را حفظ کنند.
در آن سوی مرز و در داخل خاک سوریه، به علت امنیت بالای منطقه، کمپی غیررسمی در داخل باغات زیتون ایجاد شده که بنا به گفته منابع محلی ترک، بیش از 20 هزار نفر در داخل چادرهای برپا شده در باغات زندگی می کنند و اغلب آنها هم اهالی شهرهای حلب، ادلب و دمشق بوده و منتظرند تا اجازه خروج آنها به سمت ترکیه صادر شود.
این پناهجویان در چادر زندگی می کنند و شرایط سختی در زیر سرما و گرما و نیز در نبود آب و امکانات اولیه زندگی در کمپ آنها حاکم است و همه در بلاتکلیفی به سر می برند ولی دولت ترکیه برای جلوگیری از حضور آنها در خاک خود، امکانات اولیه مثل آب و برق را تامین کرده و اجازه ورود به خاک خود را نمی دهد.
مشاهده کودکانی در دو سوی مرز ترکیه و سوریه، حال نزار ملتی را روایت می کند که در چنبره جنگی که خود در آن نقشی نداشته اند، گرفتار آمده اند و آینده و سرنوشت مبهمی را انتظار می کشند.
این کودکان که در همه نقاط مرز تا شهر عفرین، بیشتر از افراد بزرگسال به چشم می خورند، در وضعیتی به سر می برند که انگار والدینی ندارند و دست خشن جنگ، خانواده، پدر و مادر را از آنها گرفته است.
چهره های آفتاب سوخته و تکیده و چشمام معصوم و خسته همه کودکان سوری حاضر در مرز سوریه و ترکیه، درد و رنج یک ملت را که سالهاست پنجه در پنجه جنگ انداخته و نمی تواند از این کابوس هفت ساله رهایی یابد، به خوبی روایت می کند.
آن چیزی که در عفرین و مناطق جنگ زده سوریه می گذرد، مرارت های ملتی خسته از جنگ است که نمی توان با نوشته، عکسی و فیلم به تصویر کشید چرا که آنها با درگیری، بمب، گلوله و خون زندگی می کنند و روایت های تصویری و نوشتاری، توانی برای توصیف آن چیزی که اتفاق می افتد، ندارند.
***شهر اعزاز؛ گذرگاه پناهجویی
در مسیری که از مرز تا شهر عفرین در حرکت بودیم، از شهر اعزاز و چندین روستای محصور در میان باغات زیتون گذر کردیم ولی در همه آنها انگار زندگی متوقف شده بود.
مرد و زنی دیده نمی شد و تنها چند کودک به چشم می خوردند که آنها هم مشغول بازی کودکانه بودند.
پنجره های شکسته بدون شیشه و پرده های برزنتی کشیده شده بر آنها و آثار گلوله و درگیری، همه گویای وقایعی بود که در چند سال اخیر در منطقه جریان داشته است و در صحبت های حضوری با مردم متوجه شدیم که امروز دیگر این صحنه ها آنقدر عادی شده که کسی حتی نای تعریف کردن آن را ندارد و صحنه های جنگ برای اهالی تبدیل به سرنوشت محتوم آنها شده و زندگی در جنگ را همه پذیرفته اند.
شهر کوچک اعزاز در مسیر مرز و عفرین قرار دارد و نزدیک ترین منطقه مسکونی به تل رفعت و شهر عفرین محسوب می شود که از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه به تصرف نیروهای ی.پ.گ درآمد.
اعزاز سال گذشته در جریان عملیات سپر فرات ارتش ترکیه از تصرف ی.پ.گ در آمد ولی در زمانی که در تصرف آنها هم بود، پذیرای پناهجویان بیشمار سوری بود که با اسکان موقت در این شهر، به ترکیه رفتند.
پناهجویان اسکان یافته در اعزاز به علت دریافت کمک های انسان دوستانه خارجی از امنیت بیشتری برخوردار بودند و به علت همین امنیت، ساکنان عرب شهر عفرین که با فشار نیروهای ی.پ.گ و پ.ک.ک از شهر خود آواره و خارج شده بودند، در اعزاز اسکان یافته بودند.
شهر اعزاز که در مسیر عفرین واقع شده، بیشتر در تیررس بوده و با شهر تل رفعت که هم اکنون در اختیار نیروهای ارتش سوریه قرار دارد، فاصله بسیاری کمی دارد و در خطوط تماس بین آنها درگیری جدی ای رخ نمی دهد و طرفین به یک آتش بس نانوشته تن داده اند.
***باغات عفرین
به رغم ویرانی قابل مشاهده در روستاها و خانه های شهری و روستایی، باغات عفرین همه آباد و سرحال است.
زندگی اغلب اهالی عفرین و اطراف از محل تولید زیتون و محصولات باغی تامین می شود و امروزه تولیدات آن به ترکیه صادر می شود چرا که مردم عفرین به بازار دیگری دسترسی ندارند.
انگار جنگ برای طبیعت معنا ندارد و اهالی تنها برای آبادکردن باغات آنجا حضور دارند.
زندگی مردم عفرین و روستاهای اطراف عموما بستگی تام و تمامی به باغداری و کشاورزی و کشت و تولید زیتون، گیلاس و گردو دارد ولی کمتر کسی را در داخل باغات می توان مشاهده کرد.
به گفته اهالی، در سال های پیش از جنگ و حتی در اوایل سالهای جنگ هفته ساله سوریه، محصول تولید شده عفرین به حلب و بازارهای داخلی و خارجی سوریه صادر می شد ولی آنها امروز، علاوه بر جنگ نگران فروش محصول باغی خود برای گذران زندگی هستند.
***حال و روز کنونی شهر چند قومیتی عفرین
شهر عفرین چندان بزرگ نیست و حدود 80 هزار نفر جمعیت دارد ولی اصناف می گویند که بخش زیادی از جمعیت شهر از ترس جنگ، شهر را ترک کرده و آواره کشورهای مختلف شده اند و رقم دقیقی از تعداد کنونی اهالی در دست نیست.
عفرین شهری چند قومیتی است و بنا به گفته اهالی، عرب ها در اکثریت هستند و در کنار آنها کردهای کرمانجی و اقلیتی کم شمار ترکمن نیز زندگی می کنند.
شهر عفرین که نزدیک ترین منطقه شهری بعد از اعزاز در شمال سوریه به مرزهای ترکیه به شمار می رود، از سه طرف محصور در خاک ترکیه بوده و از منطقه جنوب به شهر حلب متصل می شود و حدود 40 کیلومتر با مرز ترکیه فاصله دارد.
از سال های گذشته با ایجاد دروازه مرزی اونجو پینار در جنوب شهر کیلیس روابط تجاری خوبی بین دو سوی مرز برقرار بوده است و مردم عفرین اکنون در آرزوی آن رونق تجارت مرزی سال های نه چندان دور هستند.
اصناف عفرین در مصاحبه حضوری اعلام کردند که حجم تجارت آنها در سال های بعد از جنگ و به خصوص در دوره ای که شهر عفرین به مدت 6 سال به دست ی.پ.ک و پ.ک.ک افتاد، به شدت کاهش یافت و بسیاری از مردم به خاطر بی رونق شدن کسب و کار خود و نیز فشار مضاعف آنها شهر را ترک کرده و اغلب به ترکیه پناه بردند و آنهایی که توانایی مالی بیشتری داشتند، توسط قاچاقچیان به کشورهای اروپایی مهاجرت کردند.
با وجود همه تلاش های دولت ترکیه و شورای محلی موسوم به 'مجلس محلی عفرین' برای بازگردان زندگی عادی به منطقه، چهره زشت جنگ همچنان در عفرین خودنمایی می کند و همه جا آثار جنگ، درگیری و پریشانی به چشم می خورد.
خیابان های عاری از آسفالت و پر چاله، زباله های انباشته شده در مرکز شهر، آوار ریز و درشت در پیاده رو و در بخش هایی از خیابان و تردد پرشمار افراد مسلح در سطح شهر همه و همه نشان دهنده این است که جنگ در این عفرین همچنان ادامه دارد و شاید تنها درگیری و تیراندازی رخ نمی دهد ولی سایه شوم جنگ و درگیری همه جا احساس می شود.
حضور زنان در همه شهرها و مراکز جمعیتی همواره شاخصی برای تداوم عادی زندگی بوده ولی در شهر عفرین انگار از زنان خبری نیست.
در هیچ جایی از شهر به جز چند زنی که در کنار فرزند خود به دنبال مرکز درمانی و یا دارو هستند، زنی در خیابان دیده نمی شود.
از ساخت و ساز و انجام عملیات ساختمانی در خیابان ها و کوچه های عفرین هم خبری نیست و گویا همه چیز در شهر عفرین متوقف شده تا ابتدا تکلیف جنگ مشخص شود و بعد مردم اقدام به فعالیت عمرانی و ساخت و ساز کنند.
در شهر عفرین تنها اغذیه فروشی ها و میوه فروشی ها رونق نسبی دارد ولی همه آنها، از حداقل استانداردهای بهداشتی هم برخوردار نیستند.
نان، آرد و مایحتاج عمومی مردم عفرین از ترکیه تامین می شود و نوعی تجارت بدون قاعده در دو سوی مرز شکل گرفته است و بخشی از این کار با هدف و برنامه مشخص توسط دولت ترکیه پشتیبانی و مدیریت می شود.
تعدادی تعمیرگاه خودرو نیز در مرکز شهر عفرین فعال است و کسب و کار صنوف دیگر عملا غیرفعال شده و نوعی بلاتکلیفی در میان کسبه هم به چشم می خورد و همه نگران سرنوشت جنگ در کل سوریه و چشم انتظار پایان درگیری ها هستند.
پول رایج در شهر عفرین همچنان لیر سوریه است ولی لیره ترکیه نیز در معاملات پذیرفته می شود و به گفته اهالی اگر کسی دلار و یورو به همراه داشته باشد، بهتر است برای تامین امنیت جانی خود آن را به پول محلی تبدیل کرده و تنها از لیره ترکیه و سوریه استفاده کند.
***امنیت در عفرین
ارتش ترکیه با همراهی شورای محلی و نیروهای ارتش آزاد سوریه، تدابیر امنیتی مناسبی برای منطقه اندیشیده اند و به جز انفجاری که چند روز پیش انجام و موجب کشته شدن تعدادی اندک شد، در سه ماه پس از تصرف عفرین، درگیری و انفجار جدی ای در عفرین رخ نداده است و ارتش ترکیه با همراهی نیروهای محلی کنترل اوضاع را بر عهده دارند.
به گفته اهالی عفرین، در مدت 6 سال حضور عناصر گروه پ.ک.ک و ی.پ.گ وضعیتی سختی برای اهالی چند قومیتی عفرین ایجاد شده بود و مردم منطقه امنیت جانی و مالی نداشتند و اغلب بدون علت بازداشت می شدند.
شهر عفرین را می توان شهر مورتور سیکلت خواند چرا که بیشتر از خودرو، موتور سیکلت در این شهر استفاده می شود و اهالی می گویند که به خاطر سرکشی به باغات و نوع مشاغل مردم، استفاده از موتور سیکلت هم در سرعت و هم در هزینه مقرون به صرفه تر است.
با این وجود، همین موتور سیکلت به دغدغه ای برای امنیت عفرین تبدیل شده و نیروهای امنیتی به طور مستمر در حال بازرسی موتور سیکلت ها برای جلوگیری از عملیات بمب گذاری هستند و همین بازرسی ها موجب ایجاد کندی تردد در جاده ها و خیابان های داخل و خارج از شهر می شود.
تمام مسیر عفرین به اعزاز و مرز در کنار جاده خاکریزهایی به ارتفاع سه متر احداث شده تا مسیر تردد از حملات احتمالی در امان باشد.
نیروهای ترکیه تنها در ورودی شهر عفرین حضور دارند ولی در همه مقاطع مهم جاده ای و ورودی روستاها و تقاطع ها نیروهای بومی که اغلب متشکل از عناصر ارتش آزاد سوریه هستند، حضور دارند.
آنها لباس متحدالشکلی ندارند و ظاهرا دسته ها و گروه های متعددی هستند و بنا به گفته مردم محلی، هر کدام فرمانده خود را دارند ولی در کل فرماندهی و مدیریت آنها بر عهده عوامل نظامی ترکیه است.
در مسیر عفرین تا مرز ترکیه، ایستگاه های بازرسی متعددی پیش بینی شده و بدون اجازه آنها تردد خودروها و موتورسیکلت های پرشمار میسر نیست.
با برقراری امنیت نسبی در عفرین، تعدادی از جمعیت این شهر که به اعزاز و یا ترکیه پناه برده بودند، به محل زندگی خود بازگشته اند و به گفته اهالی، روند بازگشت آوارگان این شهر کُند است و هر کدام همسایه ای دارند که نمی دانند که هم اکنون آواره کدام شهر و کشور است.
***شورا و مجلس محلی عفرین
حدود 20 روز پس از اشغال شهر عفرین سوریه و در اواخر فروردین ماه 1397، مجلس محلی موقت عفرین با حضور 20 نفر از نمایندگان کرد، عرب و ترکمن این شهر طی جلسه ای در شهر غازی آنتپ تشکیل شد.
بر اساس نسبت ترکیب جمعیتی عفرین، 11 کرسی این مجلس به نمایندگان کُرد، 8 کرسی به نمایندگان عرب و یک کرسی به نماینده ترکمن ها اختصاص یافت که اعضای این مجلس هم اکنون اداره شهر عفرین را به دست گرفته اند.
فرماندار موقت از سوی ترکیه تعیین شده که تنها وظایف امنیتی و سیاسی دارد ولی اداره محلی شهر، به شهردار منتخب از جمعیت کرد عفرین سپرده شده است.
در تمام ادارات و نهادهای دولتی عفرین تابلو و پرچم دولت محلی و پرچم ترکیه نصب شده که در همه آنها، نام استانداری کیلیس ترکیه به دو زبان ترکی و عربی نوشته شده است.
پرچم نیروهای معارض و ارتش آزاد سوریه نصب شده در ادارات عفرین، هم در رنگ و شکل و هم در ستاره داخل آن متفاوت با پرچم رسمی کشور سوریه بوده و در جای جای شهر در کنار پرچم ترکیه نصب شده است.
***عملیات عفرین یا عملیات شاخه زیتون
ارتش ترکیه از روز 20 ژانویه(30 دی ماه 1396) با تجاوز آشکار به خاک سوریه و با همراهی نیروهای موسوم به ارتش آزاد سوریه، عملیاتی را به نام شاخه زیتون در منطقه عفرین در شمال سوریه آغاز کرد.
عملیات ارتش ترکیه در عفرین که با هدف بیرون راندن نیروهای جنگجوی کُرد از جمله یگان ها مدافع خلق سوریه(ی.پ.گ) و حزب کارگران کردستان ترکیه(پ.ک.ک) آغاز شد، پس از 58 روز به تصرف شهر عفرین انجامید.
عملیاتی که نام آن 'شاخه زیتون' به عنوان نماد صلح انتخاب شد، دردی دیگر به آلام هفت ساله جنگ در سوریه اضافه کرد و صلحی موقت را رقم زد که چشم اندازی جدا از سرنوشت کل کشور سوریه ندارد.
براساس اعلام رسانه های ترکیه، در جریان عملیات شاخه زیتون بیش از 6 هزار نیروی نظامی این کشور مشارکت کردند ولی اکنون از آن 6 هزار نفر خبری نیست و تنها در چند ایستگاه محلی و مقرهای فرماندهی و در خطوط تماس در جنوب منطقه تصرف شده به سمت حلب و تل رفعت، نیروهای ارتش ترکیه حضور دارند.
دولت سوریه نیز با اشغالگری خواندن اقدام دولت ترکیه در انجام عملیات نظامی در منطقه عفرین و سایر مناطق شمال سوریه، خواستار خروج نیروهای ارتش این کشور از خاک خود شده است.
نقض حاکمیت ملی سوریه و نیز حضور نظامی در خاک سوریه بارها توسط مجامع جهانی و دولت های بی طرف محکوم شد و حتی مخالفت هایی را در داخل ترکیه به دنبال داشته به طوری که بیش از یکهزار نفر از مخالفان این عملیات توسط دولت ترکیه بازداشت شدند.
***آن چه می گویند و آنچه دیدیم
شهر عفرین این روزها بر خلاف آن چیزی که در رسانه های ترکیه گفته می شود، از وضعیت خوبی برخوردار نیست و سرنوشتی جدا از کل کشور سوریه ندارد و همه مردم نگران، مضطرب و خسته از جنگ هستند.
مردم عفرین امنیت و ثبات نسبی ایجاد شده در سه ماه اخیر را نیز کتمان نمی کنند و اغلب با اعلام رضایت از آرامش کنون در آروزی پایان جنگ داخلی در سوریه و بازگشت ثبات و آرامش کامل به شهرشان هستند.